Rozwoj w okresie doroslosci.doc

Charakterystyka okresu dorosłości

Podstawowe POJĘCIA konieczne dla zrozumienia sensu zmian w okresie dorosłości:

(1) role społeczne                                                         (3) funkcjonalnie autonomiczna motywacja

(2) oczekiwania związane z wiekiem               (4) tendencje rozwoju

I. role społeczne:             

·      człowiek uczy się podejmowania i wypełniania ról przed okresem dorosłości

·      role, które podejmuje w okresie dorosłości i których opanowania musi się nauczyć poszerzają jego motywy i umiejętności (“bycie ekspertem”)

·      wg Parsonsa (1955) zaangażowanie w wielość ról nie tylko rozwija osobowość, ale pozwala funkcjonować dorosłemu jako czynnik socjalizacji wobec młodszego pokolenia

·      dorosłość można ujmować jako serię złożonych, o wzrastającym stopniu trudności ról, które jednostka odgrywa przez coraz dłuższe okresy czasu

·      jedynie w okresie dorosłości jednostka rzeczywiście doświadcza płynących z pełnienia wielości ról ograniczeń i wymagań/oczekiwań - te doświadczenia powodują, że swe własne dzieci zaczyna się przygotowywać do spełniania wymagań ról w ich przyszłym dorosłym życiu

II. zegar społeczny - oczekiwania związane z wiekiem (za: Neugarten, Moore, Lowe, 1965):

·      “normy i oczekiwania związane z wiekiem działają jak bodźce i hamulce względem postępowania, w pewnych sytuacjach pchające do określonych zachowań, w innych przed nimi powstrzymujące” (s. 710)

·      wewnątrz danej grupy społecznej istnieje consensus co do tzw. wieku odpowiedniego dla różnych wydarzeń życiowych, takich jak małżeństwo, posiadanie dzieci, emerytura etc. Ten consensus działa jak źródło nacisków/presji społecznych zmuszając jednostki do podejmowania ról w odpowiednim czasie

·      normy wiekowe działają także jako źródła odnośnie zachowań, które uważa się za nieodpowiednie dla tego wieku

·      dorośli są świadomi istnienia takich norm, a ponadto sami oceniają swe postępowanie jako “w czasie” lub “poza czasem” (za późno, za wcześnie)

III. funkcjonalnie autonomiczna motywacja:

·      przebieg rozwoju i osiągnięcia w dorosłości “uwalniają” energię psychiczną i powstają nowe motywy, nowe umiejętności, nowe zainteresowania, nowe cele

·      użyteczna jest do zrozumienia tego koncepcja FAM Allporta (1961): zachowanie podjęte w jakimś celu zaczyna przynosić także samo z siebie satysfakcję, zaczyna być wartościowe dla osoby niezależnie od pierwotnych gratyfikacji jakie przynosi

·      koncepcja ta wyjaśnia, dlaczego motywy człowieka nie są czymś stałym, są one elastyczne, otwarte na zmiany; to samo zachowanie może być różnie motywowane u różnych osób

·      dorosłość można więc rozpatrywać jako dużą różnorodność indywidualnych motywacji ukierunkowujących i podtrzymujących zachowanie

IV. tendencje rozwoju (za: R. W. White, 1966):

·      stabilizacja tożsamości ego

·      “uwolnienie”(freeing) związków osobowych od kontekstu zewnętrznego

·      pogłębienie zainteresowań

·      humanizacja wartości

·      poszerzenie obszaru opiekowania się innymi

·      przesunięcie nacisku z zajmowania się sobą na wzrastające zaangażowanie się w znaczące związki społeczne

Na podstawie: Newman B. M., Newman Ph. R. (1984). Development through life. A  psychosocial approach. Homewood, Illinois: The Dorsey Press

Zadania rozwojowe wczesnej dorosłości (20 - 35 lat)

styl życia to zadanie rozwojowe

·      we wczesnej dorosłości ustala się styl życia - służy on jako układ odniesienia dla organizowania doświadczeń podczas pozostałych okresów dorosłości

