1. Znane nazwiska i najważniejsze dokonania embriologów
1680 – A Leewenhoek opisał ludzkie plemniki
1824 - J.L. Prévosta i J.B.A. Dumasa wprowadzili termin bruzdkowanie
1844 – A Kolliker stwierdził, że jaja są komórkami.
1850 – Ernst Haeckel – ontogeneza rekapituluje filogenezę.
1892 – Weismann chromosomy
-Hetwig – pierwsza demonstracja zapłodnienia u jeżowców
-Hans Spemann – zasady eksperymentów embriologicznych
-Morgan -Wprowadzenie zwierząt modelowych: (Żaby, jeżowce, muszka owocowa)
5. Podział patogenetyczny wad rozwojowych
-Malformacje -wynikają z zadziałania czynników wewnętrznych na proces rozwoju np. rozszczep podniebienia
-Dysrupcje - Wynikają z zadziałania czynników zewnętrznych na pierwotnie prawidłowy proces rozwoju np. zespół pasm owodniowych.
-Deformacje - Wynikają z działania czynników mechanicznych na proces rozwojowy, np. końsko-szpatowość stup
-Dysplazje - Wynikają z nieprawidłowego różnicowania komórek w tkanki, np. dysplazje kostne.
-Aganeza= brak, aplazja= hypolazja – niedorozwoje narządów
6. Podział wad mnogich
-Sekwencje - Stanowią kaskadę nieprawidłowości, wynikającą z pojedynczego defektu rozwojowego lub czynnika mechanicznego. Np. sekwencje Pottera
-Kopmleksy - Stanowią efekt zakłóconego rozwoju obszaru rozwojowego lub jego części, np. hipoplazja kości
-Zespoły- Stanowią liczne wrodzone wady rozwojowe wykazujące łączność patogenetyczną np. zespół Marfana
7. Wady małe i ich przykłady
-uszy- zagłębienia skórne przyduszne, wyrosła przyduszne, przyrośnięty płatek ucha
-oczy- różnobarwność tęczówek (coloboma), ubytek tęczówki, zmarszczka natkana
-jama ustna- rozdwojony języczek
-ustna- gładka rynienka pod nosowa, wąska czerwień wargowa
-tułów – dodatkowe brodawki sutkowe, zagłębienia w okolicy krzyżowej
-dłonie- klinodaktylia V palca, pojedyncza linia zgięciowa dłoni
-stopy- syndaktylia II i III
-szyja- niewielkie płetwiastości szyi
-narządy płciowe- niewielkie spodziectwo, nie zstąpione jądra
-włosy- dodatkowe wiry włosów
10. Bruzdkowanie,
-powstaje wielokomórkowy zarodek (4 dzień)
-następuje zwiększenie liczby komórek dla przyszłych warstw zarodka
-następuje zapoczątkowanie procesów różnicowania komórek
Bruzdkowanie segmentacja, pierwszy etap rozwoju zarodkowego zwierząt tkankowych; seria mitotycznych podziałów zapłodnionej komórki jajowej na coraz mniejsze komórki — blastomery; w wyniku bruzdkowania powstaje morula, a następnie blastula. W czasie bruzdkowania ani masa, ani objętość, ani zasadniczy kształt zarodka nie ulegają zmianie. Przebieg bruzdkowania jest charakterystyczny i stały dla danej grupy zwierząt.
Typ bruzdkowania oraz budowa blastuli zależy od ilości i rozmieszczenia żółtka w jaju:
-bruzdkowanie całkowite równomierne - jaja z małą ilością żółtka, dzielą się w całości na jednakowe blastomery. Występuje u jeżowców, osłonic, lancetnika, większości ssaków.
-bruzdkowanie całkowite nierównomierne - jaja o średniej ilości żółtka, nagromadzonego w półkuli wegetatywnej, dzielą się na większe komórki (makromery) i mniejsze komórki (mikromery). Tak dzielą się zygoty płazów.
