Istotą trenowania jest komunikacja. Skuteczni trenerzy są mistrzami komunikowania
się, a nieskuteczni są takimi nie dlatego, że brak im wiedzy
o sporcie, lecz dlatego, że brak im umiejętności komunikacyjnych.
Jako trener musisz być w stanie skutecznie się komunikować w niezliczonych
sytuacjach, włączając w to takie, jak wyjaśnianie poirytowanemu rodzicowi,
dlaczego jego córka nie została wystawiona do gry, czy zawodnikom, w jaki
sposób wykonywać złożoną czynność ruchową, przedstawianie swojej drużyny
na szkolnym apelu czy rozmowa z sędzią, który twoim zdaniem podjął
błędną decyzję. Efektywna komunikacja jest niezbędna dla skutecznego trenowania
dokładanie tak samo, jak dla udanego małżeństwa, rodzicielstwa i kariery
zawodowej. My skupimy się tylko na komunikowaniu się z zawodnikiem.
Zacznijmy od kilku podstaw procesu komunikacji. Po pierwsze, komunikacja
to nie tylko wysyłanie przekazów, ale także ich otrzymywanie. Generalnie trenerzy
są bardziej znani ze swoich umiejętności oratorskich niż z umiejętności
słuchania
Po drugie, komunikacja obejmuje zarówno przekazy werbalne, jak i niewerbalne.
Nieprzyjazne gesty, ekspresja zadowolenia na twarzy, groźne lub przyjazne
miny, to wszystko przykłady komunikacji niewerbalnej. Szacuje się, że około 70
procent komunikacji ma charakter niewerbalny, co wzmacnia wcześniej poczynioną
obserwację, że to, co mówisz, nie jest aż tak ważne, jak to, co czynisz.
Większość z nas ma skłonność sprawowania kontroli raczej nad swoimi przekazami
werbalnymi, niż nad tym, co przekazujemy w sposób niewerbalny. Ponieważ
trenerzy są często bacznie obserwowani przez zawodników, administratorów czy
publiczność, muszą szczególnie uważać, co komunikują ich gesty, postawa ciała
i wyraz twarz
Po trzecie, na komunikację składają się treść i emocja.
Treść jest istotą przekazu, a emocja tym, jak go odczuwasz.
Treść jest zwykle wyrażana werbalnie, emocja niewerbalnie.
Zawody w sporcie wyczynowym stanowią dla trenerów
wyzwanie, by sprawowali kontrolę zarówno nad treścią,
jak i ładunkiem emocjonalnym wysyłanych przez siebie komunikatów.
Celem komunikacji jest wzajemne zrozumienie między osobą wysyłającą
przekaz a osobą otrzymującą go. Proces dostarczania przekazu zawodnikom
obejmuje sześć etapów, jak to pokazano na slajdzie
Często zadajemy sobie pytanie czemu komunikacja jest nieskuteczna??
Problemy z komunikacją zwykle mają
miejsce wówczas, gdy ludzie są zestresowani
lub robią coś pod przymusem, gdy temat
wzbudza w nich silne emocje lub gdy bardzo
ważny jest dla nich wynik. Stres, emocje panują
niepodzielnie w świecie sportu wyczynowego,
co czyni komunikację tak trudnym
wyzwaniem dla trenerów.
Nieskuteczna komunikacja nie zawsze ma
miejsce z winy trenera – źródło problemu może
leżeć po stronie sportowca lub trenera i sportowca
jednocześnie
Trener Megaloman – nigdy nie przyznaje się do błędu. Trener Megaloman
dostrzega, że zawodnicy nie traktują go z takim szacunkiem, jakiego oczekuje,
ale sam też nie okazuje go swoim zawodnikom. Często nie realizuje
tego, co obiecał zrobić. Jest przekonany, że dysponuje większą wiedzą
o sporcie niż ma to miejsce w rzeczywistości, a przy tym jest bardzo skoncentrowany
na sobie. Gdy mówi, to raczej wygłasza tyrady, ale nigdy nie
sądzi, że mówi za dużo. Trener Megaloman jeszcze się nie nauczył, że nie
można wymagać dla siebie szacunku, że trzeba go sobie wypracować. Nie
jest zatem dla zawodników wiarygodny.
