001.pdf

Spis treĻci

str.

Analiza systemu telematycznego Hitachi. G. Nowacki, T. Kamiıski, I.

Mitraszewska................................................................................................

Problemy klasyfikacyjne w procesie rejestracji i dopuszczania do ruchu

motorowerw, motocykli i czterokoþowcw. R. Karpiıski, M. Balke......... 17

Fakty i opinie ...............................................................................................

Nowe przepisy .............................................................................................

Z Ňycia ITS...................................................................................................

PrzeglĢd dokumentacyjny.............................................................................

Dr hab. inŇ. Gabriel Nowacki

Dr inŇ. Tomasz Kamiıski

Dr inŇ. Izabella Mitraszewska

ANALIZA SYSTEMU TELEMATYCZNEGO HITACHI

1. Wprowadzenie

PrzystĢpienie Polski do Unii Europejskiej skutkowaþo koniecznoĻciĢ przyjħcia caþego

dotychczasowego dorobku prawnego UE (áacquis communataireÑ), tj. aktw prawa

pierwotnego i wtrnego oraz zawartych przez Wsplnotħ EuropejskĢ umw

miħdzynarodowych, decyzji, rezolucji, deklaracji, itp. RozporzĢdzenia Rady, Parlamentu

Europejskiego i Rady albo Komisji wiĢŇĢ w caþoĻci, w sposb bezpoĻredni paıstwa

czþonkowskie (obywateli i podmioty). Czþonkostwo Polski w UE zbiegþo siħ z uaktywnieniem

dziaþaı Wsplnoty w zakresie tworzenia systemu transportowego, ktry powinien siħ

cechowaę:

Î zwiħkszeniem dostħpnoĻci przestrzennej transportu poprzez rozwj zarwno sieci

miħdzynarodowych, jak i regionalnych ukþadw transportowych,

Î rozwojem systemw logistycznych, skracajĢcych czas dostaw towarw,

Î wdraŇaniem nowych technologii, zwiĢzanych zarwno z profesjonalnym wykonywaniem

przewozw, jak i z powszechnym ruchem drogowym.

Problematyka sterowania ruchem znalazþa swoje miejsce w Biaþej Ksiħdze Komisji

Europejskiej z wrzeĻnia 2001 r., w ktrej stwierdzono, Ňe zastosowanie systemw

telematycznych w transporcie 1 , powinno pozwolię ána mniejsze zuŇycia betonu, a wiħksze

wykorzystanie rozwiĢzaı inteligentnychÑ. Oznacza to miħdzy innymi rozwj systemw

sterowania ruchem (nowoczeĻniejsze rozwiĢzania sygnalizacyjne), pozwalajĢcych lepiej

wykorzystaę potencjaþ istniejĢcej infrastruktury. Plan stworzenia e-Europy obejmuje takŇe

rozwj systemw áinteligentnychÑ w obsþudze powiĢzaı miħdzy gaþħziami transportu.

Telematyka 2 w transporcie umoŇliwia wpþywanie na przebieg procesw mobilnoĻci,

w celu zwiħkszenia wydajnoĻci przewozw, poprawy bezpieczeıstwa, ograniczenia ujemnego

oddziaþywania na Ļrodowisko i lepsze planowanie transportu. MoŇliwoĻę uzyskiwania

"online" danych o przebiegu przewozu i ich komputerowego przetwarzania, stwarza nowe

perspektywy ksztaþtowania mobilnoĻci - od zastĢpienia fizycznego ruchu przez

telekomunikacjħ (wirtualna mobilnoĻę) do optymalizacji ruchu pojazdw.