·      na styl życia składają się:

1.        tempo aktywności

2.        równowaga pracy i czasu wolnego

3.        ustalenie się koła przyjaciół o różnym stopniu bliskości

4.        wybór aktywności życiowych  zgodnych z akceptowanymi wartościami

·      ważnym czynnikiem wpływającym na konstytuowanie się stylu życia jest to, czy zawarto małżeństwo, cechy partnera życiowego, dzieci i praca

·      małżeństwo nie jest konieczne do osiągnięcia poczucia intymności/bliskości

Praca to zadanie rozwojowe

·      każda praca umieszcza osobę w określonym psychologicznym kontekście, każda rola zawodowa wywiera odmienny psychologiczny nacisk (odmienne wymagania - demands)

·      ważne jest odróżnienie okresów: treningu/przygotowywania się i post-treningu

·      z powodu ogromnej liczby możliwości dokonania wyborów zawodowych nie ma sposobności przygotowania się do nich w pełni w dzieciństwie i okresie dorastania

·      większość zawodów wymaga przejścia przez wstępny okres “przyuczania się”, okres nowicjatu może trwać od kilku tygodni do kilku lat

·      w przypadku wielu ludzi wczesna dorosłość kończy się zanim zakończą oni ten okres treningu

·      okres nowicjatu to nie tylko zdobycie określonych informacji o pracy, to także socjalizacja w miejscu pracy:

a)                  nabycie określonych umiejętności technicznych

b)                 opanowanie pożądanych zachowań interpersonalnych

c)                  orientacja w relacjach władzy / autorytetu w grupie zawodowej

d)                 orientacja w specyficznych wymaganiach i czynnikach ryzyka

Þ nowicjusz musi “złapać” reguły dostosowywania swoich cech osobowości do  w/w elementów

Umiejętności techniczne

Þ  większość zawodów wymaga określonej znajomości rzeczy - wiedzy i umiejętności

Þ  jednostka musi umieć ocenić, czy to, czego się od niej wymaga pozostaje w zasięgu jej możliwości:

à      czy da radę je opanować lub polepszyć, jeżeli je już posiada

à      czy opanowanie ich da jej radośc i satysfakcję

Þ  sukces w pierwszej fazie - treningu do pracy - decyduje często o tym, czy podejmie się dane zajęcie

Relacje władzy i autorytetu

Þ  w każdej pracy określone są statusy osób oraz  reguły podejmowania decyzji

Þ  jednostka w okresie wstępnym musi się nauczyć:

à      jacy ludzie / kto ocenia jej pracę

à      jakie sa kryteria ewaluacji

à      jakie są granice jej własnej autonomii w pracy

Þ  nowy pracownik musi zarówno reagować właściwie na strukturę autorytetu / władzy, jak i na ludzi zajmujących w tej strukturze różne pozycje

Þ  respektując strukturę władzy  musi wyłapać kanały podejmowania decyzji i sposoby, w jaki ludzi o różnych pozycjach wpływają na te decyzje, a także jak sam może na ten proces  wpływać

Þ  musi umieć sobie radzić z różnymi “typami ludzkimi” - podwładnymi i przełożonym

Wymagania i czynniki ryzyka

Þ  specyficzne wymagania w pracy rzutują na czas wolny pracownika, jego rodzinę, role polityczne i w społeczności lokalnej

Þ  w niektórych środowiskach wymaga się silnego związku z innymi, w innych człowiek czuje się wyalienowany - od tego zależy poczucie osobistego zaangażowania i zobowiązania

Þ  jest to kolejne zadanie: ocenić, jak bardzo pasuje (fit) do i jak bardzo chiałaby pasować do wymagań roli zawodowej i celów miejsca pracy

Þ  czynniki ryzyka mają charakter fizyczny i psychologiczny, zależą od charakteru pracy

...