UPODOBNIENIA WEWNĄTRZ WYRAZOWE.docx

UPODOBNIENIA WEWNĄTRZ WYRAZOWE

·         POD WZGLĘDEM MIEJSCA ARTYKULACJI

-          przed spółgłoską dziąsłową – spółgłoska przedniojęzykowo-zębowa zostaje zastąpiona dziąsłową lub wtórnie udziąsłowioną

np.

-          przed spółgłoską środkowojęzykową – cała grupa spółgłoskowa staje się jednorodna pod względem miejsca artykulacji i miękkości

np.

-     przed spółgłoskami zwartymi tylnojęzykowymi k, g – spółgłoska n realizowana jest jako     (nga)  a przed k’ g’ jako

np.

·         POD WZGLĘDEM SPOSOBU ARTYKULACJI

-          spółgłoski zwarte - w kontekście realizowane są jako zwarto- szczelinowe

np.

-          w tej grupie podkreślić należy wypadki, w których upodobnienia pod względem sposobu artykulacji stanowi następny etap przekształcenia głoski zwartej, która uległa już upodobnieniu pod względem miejsca artykulacji; zjawisko takie występuje wówczas, gdy głoska zwarta pojawia się przed szczelinową dziąsłową; pierwszym etapem jest upodobnienie pod względem miejsca artykulacji (wtórne udziąsłowienie spółgłoski zębowej pod wpływem spółgłoski dziąsłowej)

np. 

UPODOBNIENIA MIĘDZYWYRAZOWE

·         UPODOBNIENIA POD WZGLĘDEM DŹWIĘCZNOŚCI

-          można o nich mówić wyłącznie wtedy, gdy nagłos następnego wyrazu zaczyna się od głoski sonornej (m, n, ń, r, l, ł, j) lub samogłoski (a, e, i, o, u, y, ą, ę)

a.      wtedy wygłos poprzedniego wyrazu jest dźwięczny w wymowie krakowski – poznańskiej np.

b.      lub bezdźwięczny w wymowie warszawskiej np.

·         UPODOBNIENIA POD WZGLĘDEM MIEJSCA ARTYKULACJI

-    gdy w nagłosie następnego wyrazu pierwszą głoską jest i,   ,   ,

lub spółgłoską środkowojęzykową ś, ć, ź, dź, ń, k’, g’  - wówczas wygłos

poprzedniego wyrazu realizuje się fakultatywnie

                  np.

                   -    gdy w wygłosie realizowana bywa: spółgłoska przedniojęzykowa wtórnie udziąsłowiona pod wpływem spółgłoski dziąsłowej w nagłosie następnego wyrazu

                  np.

                 -     gdy w wygłosie poprzedniego wyrazu pojawia się tylnojęzykowe    lub     przed nagłosowym k, k’, g, g’ następnego wyrazu

                 np.

·         UPODOBNIENIA POD WZGLĘDEM SPOSOBU ARTYKULACJI

-          dotyczy realizacji wygłosu, którego ortograficznym odpowiednikiem jest  ń przed nagłosem szczelinowej lub zwarto-szczelinowej (najczęściej c,ć)

(ń =                 ) 

INNE ZASADY:

            Ą   Ę

·         przed spółgłoskami szczelinowym ę i ą występuja jako zbitka ę = eu    ą = ou

·         przed spółgłoskami zwarto – wybuchowymi i zwarto szczelinowymi ę i ą są realizowane jako:

ę = em           np. zemby

ę = en            np.  tendy

ą = on            np. poncek

·         w wygłosie:

            ą:   idą – idou

            ę:   myję się – myieu śeu   

·         grupy spółgłosek właściwych muszą być wypowiadane jednolicie pod względem dźwięczności

np.

Dźwięczne:           B     D    G  ...