Z wieloletnich badaı, prowadzonych w USA i Kanadzie wynika, Ňe zastosowanie

systemw telematycznych, powoduje zmniejszenie nakþadw na infrastrukturħ transportowĢ

nawet o 30 Î 35 %, przy uzyskaniu tej samej funkcjonalnoĻci systemu. TakŇe na podstawie

wynikw badaı europejskich stwierdzono, Ňe zastosowanie telematyki przynosi wymowne

efekty:

Systemy telematyki drogowej to zintegrowane systemy pomiaru, przesyþania, przetwarzania i kontroli

parametrw pogodowo-ruchowych, ktrych zadaniem jest zapewnienie bezpieczeıstwa uczestnikw ruchu

drogowego oraz pþynnoĻci i komfortu jazdy na monitorowanym odcinku drogi.

2 Telematyka (ang. telematics) Î rozwiĢzania telekomunikacyjne, informacyjne i informatyczne oraz rozwiĢzania

automatycznego sterowania, dostosowane do potrzeb obsþugiwanych systemw fizycznych Î wynikajĢcych z ich

zadaı, infrastruktury, organizacji, procesw utrzymania oraz zarzĢdzania Î i zintegrowane z tymi systemami.

Wydro K. B., Telematyka Î znaczenie i definicje terminu. Telekomunikacja i techniki informacyjne, nr 1-2.

Instytut ýĢcznoĻci, Warszawa 2005. Piecha J.: Rejestracja i przetwarzanie danych w telematycznych systemach

transportu, praca zbiorowa, Monografia wydawnictwa Politechniki ĺlĢskiej, Gliwice 2003.

Î zwiħkszenie bezpieczeıstwa (poprawa ok. 30 - 40%),

Î lepszĢ ochronħ Ļrodowiska (zmniejszenie zanieczyszczeı o ok. 10%),

Î wyŇszĢ efektywnoĻę dziaþania (poprawa do 20%) i wykorzystanie infrastruktury,

Î þatwiejszĢ integracjħ rŇnych rodzajw transportu i poþĢczeı z innymi systemami.

WdraŇanie systemw telematycznych jest wymuszane przepisami Unii Europejskiej.

Obecnie obowiĢzujĢ dwa niezaleŇne systemy Î System tachografw cyfrowych i System

automatycznego poboru opþat z przejazd autostradami i drogami szybkiego ruchu. Od 1 maja

2006 r. pojazdy rejestrowane po raz pierwszy na terenie Unii Europejskiej (przeznaczone do

przewozu rzeczy, gdy ich dopuszczalna masa caþkowita þĢcznie z przyczepĢ lub naczepĢ

przekracza 3,5 tony oraz przeznaczone do przewozu wiħcej niŇ dziewiħciu osb, þĢcznie

z kierowcĢ) muszĢ byę wyposaŇone w tachograf cyfrowy. Oznacza to obok obowiĢzku

wyposaŇania tych pojazdw w tachografy cyfrowe koniecznoĻę regularnego kopiowania

wszystkich danych z tachografu cyfrowego i karty kierowcy oraz ich przechowywania przez

co najmniej 12 miesiħcy od daty ich zarejestrowania (dane z tachografu i z karty kierowcy).

Paıstwa Czþonkowskie powinny posiadaę krajowe systemy elektronicznego

pobierania opþat za przejazd pþatnymi odcinkami drg. Operatorzy i/lub emitenci usþugi

powinni oferowaę swoim klientom europejskĢ usþugħ opþaty elektronicznej zgodnie

z nastħpujĢcym harmonogramem:

Î w odniesieniu do pojazdw o masie przekraczajĢcej 3,5 tony oraz w odniesieniu do

wszystkich pojazdw, ktre sĢ uprawnione do przewoŇenia wiħcej niŇ dziewiħciu

pasaŇerw (kierowca + 8), przynajmniej trzy lata po podjħciu decyzji w sprawie definicji

europejskiej usþugi opþaty elektronicznej;

Î w odniesieniu do wszystkich innych rodzajw pojazdw, przynajmniej piħę lat po

podjħciu decyzji w sprawie definicji europejskiej usþugi opþaty elektronicznej.

Warunki te zawarte sĢ w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/52/WE.

