WPŁYW PROMIENIOWANIA UV NA SKÓRĘ I WŁOSY. FOTOTYPY SKÓRY. ŚRODKI OCHRONNE ZAWIERAJĄCE FILTRY.
· Promieniowanie UV - niekorzystne działanie na skórę
· Światło słoneczne zostało podzielone ze względu na jego różne oddziaływanie na człowieka na kilka zakresów, tak więc promieniowanie ultrafioletowe to tylko jeden z tych zakresów, który ma najistotniejszy wpływ na naszą skórę i proces opalania.
· Do powierzchni Ziemi dociera promieniowanie ultrafioletowe z zakresu 280-400 nm ("nm" to nanometry-jednostka długości w tym wypadku fal świetlnych).
Promieniowanie ultrafioletowe dzieli się na trzy rodzaje:
I. UVC – 200 - 280 (290) nm - Ten rodzaj promieniowania jest prawie całkowicie pochłaniany przez warstwę ozonową atmosfery, otaczającą kulę ziemską, tak więc promienie UVC nie występują w świetle słonecznym docierającym do powierzchni Ziemi. Promieniowanie UVC wykorzystuje się na przykład w warunkach laboratoryjnych do sterylizacji czyli odkażania i zabijania chorobotwórczych mikroorganizmów jak np. bakterii.
II. UVB – 280 (290) - 320 nm - Stanowi ono 5 % całego promieniowania ultrafioletowego docierającego do powierzchni Ziemi. To ono jest odpowiedzialne za pojawianie się rumienia i oparzeń słonecznych, a także powoduje pigmentację czyli efekt opalonej skóry.
III. UVA - 320-400 nm Dodatkowo zakres UVA został podzielony na dwie podgrupy:- UVA - I czyli fale długie 340-400 nm- UVA-II czyli fale krótkie 320-340 nmPromieniowanie UVA stanowi 95 % całego promieniowania ultrafioletowego docierającego do powierzchni Ziemi. Nie powoduje powstawania rumienia i poparzeń, natomiast powoduje pigmentację skóry czyli opaleniznę oraz jak się okazało w ostatnim czasie to ono jest głównie odpowiedzialne za tzw. fotostarzenie się oraz zmiany nowotworowe skóry.
Przez wiele lat uważano, że głównym winowajcą niekorzystnych zmian spowodowanych działaniem słońca, jest promieniowanie UVB.
Dopiero pod koniec lat 90 zrozumiano, że promienie UVA mają w tym także duży udział.
Obecnie wiadomo, że to promienie UVA są główną przyczyną fotostarzenia się skóry oraz zmian nowotworowych.
Porównanie promieniowania UVA i UVB
Promieniowanie UVB
Promieniowanie UVA
Zakres długości fal 280-320 nm
Zakres długości fal 320-400 nm
Najsilniejsze w godzinach od 10 rano do 3 po południu, w okresie letnim jego natężenie jest najwyższe.
Jego natężenie jest takie samo przez cały dzień, od wschodu do zachodu słońca., niezależnie od pogody oraz pory roku czyli zimą jest równie intensywne jak latem.
Stanowi 5 % całego promieniowania UV docierającego do Ziemi.
Stanowi 90-95 % całego promieniowania UV docierającego do Ziemi.
Jest ono filtrowane przez chmury i szyby okienne lub samochodowe, tak więc w pochmurne dni oraz podczas pobytu w pomieszczeniach lub samochodzie dociera do nas mniejsza dawka promieni UVB.
Nie zatrzymują go ani chmury, szyby okienne czy samochodowe czyli nawet siedząc w samochodzie lub w nasłonecznionym pokoju, bądź w pochmurny dzień latem czy zimą jesteśmy poddani działaniu takiej samej dawki promieni UVA.
Ponieważ są to promienie o krótszej długości nie wnikają głęboko w skórę, głównie do poziomu naskórka.