- bruzdkowanie częściowe powierzchniowe - przy dużej ilości żółtka zgrupowanego w środku jaja; dzieli się tylko cytoplazma na powierzchni jaja; występuje u wielu stawonogów.
- bruzdkowanie częściowe tarczkowe - w jajach telolecytalnych; podziałowi ulega tylko tarczka cytoplazmy na biegunie nie zawierającym żółtka; występuje u ptaków, ryb kostnoszkieletowych, stekowców.
11. Blastocysta budowa i powstawanie
Blastula ssaków = Blastocystą około 30 komórek
Kawitacja proces tworzenia się jamy
Etapy powstawania jamy:
1*Wytworzeniu w procesie kompakcji ścisłych połączeń pomiędzy blastomerami wewnątrz zarodka pozwala na tworzenie się blastocel (jama blastocysty).
2*Płyn do blastocelu jest transportowany z blastomerów przez pompę sodowo-potasową zależną od ATP.
3*W wyniku aktywnego transportu jonów (Na+, Cl- , K+, Ca2+, Mg2+,) z płynu otaczającego zarodek do jamy blastocysty powstaje gradient stężeń jonów. Dzięki niemu na drodze osmozy do rozszerzającego się blastocelu wnika woda.
4*W wyniku działania pompy sodowo-potasowej zachodzi dalsze rozszerzenie się blastocelu wskutek nagromadzania się płynu.
-proces ten ułatwia wyjście wyrośniętej blastocysty z otaczającej je do tej pory osłonki przejrzyste
-dzięki temu pozbawiona osłonki przejrzystej blastocysty łączy się mikrokosmkami pochodzącymi z trofoblastu z mikrokosmkami nabłonka błony śluzowej macicy.
Blastocysty (ssaki):
-blastomery wewnętrzne węzeł zarodkowy (embrioblast)
-blastomery zewnętrzne trofoblast (trofoektoderma) dalej powstania struktury
12. Gastrulacja, gastrula. Etapy gastrulacji
Gastrula – stadium rozwojowe zarodka większości zwierząt. Gastrula jest zbudowana z dwóch warstw komórek: ektodermy i endodermy nazywanych listkami zarodkowymi, które otaczają pierwotną jamę ciała, czyli gastrocel. W obrębie endodermy tworzy się prajelito z otworem – pragębą (gastropor). Na tym etapie rozwoju zatrzymują się dwuwarstwowce (Diblastica), w tym gąbki (Porifera). Gastrula może ulegać dalszym przekształceniom poprzez wytworzenie trzeciej warstwy komórek – mezodermy.
Proces tworzenia się gastruli (z blastuli) nosi nazwę gastrulacji.
-gastrulacja jest zbudowana z dwóch warstw komórek: ektodermy i endodermy nazywanych listkami zarodkowymi, które otaczają pierwotną jamę ciała, czyli gastrocel (jama prajelita)
-powstające warstwy nabłonka przemieszczają się – stąd różnorodność typów gastrulacji
Gastrulacja:
-reorganizacja komórkowa w 2 lub 3 listki zarodkowe o charakterze nabłonkowym:
*ektoderma: skóra, układ nerwowy
*endoderma: wyściółka jelita i narządów wewnętrznych
*mezoderma: mięśnie, kości i serce
Gastrulacja u ssaków- dwu etapowa gastrulacja:
1* etap :
-z węzła zarodkowego różnicują się 2 warstwy – hipoblast i epiblast
-dalej następuje tworzenie struktury poza zarodkowe tj. pęcherzyka żółtkowego i owodni
2*etap:
-w tylnej części zarodka, tworzy się zgrubienie epiblastu zwane SMUGĄ PIERWOTNĄ
-smuga początkowo jest słabo zaznaczona a potem ma postać rynienki z obustronnym obwałowaniem
-dogłowowy koniec smugi to węzeł pierwotny z dołkiem pierwotnym
Komórki migrujące są prekursorami mezodermy i endodermy.