Postanowienia powyŇszej dyrektywy w Rzeczypospolitej Polskiej zostanĢ wdroŇone na

podstawie Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 172, poz. 1440) o zmianie

ustawy o drogach publicznych oraz niektrych innych ustaw, w ktrej m.in. stwierdza siħ Ňe:

podmioty pobierajĢce opþaty z wykorzystaniem systemw elektronicznego poboru opþat,

powinny umoŇliwiaę Ļwiadczenie europejskiej usþugi opþaty elektronicznej poczĢwszy od

daty okreĻlonej w rozporzĢdzeniu wydanym na podstawie ust. 6, jednak, nie wczeĻniej niŇ od

dnia:

Î 1 stycznia 2009 r. dla pojazdw o dopuszczalnej masie caþkowitej nie mniejszej niŇ 3,5

tony oraz pojazdw samochodowych przewoŇĢcych wiħcej niŇ 9 pasaŇerw;

Î 1 stycznia 2011 r. dla pozostaþych pojazdw samochodowych.

Zgodnie z art. 2 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/52/WE 3 ,

wszystkie nowe systemy opþat elektronicznych, po przyjħciu niniejszej dyrektywy, powinny

wykorzystywaę technologie pozycjonowania satelitarnego oraz þĢcznoĻci mobilnej

(GSM/GPRS).

Konieczne jest, zatem opracowanie Krajowego Systemu Automatycznego Pobierania

Opþat za przejazd autostradami i drogami szybkiego ruchu. WaŇnĢ cechĢ tego systemu jest

unifikacja urzĢdzeı technicznych, wykorzystywanych w systemie, tak, aby zapewnię

integralnoĻę systemu.

W wiħkszoĻci paıstw europejskich opisane systemy funkcjonujĢ niezaleŇnie od siebie.

Nowoczesne rozwiĢzanie w tym zakresie stanowi system zarzĢdzania flotĢ pojazdw

3 Directive 2004/52/EC of the European Parliament and of the Council of 29 April 2004, on the interoperability

of electronic road toll systems in the Community. Dz. U. L 200/50 z 07.06.2004. Wedþug dyrektywy naleŇy

wprowadzię europejskĢ usþugħ opþaty elektronicznej do pobierania wszystkich rodzajw opþat drogowych,

w ramach caþej wsplnotowej sieci drogowej, miejskich i miħdzymiastowych autostrad, wiħkszych i mniejszych

drg oraz rŇnych konstrukcji, takich jak tunele, mosty oraz promy.

japoıskiej firmy Hitachi, ktry oprcz funkcji przekazywania danych z tachografu cyfrowego

zamontowanego w pojeŅdzie, realizuje rwnieŇ automatyczne rozliczanie opþat za przejazd

autostradami i drogami szybkiego ruchu. Usprawnia to regularne kopiowanie danych

z tachografu i karty kierowcy, poniewaŇ czynnoĻę ta wykonywana jest zdalnie, bez

koniecznoĻci powrotu pojazdu do bazy. System eliminuje rwnieŇ potrzebħ manualnego

wykonywania czynnoĻci podczas logowania do terminala przy wjeŅdzie na autostradħ, co

w znacznej mierze przyczynia siħ do skrcenia czasu przejazdu i lepszego wykorzystania

floty pojazdw.

2. Technologie telematyczne w trasporcie

Pod pojħciem telematyki transportowej 4 rozumiane sĢ systemy, ktre pozwalajĢ

Î dziħki transmisji danych i ich analizie Î na wpþywanie na zachowania uczestnikw ruchu

lub dziaþanie elementw technicznych w pojazdach, wzglħdnie na trasie przewozu.

Telematyka w transporcie ma wiħc liczne instrumenty dla wpþywania na powstawanie ruchu

i sterowanie jego przebiegiem.