Jako promienie o dłuższym zasięgu penetrują skórę bardzo głęboko, aż do poziomu skóry właściwej.
Jest odpowiedzialne za rumień posłoneczny i poparzenia skóry, gdyż mimo krótszej długości promienie te posiadają wyższą energię w porównaniu z promieniami UVA. Tak więc niekorzystne efekty działania promieni UVB są widoczne w krótkim czasie.
Nie wywołuje rumienia.
Efekty jego niekorzystnego działania są zauważalne po latach, gdyż jego dawki kumulują się dając o sobie znać w przyszłości np. w postaci zniszczonej, pokrytej licznymi zmarszczkami skóry lub zmianami nowotworowymi.
Powoduje obniżenie odporności immunologicznej organizmu, przez co także przyczynia się do zmian nowotworowych, nie tylko skóry, ale także innych organów.
W dużej mierze przyczynia się do zmian nowotworowych skóry.
Może być jednym z powodów zaćmy-choroby oczu.
Przyczynia się do pojawiania się reakcji fotouczulających.
Jest główną przyczyną fotostarzenia się skóry.
Zmiany w skórze pod wpływem promieni UV
· Do powstawania zmian posłonecznych wystarczają nawet krótkotrwałe, ale częste ekspozycje na promieniowanie ultrafioletowe.
· Już niewielkie codzienne dawki UVA powodują pogrubienie warstwy rogowej i całego naskórka oraz degenerację włókien kolagenu i elastyny.
· Przewlekłe działanie promieniowania ultrafioletowego powoduje powstawanie w skórze wielu zmian;
a. skóra staje sucha, ziemista,
b. zmiana kolorytu – zażółcenie,
c. nierównomierna pigmentacja; występowanie plam przebarwieniowych (barwnikowych) i ognisk hipopigmentacji,
d. pojawienie się ognisk nieprawidłowego rogowacenia naskórka (keratosis senilis),
e. poszerzenie porów skóry, pojawienie się zaskórników (zwykle duże, z tendencją do wznowy po wyciśnięciu z nich treści),
f. pojawienie się łagodnych zmian: cyst łojowych, naczyniaków gwiaździstych (cherry angiomas) i innych zmian naczyniowych,
g. częściej występują teleangiektazje,często powstają na niej wybroczyny,
h. ma mniejsze zdolności do gojenia ran,
i. pojawiają się głębokie zmarszczki i liczne grube bruzdy,
j. Około 40. roku życia mogą wystąpić zmiany przednowotworowe (np. keratosis senilis) i nowotworowe.
Histologicznie:
W starzeniu się słonecznym skóry stwierdza się przewagę cech związanych z przerostem - hipertrofią, np. przerost warstwy rogowej, gromadzenie się tkanki elastotycznej, co wiąże się z powstawaniem głębokich zmarszczek i bruzd.
W odróżnieniu od starzenia wewnątrzpochodnego, gdzie stwierdza się objawy zaniku (np. zanik i ścieńczenie skóry właściwej, powstawanie licznych bardzo drobnych zmarszczek).
Cechy przerostu są szczególnie zaznaczone u osób z wyższym fototypem III-IV. Osoby o jasnej karnacji I-II częściej reagują na przewlekłą ekspozycję na słońce pojawieniem się zaniku naskórka i wyraźnym ścieńczeniem skóry.
Zmarszczki strukturalne - elastotyczne są odmianą zmarszczek statycznych. Powstają one u osób z dużym uszkodzeniem słonecznym skóry. Mają kształt romboidalny, przypominający powiększone i pogrubiałe poletka skóry.
Najbardziej są zaznaczone na odkrytych miejscach skóry - na twarzy i czasem na karku. Powstają na skutek zmian w macierzy skóry, uszkodzenia włókien elastycznych i powstania uszkodzonej tkanki elastotycznej. Towarzyszy im duża utrata elastyczności skóry.