13. Tarcza zarodkowa i jej przekształcenie
Tarczka zarodkowa - mała grupa komórek w kształcie spłaszczonego dysku, z której w zapłodnionym jaju zaczyna się rozwijać embrion.
Tarcza zarodkowa
1*tarcza płaska i okrągła
2*tarcza wydłużona z szerokim końcem dogłowowym i wąskim doogonowym
rozszerzania jest efektem migracji komórek z węzła (4 tydzień). Dalej smuga zanika.
Tworzenie listków zachodzi w różnym tempie na biegunach tarczy.
Listki zarodkowe różnicują się w połowie 3 tygodnia w części dogłowowej tarczy.
A w części doogonowej do końca 4 tygodnia powstają coraz to nowe komórki.
W tym czasie rozrasta się trofoblast i tworzy pierwotne kosmki.
15. Ruchy morfogenetyczne - rodzaje i opis
Ruchy morfogenetyczne:
Przemieszczanie komórek lub zwykłych grup komórek podczas gastrulacji, neurulacji i tworzenie narządów pierwotnych.
Ulegają im komórki ukierunkowane na odpowiednim szlaku rozwojowym.
Metody śledzenia komórek:
-barwniki fluoryzujące
-obserwacje pod mikroskopem.
Typy ruchów morfogenetycznych:
-Ruchy morfogenetyczne bierne- odbywają się na poziomie blastuli gdzie część komórek podlega podziałowi lub przesuwanie odbywa się przez gromadzenie płynu w jamie blastuli.
Ruchom tym podlegają całe warstwy lub grupy komórek, przy czym komórki te są połączone i czasem spolaryzowane.
-Ruchy morfogenetyczne aktywne -Ruch komórek, które odłączają się od właściwego listka (poprzez zanik kadheryn w błonach). W trakcie gastrulacji dotyczy to niewielu rodzajów komórek.
Rodzaje przemieszczeń:
-obrastanie- epibolia
-wklęśnięcie - invaginatio
-wywinięcie - evaginatio
-rozwarstwienie- delaminatio
-tworzenie jamy- kawitacja - cavitatio
Ruchy morfogenetyczne dotyczące zmiany pozycji komórek
-inwaginacja (embolii)- wpuklenie (tworzenie pragęby i cewy nerwowej)
-inwolucja, delaminacja – czyli migracji komórek z warstwy powierzchniowej do wnętrza zarodka.
-wymodelowanie (przekształcenia, transformacji) – rozpraszanie się chaotycznie ułożonych zespołów komórek i układanie się ich w warstwy.
-rozciąganie zbieżne- szczególnie złożone kombinacje różnych ruchów komórek
-rozsunięcie się komórek (kwitacja)
17. Indukcja embriologiczne wtórna typy i przykłady
Indukcja embriologiczna – wpływ określonej tkanki lub warstwy komórek na kierunku rozwoju i różnicowania się innej tkanki lub warstwy. Efekt jest trudny do obserwacji i można go kontrolować eksperymentalnie. Odbywa się zawsze w rejonach o dużym potencjale pluripotencjalnym.
Indukcja wtórna – może przebiegać jako :
-->indukcja homogenną powodują tkanki, które wcześniej są już zaindukowane w określonym kierunku
Przykład: tkanka nerwowa zdolna jest do indukcji innych struktur nerwowych
indukcje heterogenne zachodzi między różnymi tkankami lub układami
Przykład: struna grzbietowa i cewa nerwowa indukują rozwój kręgosłupa.
- indukcja heterogenna -
18. Czynniki indukcyjne – przykłady białek i ich działania
CZYNNIKI INDUKUJĄCE NIE WCHODZĄ DO CYTPOLAZMY I AKTYWUJĄC RECEPTORY WYWOŁUJĄ TRANSDUKCJĘ SYGNAŁU DO DOCLEWYCH GENÓW
EFEKT: WZBUDZENIE LUB HAMOWANIE EKSPRESJI . Najczęściej kilka czynników indukcyjnych działa na komórkę!!