Systemy telematyki transportowej mogĢ byę zastosowane w nastħpujĢcych obszarach:

V Sterowanie ruchem pojazdw na trasie. Automatyczne systemy telematyki sþuŇĢ tu przede

wszystkim zwiħkszeniu bezpieczeıstwa i pþynnoĻci ruchu oraz zmniejszeniu obciĢŇeı

Ļrodowiska; stanowiĢ one skþadowe elementy infrastruktury, majĢce w transporcie

drogowym nastħpujĢce zadania:

Î ostrzeganie przed niebezpiecznymi sytuacjami (zatory, mgþa, goþoledŅ, silny boczny

wiatr, uszkodzenia nawierzchni drogowej i in.),

Î wpþywanie na prħdkoĻę jazdy,

Î utrzymywanie odpowiednich odstħpw miħdzy pojazdami,

Î regulacjħ wþĢczania siħ do ruchu,

Î sterowanie sygnalizacjĢ ĻwietlnĢ,

Î sterowanie zmianĢ kierunkw ruchu.

V Sterowanie ruchem pojazdw w sieci. Jest to zadanie operatora systemu transportowego.

Unikanie zakþceı, ktre sĢ w czħĻci powodowane przez przeciĢŇenia odcinkw sieci, jest

moŇliwe poprzez przekazywanie danych, poleceı lub decyzji wykonawczych. Dziħki

sterowaniu potokami ruchu w sieci moŇna organizowaę objazdy odcinkw przeciĢŇonych

lub zablokowanych. Takie dane i polecenia dotyczĢce trasy opierajĢ siħ na danych

áonlineÑ o sytuacji w ruchu oraz na okreĻlonej, takŇe áonlineÑ, strategii sterowania. SĢ one

przekazywane kierowcom w formie znakw drogowych, drogĢ radiowĢ oraz poprzez

przyrzĢdy nawigacyjne w pojazdach i telefony komrkowe (Personal Digital Assistent

- PDA i Personal Travel Assistent - PTA).

V Pobieranie opþat przewozowych. Uczestnicy transportu drogowego za korzystanie

z autostrad i drg szybkiego ruchu ponoszĢ opþaty. Opþaty sĢ pobierane z wykorzystaniem

aparatury telematycznej i nawigacji satelitarnej (Toll Collect). W komunikacji zbiorowej

funkcjonujĢ juŇ systemy w peþni automatycznego pobierania opþat za przejazd. RejestrujĢ

one moment wsiadania i wysiadania pasaŇerw, co pozwala na sprawiedliwy podziaþ

wpþyww w zrzeszeniach transportowych oraz na dostosowywanie oferty do zmian

zapotrzebowania na przewozy. ZnajomoĻę - dziħki systemowi "e-Ticketing" - aktualnych

potrzeb przewozowych moŇe doprowadzię do szerszego zastosowania elastycznych

systemw komunikacji zbiorowej, np. autobusw ána ŇĢdanieÑ itp. Wszystko to zwiħkszy

jakoĻę komunikacji zbiorowej. Akceptacja automatycznego pobierania opþat za przejazdy

zaleŇy od tego, czy uczestnicy ruchu sĢ gotowi na zakup potrzebnej aparatury i od tego,

4 Mglichkeiten und Grenzen des Einsatzes von Telematik im Verkehr. (MoŇliwoĻci i granice zastosowania

telematyki w transporcie). Internationales Verkehrswesen, nr 12. Hamburg 2003, s. 599-607.

jak oceniajĢ ochronħ danych generowanych przez system. JeŇeli oferent usþug

przewozowych nie ma podstaw prawnych do stosowania przymusu, to powinien zapewnię

alternatywne moŇliwoĻci opþacania przejazdu bez korzystania z telematyki transportowej.

V Informacje o sposobach i warunkach podrŇy, ktre powinny byę dostħpne zarwno przed

rozpoczħciem podrŇy, jak i podczas jej trwania. Informacje te obejmujĢ bardzo szeroki

zakres: od statystycznych danych o sieci ulicznej w transporcie indywidualnym i danych o

sieci linii transportu publicznego, rozkþadach jazdy i taryfach aŇ do dynamicznych

informacji o stanie drogi i sytuacji w ruchu (zatory, opŅnienia w komunikacji zbiorowej).