Trener Malkontent – większość jego słów i działań ma wydźwięk negatywny,
czasami wręcz wrogi. Często krytykuje zawodników, niszcząc ich
wiarę w siebie. Rzadko chwali, bo uważa, że to zachowanie „nietrenerskie”.
Gdy już zdobywa się na uprzejmość, to i tak zwykle jest ona podszyta negatywnym
komentarzem.
Trener Sędzia – notorycznie ocenia swoich zawodników, zamiast ich
instruować. Gdy zawodnik popełnia błąd, Sędzia raczej obwinia niż oferuje
sprzężenie zwrotne lub informację o tym, w jaki sposób skorygować
błąd (Kto to schrzanił? Dlaczego nie możesz tego pojąć? Twoje głupie zagranie
kosztowało nas mecz.). Jeśli zawodnicy postępują dobrze, Sędzia to dostrzega,
ale nie wie, w jaki sposób instruować, by osiągali zaawansowane poziomy
umiejętności. Ciągłe osądzanie, nawet jeśli jest ono od czasu do czasu pozytywne,
wprowadza zawodnika w stan niepewności i dyskomfortu w odniesieniu
do osoby trenera.
Trener Niestały – nigdy nie możesz być pewnym, co Trener Niestały
powie następnym razem. Dziś jest tak, a jutro może być inaczej. w zeszłym
tygodniu ukarała Jansen za bójkę, ale Sarze, najlepszej bramkarce,
nic za to samo nie spotkało. Upomina zawodniczki, żeby nie
wdawały się w kłótnie z sędziami, ale sama czyni to notorycznie
Trener Gaduła cały czas podczas treningu instruuje i instruuje, nawet gdy
nie wykrzykuje do zawodników podczas meczów, to mruczy do siebie pod
nosem na ławce trenera. Jest tak zajęty mówieniem, że praktycznie nie ma
czasu wysłuchać swoich zawodników. Nie zdarza się, żeby jego zawodnicy
mieli mu coś do powiedzenia, natomiast on zawsze ma coś im do przekazania.
Trener Kamień nigdy nie okazuje emocji. Nie uśmiecha się, nie puści do
nikogo oka, nie poklepie po plecach, ale też nie marszczy brwi, nie bluzga,
nie okazuje niezadowolenia. Po prostu nie wiadomo, co czuje, a to wywołuje
niepewność wśród zawodników.
Profesor nie potrafi swoim zawodnikom wytłumaczyć niczego w sposób
zrozumiały. Mówi albo ponad ich głowami, albo w sposób pozostawiający im
mętlik w głowie. Ponadto Profesor, który zwykle zajmuje się abstrakcyjnymi
rzeczami, nie jest w stanie zademonstrować żadnej umiejętności w logicznej
sekwencji, tak by zawodnicy pojęli jej podstawy
Garbarz. Wydaje się nie rozumieć, jak funkcjonują zasady wzmacniania zachowań.
Choć daje swoim zawodnikom częste nagrody, wzmacnia zwykle złe zachowania
w złym czasie. Gdy spotyka się z niewłaściwym zachowaniem albo je
ignoruje, albo reaguje przesadnie surowo.
trener stosujący styl rozkazujący komunikuje się
z zawodnikami w sposób agresywny, zawsze wydając rozkazy, którym towarzyszy
budzący postrach język ciała.
Trenerzy stosujący styl rozkazujący traktują często komunikację jak rywalizację
– pokonać drugiego człowieka, mieć ostatnie słowo, zakrzyczeć, zdominować.
Przytłaczają rozmówcę nie słuchając, nie odnosząc się do meritum sprawy,
lecz przerywając, krzycząc i atakując go.