Działanie czynników indukcyjnych na kompetentną komórkę jest NIEODWRACALNE
prowadzi do determinacji komórek w określonym kierunku rozwoju indukcja toczy się kaskadowo, na coraz to ograniczonych obszarach zarodka
Czynniki mogą rozchodzić się: poziomo w jednej warstwie lub pionowo w nakładających się warstwach
Przykłady czynników indukcyjnych:
1* Rodzina białek sygnalizacyjnych WNT:
-biała sekrecyjne- glikoproteiny – czynnik dalekiego zasięgu
-u płazów jest to czynnik dorsalizujący – biegun = stronę grzbietową
2*Czynniki morfogenetyczne kości BMP:
-duża rodzina czynników wzrostowych TGF (czynniki wzrostowe transformujące) Ważne BMP-2, BMP-4, BMP-7.
-występują w blastuli gastruli
-wpływają na proces indukcji mezodermy i ektodermy
-BMP-4 jest początkowo produkowane w całej blastuli, a potem w części brzusznej
powoduje ventralizacje – rozwój mezodermy brzusznej
-działanie BMP-4 jest hamowane przez inne czynniki np. chordynę, follistatynę, które łączą się z nim i blokują dojście do receptora błonowego.
-Stąd inny efekt: blokada wpływu BMP na ektodermę i ukierunkowana
3*Białka HH – Hegdog:
-białka sygnalizacyjne – kodowane przez gen hegdog (hh)
-popularne białko SHH – sonic hegdog
27. Decidualizacja:
Decidualizacja polega na:
1.Zwiększaniu się rozmiarów komórek warstwy zbitej macicy
2.Wakuolizacja ich cytoplazmy, gromadzeniu się w glikogenu i ciał tłuszczowych.
3.Gromadzenie płynu wysiękowego między komórkami endometrium
4.Rozszerzanie się cew gruczołowych warstwy gąbczastej macicy oraz
5.Rozszerzaniu się występujących w jej obrębie naczyń krwionośnych.
-najczęściej ma miejsce w implantacji śródmiąższowej. Zmiany w macicy przygotowujące na przyjęcie zarodka oraz przebiegające po implantacji zmiany zachodzące w warstwie czynnościowej śluzówki macicy pod wpływem implantującej się blastocysty jest to reakcja podobna do zachodzącego w organizmie procesu zapalnego
28. Błony płodowe:
1.Pęcherzyk żółtkowy- w nim magazynowany jest pokarm, obrasta kulę żółtkową. U człowieka jest tworem szczątkowym.
2.Owodnia – ochrona płyn, który tworzy środowisko dla zarodka. Jego obecność chroni zarodek przed obrażeniami mechanicznymi.
3.Kosmówka- pełni rolę ochronną, tworzy łożysko.
4.Omocznia- magazynuje produkty metabolizmu.
5. sznury pepowinowe?
30. Amniocenteza i punkcja kosmówki – znaczenia, przebieg
Amniocenteza -Badanie płodu polegające na nakłuciu worka owodniowego i pobraniu próbki płynu.
Cel:
1.Określenia kariotypu i płci dziecka.
2.Określenie substancji wskazujących na o wystąpieniu niektórych chorób czy wad wrodzonych (poziom enzymów).
-Coraz częściej wykonuje się amniocentezę wczesną – 12 a 15 tydzień ciąży
-Amniocenteza późną wykonuje się najczęściej między 16 a 18 tygodniem ciąży
-Objętość pobranego płynu owodni ego wynosi około 180 ml.
Odsetek obecnych w nim żywych komórek płodu jest wówczas najwyższa.
Wskazania do amniocentezy diagnostycznej:
-wiek matki powyżej 35 lat lub wiek ojca powyżej 55 lat
-urodzenia dziecka z trisomi...
gizia2592