W kosmetyce profesjonalnej i dermatologii estetycznej ma znaczenie ocena zaawansowania procesu starzenia się słonecznego w ogólnym przebiegu starzenia się skóry.
Ø Niektóre zabiegi, a także składniki kosmetyków oddziałują szczególnie skutecznie na redukcję zmian w jednym z typów starzenia się.
Skutki biologiczne działania UV na skórę
Rumień i oparzenie słoneczne
Pierwszy, najszybciej zauważalny efekt to pojawienie się rumienia i oparzenia słonecznego czyli;
zaczerwienienie,
pieczenie,
podrażnienie skóry w wyniku zbyt długiego przebywania na słońcu bez zabezpieczenia.
Za efekt reakcji rumieniotwórczej, która polega na rozszerzeniu się naczyń krwionośnych, jest odpowiedzialne przede wszystkim promieniowanie UVB.
Osoby mające problemy z rozszerzonymi naczynkami powinny z tego powodu szczególnie chronić skórę kremami ochronnymi o wysokich faktorach.
Promienie UVB mają krótszą długość fal niż UVA, docierają głównie tylko do poziomu naskórka, ale za to posiadają o wiele większą energię w porównaniu z promieniowaniem UVA, dlatego też to właśnie one powodują efekt poparzenia i zaczerwienienia skóry.
Maksymalny efekt zbyt intensywnego napromieniowania UVB pojawia się po 24-48 godzinach od naświetlenia.
W razie wystąpienia rumienia skóry najlepszym wyjściem jest schłodzenie skóry poprzez zastosowanie na zaczerwienione miejsca zimnych (ale nie lodowatych) kompresów, jeśli dotyczy to całego ciała można wziąć letnią kąpiel.
Domowym sposobem jest zastosowanie okładów z kwaśnego mleka, może być także jogurt naturalny (byle bez cukru). Chore miejsca dobrze jest smarować delikatnie cienką warstwą preparatu w postaci żelu na bazie aloesu, dobre będą także mleczka z łagodzącym panthenolem (witaminą B5).
Opalenizna
Kolejną reakcją skóry na działanie promieni UV jest opalenizna, czyli opóźniona, pojawiająca się po około 72 godzinach, hyperpigmentacja skóry.
Jej powstawanie zależy głównie od UVB, w mniejszym stopniu od UVA.
Opalenizna jest reakcją obronną na niekorzystne działanie słońca.
Promieniowanie ultrafioletowe pobudza melanogenezę - proces, w którym powstaje melanina, główny barwnik skóry.
Jego natężenie w dużym stopniu zależy od fototypu skóry. Melanina powstaje w melanocytach - specjalnych komórkach, które znajdują się w najgłębszej, podstawnej warstwie naskórka.
Następnie jest przekazywana do komórek naskórka w specjalnych „zbiorniczkach” - melanosomach.
Pod wpływem odpowiedniego bodźca - mogą być to skłonności genetyczne, hormony lub czynniki zewnętrzne, na przykład promieniowanie UV - melanina zostaje uwolniona do komórki.
Gromadzi się w komórkach między jądrem komórkowym zawierającym DNA a powierzchnią komórki zwróconą do światła.
W ten sposób w pewnym stopniu melanina chroni DNA przed uszkodzeniami powodowanymi przez promieniowanie ultrafioletowe.
W wyniku procesu odnowy komórkowej komórki z melaniną są zastępowane przez nowe komórki, które „wypychają” starsze na powierzchnię naskórka.
Gdy dotrą one do zewnętrznej, rogowej warstwy naskórka obumierają i ulegają stałemu, stopniowemu procesowi złuszczania.
Same cząsteczki melaniny są bardzo trwałe i stabilne, ale w wyniku procesu złuszczania są usuwane wraz z martwymi komórkami naskórka, dlatego z czasem opalenizna blednie.
Fotostarzenie się skóry
...
aniadol