To styl komunikacji, który dominował w sporcie
lata temu, a gdy jest obserwowany dzisiaj, traktowany
jest jako żenująco nie na miejscu. Podejście to może
być skuteczne w sporcie jedynie na krótką metę, bo
trener ma odpowiednią władzę. Na dłuższą jednakże
metę odstręcza zawodników i inne osoby, niszczy relacje
międzyludzkie oraz krzywdzi i rani tych, którzy są
ofiarami jego ciętego języka.
Rzadko, bo rzadko, ale czasami spotykany jest wśród
trenerów submisywny (liberalny) styl komunikacji,
w którym pozwala się rozmówcy zdominować konwersację.
Trenerzy prezentujący ten styl rzadko wyrażają
swój pogląd i raczej wykazują skłonność do ugody,
nawet jeśli nie w pełni zgadzają się w danej kwestii.
Są niepewni swego, mówią łagodnym tonem, a swoje
wypowiedzi opatrują takimi zwrotami, jak być może,
prawdopodobnie, miejmy nadzieję i podobnymi. Mówią
ogródkami, a niewerbalnie wyrażają brak zdecydowania.
Podczas rozmowy unikają patrzenia prosto w oczy
i zachowują dystans wobec rozmówców.
Szczególnie kłopotliwe w stylu submisywnym jest unikanie trudnych kwestii.
Trenerzy tacy unikają konfrontacji i konfliktów, co częstokroć prowadzi do
przerodzenia się drobnych incydentów w poważne problemy w zespole.
kooperacyjny styl komunikacji jest oparty na wzajemnym poszanowaniu
trenera i zawodnika (oraz innych osób, z którymi trener się
komunikuje). Trenerzy nastawieni
kooperacyjnie komunikują się
w sposób prostolinijny, pozytywny
i pewny siebie oraz zachęcają innych
do tego samego. Nie prowadzą oni
gierek w komunikacji, lecz przejmują
w niej inicjatywę, by czynnie ją
kształtować. Mówią głośno, bezpośrednio
i konstruktywnie, skupiając
się na kierowaniu zespołu na dobre
drogi. Kooperacyjni trenerzy są także
dobrymi słuchaczami, starającymi się zrozumieć, co druga osoba chce im
przekazać, a tym samym zachęcają do obustronnej komunikacji.
Rodzaje komunikacji niewerbalnej
Istnieje pięć głównych kategorii komunikacji niewerbalnej, inaczej
mówiąc – języka ciała.
– Ruchy ciała – gesty i ruchy rękami, głową, stopami i całym
ciałem; skinienia głową, zmarszczenie brwi lub ruch oczami mogą
wiele przekazać.
– Cechy fizyczne – budowa ciała, atrakcyjność, wzrost, waga,
zapach ciała itp. Poziom twojej kondycji mówi o tym, jak ważną rolę
przypisujesz sprawności fizycznej. Dotyczy to nie tylko ludzi młodych,
lecz odnosi się do wszystkich kategorii wiekowych.
– Dotykanie – klepnięcie w plecy, wzięcie kogoś za rękę, objęcie
ramion zawodnika itd. – wszystko to są stosowne zachowania,
które komunikują pozytywne wzmocnienia.
– Cechy głosu – jakość głosu, jego siła, rytm, rezonans, modulacja
itd. Prawdziwy komunikat przekazuje często nie to, co mówimy,
lecz jak to mówimy, np. komentarz „Bill, grałeś dziś niezły
mecz” może być wypowiedziany szczerze, z aprobatą w spojrzeniu
oraz tonacji głosu, wskazuje, że tak było naprawdę; wypowiedziany
natomiast z sarkazmem czy szyderczym uśmiechem sugeruje coś
wręcz przeciwnego.
– Pozycja ciała – przestrzeń między tobą a innymi oraz pozycja twojego ciała względem
innych. Przykładem komunikacji za pośrednictwem pozycji ciała może być „chłodne potraktowanie”
sugerujące, że ktoś nie chce z tobą rozmawiać
Aguuul6