Dane statystyczne w coraz wiħkszym stopniu dostarczajĢ obecnie firmy prywatne, ktre

zbieraþy je dla potrzeb systemw nawigacyjnych. PodstawĢ kreacji informacji

dynamicznych sĢ w transporcie indywidualnym meldunki o stanie drg i ruchu

uzyskiwane poprzez: pomiary automatyczne, czujniki w nawierzchni, automatycznĢ ocenħ

obrazu z kamer video. W niedalekiej przyszþoĻci bħdĢ to rwnieŇ automatyczne meldunki

przesyþane z pojazdw na trasie. W komunikacji zbiorowej dane o sytuacji w ruchu sĢ

przekazywane z pojazdw do central sterowania ruchem i tam odpowiednio sĢ

opracowywane. Dotychczas informacje o moŇliwoĻciach podrŇy byþy dostħpne tylko

w formie biuletynw, zaĻ dane o aktualnych zakþceniach byþy przekazywane przez radio.

Zaawansowane systemy telematyki drogowej zdolne sĢ do automatycznej kontroli

i zarzĢdzania ruchem poprzez wykorzystanie:

Î urzĢdzeı zabezpieczenia meteorologicznego,

Î punktw pomiaru prħdkoĻci pojazdw i natħŇenia ruchu drogowego,

Î punktw pomiaru parametrw Ļrodowiska,

Î elektronicznych tablic informacyjnych i znakw zmiennej treĻci,

Î podsystemw przesyþania i przetwarzania danych,

Î kamer wizyjnych i ukþadw detekcji wypadkw drogowych,

Î punktw dozoru dyspozytorskiego,

Î punktw informacyjnych,

Î Internetu,

Î Ļrodkw masowego przekazu.

Techniki telematyczne wpþywajĢ na pþynnoĻę ruchu, rozwiĢzujĢ problemy

automatycznego poboru opþat za korzystanie z autostrad i drg szybkiego ruchu, umoŇliwiajĢ

automatycznĢ kontrolħ prħdkoĻci pojazdw, dynamiczne dostosowanie obowiĢzujĢcych

ograniczeı prħdkoĻci do aktualnych warunkw jazdy, dynamiczny pomiar ciħŇaru pojazdw,

a takŇe przekazywanie danych o liczbie wolnych miejsc parkingowych. Systemy telematyki

w poþĢczeniu z systemami nawigacji satelitarnej pozwalajĢ na skuteczne zarzĢdzanie

Ļrodkami transportu i przekazywanie danych o tych Ļrodkach. Dziħki gromadzonym danym

statystycznym, uþatwiajĢ skutecznie planowanie rozwoju sieci drogowej, rozwiĢzywanie

problemw zwiĢzanych z remontami drg, czy planowanie zmian w organizacji ruchu.

3. Zintegrowane systemy telematyczne

Zintegrowane systemy telematyczne nie zostaþy jeszcze wprowadzone do

powszechnego uŇytku, ze wzglħdu na wysokie koszty zwiĢzane z elementami technicznymi

(aparatura pomiarowa i informacyjna, urzĢdzenia telekomunikacyjne, software). Koszty te

obciĢŇajĢ zarwno operatorw systemw, jak i ich uŇytkownikw. ZarzĢdcy drg nie chcĢ

partycypowaę w ponoszeniu kosztw (dotychczas ponosiþy tylko koszty konwencjonalnych

systemw stacjonarnych). Zmniejszenie kosztw byþoby moŇliwe przez integracjħ funkcji

telematyki, peþniejsze ich wykorzystanie (np. dynamiczne wskazywanie trasy przez integracjħ

systemu nawigacji satelitarnej, systemu radiowego RDS-TMC i telefonii komrkowej).

Systemy te sþuŇĢ do lokalizowania poþoŇenia jednostki wyposaŇonej w urzĢdzenie,

elektronicznego obliczania opþaty za przejazd przy wykorzystaniu danych dotyczĢcych

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: