Metody oceny projektów inwestycyjnych
WSTĘP
1. PROSTE METODY OCENY PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH
1.1. METODA STOPY ZWROTU
1.2. METODA KSIĘGOWEJ STOPY ZWROTU
1.3. METODA OKRESU ZWROTU
2. WYBRANE DYSKONTOWE METODY OCENY PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH
2.1. METODA ZDYSKONTOWANEGO OKRESU ZWROTU
2.2. METODA WARTOŚCI BIEŻĄCEJ NETTO
2.3. METODA WEWNĘTRZNEJ STOPY ZWROTU.
ZAKOŃCZENIE
LITERATURA
Jednymi z licznych celów i zadań przedsiębiorstwa są:
- wzrost wartości przedsiębiorstwa jako cel strategiczny (długoterminowy)
- maksymalizacja zysku jako cel bieżący (krótkoterminowy).
Realizacja tych celów wymaga podjęcia przedsięwzięć inwestycyjnych zapewniających rozwój przedsiębiorstwa.
Inwestycje – to celowo wydatkowane środki skierowane na powiększenie jej dochodów w przyszłości. Inwestycje w wyniku użycia środków finansowych tworzą lub powiększają majątek rzeczowy, majątek finansowy i wartości niematerialne firmy.
Od trafności podjętych inwestycji zależy perspektywiczna konkurencyjność przedsiębiorstwa, jego udział w rynku czy możliwość generowania dochodów. Aby móc prawidłowo wycenić (oszacować), a następnie we właściwy sposób porównać efekty z nakładami trzeba przeprowadzić rachunek ekonomicznej efektywności inwestycji. W potocznym znaczeniu przez efektywność inwestycji rozumie się osiąganie zysków, wydajności, opłacalności itp.. Celem stosowanej analizy ekonomicznej efektywności przedsięwzięć inwestycyjnych jest więc prawidłowy pomiar i wycena efektów oraz nakładów, a następnie właściwe ich porównanie.
Decyzje inwestycyjne można podzielić na trzy grupy:
1. decyzje służące odrzuceniu lub akceptacji konkretnego projektu inwestycyjnego,
2. decyzje dotyczące wyboru określonego wariantu inwestycyjnego spośród kilku konkurencyjnych projektów prowadzących do tego samego celu,
3. decyzje odnoszące się do wyboru najkorzystniejszego programu rozwoju przedsiębiorstwa, rozumianego jako zbiór najkorzystniejszych przedsięwzięć rozwojowych.
Teoria i praktyka wypracowały wiele metod (wskaźników) służących ocenie projektów inwestycyjnych. Wszystkie, niezależnie od tego, jak są skonstruowane odpowiadają na pytanie: czy warto inwestować w dany projekt.
Jednym z kryteriów klasyfikacyjnych tych metod jest uwzględnienie czynnika dyskonta. Rozróżnia się, zatem metody:
- statyczne (proste),
- dynamiczne (dyskontowe).
Metody proste to: metoda okresu zwrotu i metoda stopy zwrotu. Szerszy zakres stosowania mają metody dyskontowe uwzględniające wartość pieniądza w czasie, znajdujące silniejsze uzasadnienie w teorii finansów. Należą do nich m.in.: metoda zdyskontowanego okresu zwrotu, metoda wartości bieżącej netto oraz metoda wewnętrznej stopy zwrotu.
Dla inwestycji małych, o krótkim okresie realizacji, gdzie zaangażowanie kapitału jest stosunkowo niewielkie, stosuje się statyczne metody rachunku inwestycyjnego. Są one łatwe w użyciu, nie wymagają szczegółowych danych, a ponadto szybko dostarczają informacji o porównywalnych projektach. Metody statyczne wykorzystują głównie przedsiębiorstwa małe i średnie.
Wielkości roczne wykorzystywane w tych metodach są wielkościami nominalnymi, niezdyskontowanymi na moment przeprowadzania oceny. Prowadzi to do zrównoważonego traktowania efektów i nakładów, bez względu na moment rzeczywistego ich wystąpienia. Metody te nie uwzględniają więc zmian wartości pieniądza w czasie. Ocena oparta jest na wybranych wielkościach rocznych lub średniorocznych oraz nie uwzględnia ona pełnego okresu funkcjonowania badanych przedsięwzięć. To wszystko powoduje, że znacznie obniża się wiarygodność wyników oceny, nie negując jednak potrzeby ich wykorzystania.
Prosta stopa zwrotu nakładów inwestycyjnych to stosunek rocznego dochodu osiąganego w trakcie funkcjonowania przedsięwzięcia do wartości kapitału służącego sfinansowaniu początkowych nakładów inwestycyjnych.
stopa zwrotu = dochód roczny .
nakładów inwestycyjnych całkowity nakład inwestycyjny przedsięwzięcia
Dochód może być określany za pomocą różnych kategorii:
- zysk brutto (zysk przed opodatkowaniem),
- zysk netto (zysk po opodatkowaniu i obowiązkowych odpisach),
- zysk netto + odsetki od kredytu,
- zysk netto + amortyzacja,
- zysk netto + amortyzacja + odsetki od kredytu
Stopa zwrotu informuje, jaką część nakładu stanowi roczny dochód. Dzięki temu wskaźnikowi można dokonać oceny możliwości finansowych przedsiębiorstwa do podołania wybranej inwestycji. Stopę zwrotu można wykorzystać we wstępnej ocenie konkurencyjnych projektów lub w sytuacji braku dokładnych danych charakteryzujących dane przedsięwzięcie inwestycyjne.
Stopą zwrotu, dla której dochód określany jest przy pomocy zysku netto + amortyzacji nazywamy prostą stopą zwrotu. Projekt powinien zostać zaakceptowany, jeżeli wyliczona dla niego stopa zwrotu jest wyższa od stopy zwrotu wymaganej przez decydenta. Spośród kilku porównywalnych przedsięwzięć najkorzystniejsze jest to, w którym prosta stopa zwrotu jest największa.
prosta stopa zwrotu = zysk netto + amortyzacja . nakładów inwestycyjnych całkowity nakład inwestycyjny przedsięwzięcia
Mierniki prostej stopy zwrotu:
1) prosta stopa zwrotu całości kapitału
gdzie: Zn +O – zysk netto + odsetki
K – kapitał (własny + obcy)
2) prosta stopa zwrotu kapitału zakładowego
gdzie: Zn – zysk netto
Kw – kapitał własny
3) prosta stopa zwrotu na bazie wartości pieniężnych
4) prosta stopa zwrotu w sytuacji, gdy firma stosuje liniową stopę amortyzacji
1.2. METODA KSIĘGOWEJ STOPY ZWROTU (ACCOUNTING RATE OF RETURN – ARR)
Metoda księgowej stopy zwrotu jest często nazywana przeciętną, średnią księgową stopą zwrotu. Formułę jej obliczania możemy zapisać w następujący sposób:
księgowa = przeciętny roczny zysk netto .
stopa zwrotu przeciętne nakłady inwestycyjne
Jest to relacja przeciętnego rocznego zysku z danej inwestycji pomniejszonego o wartość inwestycji do nakładów inwestycyjnych.
gdzie: i - okres eksploatacji inwestycji w latach (0...n)
Nii - suma zysków wygenerowanych z inwestycji w poszczególnych okresach
eksploatacyjnych [zł]
I - nakład inwestycyjny [zł].
Przeciętna stopa zwrotu informuje, jaka część nakładu zostanie pokryta średniorocznym zyskiem. Ujemna wartość ARR oznacza, jaką część nakładu pokryją zyski z jednego roku eksploatacji inwestycji, a dodatnia jaką część rocznego zysku z inwestycji zostanie przeznaczona na inwestycję.
Do realizacji przyjmowane są te projekty, dla których księgowa stopa zwrotu jest wyższa niż pewna założona przez decydenta wartość, np. przeciętna w danej branży. Metoda ta jest krytycznie oceniania przez specjalistów od zarządzania finansami.
Wymienia się m.in. poniższe wady tej metody:- nie uwzględnia zmiennej wartości pieniądza w czasie, - posługuje się wielkościami średnimi, czyli nie bierze pod uwagę rozkładu strumienia pieniądza w czasie, - wykorzystuje kategorie zysku księgowego, a nie preferowane w finansach cash flow.
Okres zwrotu (payback period) jest miarą, która określa ile czasu potrzeba, aby suma przepływów pieniężnych z inwestycji pokryła poniesione na nią wydatki. Inaczej mówiąc, jest to liczba lat, w ciągu, których inwestorzy odzyskają swoje wydatki dzięki uzyskiwaniu dochodów z inwestycji, czyli nadwyżek finansowych (nadwyżka finansowa to suma zysku netto + amortyzacja). Metoda ta umożliwia sklasyfikowanie konkurencyjnych projektów inwestycyjnych według kryterium czasu potrzebnego do spłaty nakładu inwestycyjnego:
okres zwrotu nakładów = nakłady inwestycyjne .
inwestycyjnych (lata) zysk netto + amortyzacja
Jest to odwrotność prostej stopy zwrotu.
Przy obliczaniu wartości tego miernika należy przyjmować przeciętny zysk roczny powiększony o przeciętny roczny odpis amortyzacji.
gdzie: OZ – okres zwrotu
R – rok, w którym nie zwracają się przewidywane nakłady, a poprzedzający rok, w którym się zwracają
N – przewidywane nakłady
R1 – skumulowana nadwyżka w roku poprzedzającym zwrot poniesionych nakładów
R2 – skumulowana nadwyżka w roku pokrywającym nakłady
Przewagę uzyskuje ten projekt, który zapewnia najkrótszy okres zwrotu poniesionych nakładów. Przyjmuje się założenie, że im wcześniej zostaną wycofane zainwestowane kapitały, tym mniejsze jest ryzyko towarzyszące inwestycji, a zwolnione w krótszym okresie kapitały można angażować w inne przedsięwzięcia. Jednocześnie z reguły odrzucane są projekty, które nie zapewniają pewnego uznanego za minimalny (graniczny) okresu zwrotności.
Istotną wadą stosowania metody okresu zwrotności przy wyborze określonego projektu inwestycyjnego jest pomijanie faktu zmiennej wartości pieniądza w czasie. Brak jest odpowiedzi na pytanie, czy zamierzona inwestycja zapewnia osiągnięcie z góry określonej stopy zyskowności poniesionych nakładów, a więc czy aktualna wartość oczekiwanych nadwyżek finansowych pokryje w pełni koszt zaangażowania kapitału w dane przedsięwzięcie. Inaczej mówiąc, metoda okresu zwrotu nakładów inwestycyjnych nie daje odpowiedzi na pytanie, czy przedsięwzięcie zapewnia zyskowność, jaką można by uzyskać na przykład w przypadku innej lokaty kapitału (np. w banku).
Złożone metody oceny inwestycji uwzględniają czynnik czasu, ponieważ wartość pieniądza zmienia się w miarę upływu czasu. Wszystkie podstawowe wielkości finansowe dotyczące projektu inwestycyjnego są realizowane w określonym czasie i mają charakter strumieni pieniężnych.
W celu zapewnienia porównywalności wielkości ekonomicznych występujących w różnych okresach czasu przyjmuje się określony moment, jako bazowy (może być to moment rozpoczęcia lub zakończenia inwestycji - charakterystyczny dla przebiegu inwestycji) i wszystkie wielkości ekonomiczne występujące w rachunku przelicza się na jeden określony moment czasu.
Jest to modyfikacja prostego okresu zwrotu. Różnica polega na tym, że nominalne przepływy pieniężne generowane przez projekt zostają zastąpione przez zdyskontowane przepływy pieniężne, czyli uwzględniające zmienną wartość pieniądza w czasie. Metoda zdyskontowanego okresu zwrotu uwzględnia utratę wartości pieniądza w czasie.
W tym celu konieczne jest obliczenie wartości nadwyżek finansowych realizowanych w kolejnych latach funkcjonowania przedsięwzięcia. Wartość tę określa się stosując rachunek dyskontowy oparty na rynkowej stopie procentowej. Podstawę ustalania okresu zwrotu stanowi nie nominalna, a zaktualizowana wartość nadwyżek finansowych.
NPV = NCF × COt
gdzie: NPV – zaktualizowana wartość nadwyżek finansowych
NCF – przepływy pieniężne w kolejnych latach okresu
COt – współczynnik dyskontowy dla kolejnych lat okresu obliczeniowego
2.2. METODA WARTOŚCI BIEŻĄCEJ NETTO (NET PRESENT VALUE – NPV)
Metoda wartości bieżącej (zaktualizowanej) netto pozwala określić rzeczywistą (aktualną) wartość nakładów i efektów związanych z danym przedsięwzięciem inwestycyjnym. Wartość zaktualizowaną netto definiuje się jako sumę zdyskontowanych oddzielnie dla każdego roku przepływów pieniężnych netto, zrealizowanych w całym okresie objętym rachunkiem, przy stałym poziomie stopy dyskontowej.
Wartość zaktualizowaną netto można wyrazić za pomocą wzoru:
gdzie: NPV – wartość zaktualizowana netto,
NCF – przepływy pieniężne netto w kolejnych latach okresu obliczeniowego,
r – stopa dyskonta,
t – kolejny rok okresu obliczeniowego.
Za korzystne uważa się wszystkie projekty, których wartość zaktualizowana netto przybiera wielkości większe od zera lub równe zero. Oznacza to wówczas, że stopa rentowności badanego projektu inwestycyjnego jest wyższa od stopy granicznej lub jej równa. Ta stopa graniczna jest określona przez przyjętą do rachunku stopę dyskontową. Jeśli NPV jest mniejsze od zera, oznacza to, że przychody z projektowanej działalności nie zapewnią pokrycia wszystkich przewidywanych wydatków inwestycyjnych.
Informacje, jakie daje NPV:
- NPV<0 - inwestycja jest nieopłacalna,
- NPV=0 - inwestycja znajduje się na granicy opłacalności,
- NPV>0 - inwestycja jest opłacalna, tym bardziej im większa wartość współczynnika.
Dokonując wyboru spośród alternatywnych rozwiązań należy przyjąć to, dla którego NPV jest największe.
Zaletą tej metody jest przede wszystkim uwzględnienie przy kalkulacji ekonomicznej efektywności inwestycji zmiennej wartości pieniądza w czasie. Jeżeli warianty opłacalne, tj. wykazujące wynik nie gorszy niż zero, zostaną uszeregowane według rosnących lub malejących dodatnich różnic między nadwyżkami finansowymi netto i preliminowanymi nakładami inwestycyjnymi, to łatwo ustalić rosnący lub malejący stopień ich opłacalności. Może to ułatwić wybór właściwego wariantu inwestowania, jeżeli podaż kapitału jest ograniczona i przedsiębiorstwo nie jest w stanie podjąć się realizacji wszystkich opłacalnych wariantów, albo są rozpatrywane alternatywy dotyczące substytucyjnych rozwiązań.
PRZYKŁAD
Przepływy finansowe netto (nomimalne i po zdyskontowaniu, przy stopie dyskontowej równej 35%) dwóch przedsięwzięć - A i B - przedstawiono w tabeli. Harmonogram prac przewiduje dwuletni okres ponoszenia nakładów i ośmioletni okres eksploatacji inwestycji. Na podstawie tych informacji należy wskazać korzystniejszy wariant przedsięwzięcia.
Tabela - Przepływy finansowe przedsięwzięć A i B (zł)
Rok
raddar85