Vladimir Nabokov - Śmiech w ciemności.pdf - Vladimir Nabokov - morefaya2006

dla Véry

Żył sobie raz w niemieckim mieście Berlinie mężczyzna imieniem Albinus, bogaty,

szanowany, szczęśliwy; pewnego dnia porzucił żonę dla młodej kochanki; kochał, lecz nie

był kochany; i życie jego zakończyło się katastrofą.

Ot i cała historia, moglibyśmy więc postawić kropkę, gdyby ze snucia opowieści nie

płynęła korzyść i przyjemność; a choć na kamieniu nagrobnym bez trudu pomieści się

skrócona wersja ludzkiego życia w oprawie z mchu, szczegóły zawsze są mile widziane.

Otóż pewnego wieczoru Albinusowi zaświtał piękny pomysł. Owszem, niezupełnie

jego własny, zrodził się bowiem ze zdania przeczytanego u Conrada (nie tego sławnego

Polaka, lecz Udo Conrada, autora Wspomnień człowieka zapominalskiego i tej drugiej

książki, o starym iluzjoniście, który w trakcie pożegnalnego występu magicznie się ulat-

nia). W każdym razie Albinus przejął pomysł na własność przez to, że go polubił, że się

nim bawił, że dopuścił, aby wszedł mu on w krew – a tym wszak sposobem w wolnym

mieście umysłu dokonuje się prawowitego zawłaszczenia. Jako krytyk sztuki i znawca

malarstwa często dla zabawy kazał temu lub owemu spośród dawnych mistrzów podpisy-

wać się pod pejzażami bądź twarzami, które napotykał w świecie rzeczywistym: jego

życie stawało się przez to wspaniałą galerią obrazów – samych podróbek, lecz jakże

uroczych. Aż tu pewnego wieczoru, kiedy – chcąc dać urlop swej uczonej głowie – pisał

krótki esej (nic genialnego, nie był bowiem szczególnie utalentowany) o sztuce filmowej,

nasunął mu się ten piękny pomysł.

Wiązał się on z kolorowymi filmami rysunkowymi – które właśnie wtedy zaczynały

się pojawiać. Byłoby to fascynujące, myślał Albinus, gdyby udało się tą metodą dokładnie

przenieść na ekran jakieś znane malowidło, najlepiej ze szkoły holenderskiej, wiernie

odtworzyć barwy, a następnie ożywić, graficznie rozwinąć ruch i gest, w pełnej harmonii z

ich statycznym układem na obrazie; mogłaby to być scena z piwiarni: małe ludziki

chciwie piją, siedząc przy drewnianych stołach, widać też słoneczny skrawek dziedzińca z

osiodłanymi końmi – i wszystko to nagle ożywa, gdy człowieczek odziany w czerwień

odstawia kufel na stół, dziewczyna z tacą wyrywa się z uścisku, a kura zaczyna dziobać

próg. Można by cały epizod przedłużyć, każąc figurkom wyjść na dwór i przejść przez

pejzaż tego samego malarza: powiedzmy, brunatne niebo i zamarznięty kanał, a ludzie na

zabawnych łyżwach, jakich wtedy używano, kreślą staroświeckie esy-floresy pod

dyktando pędzla; lub mokra droga we mgle i dwaj jeźdźcy – aż wreszcie powrócimy do tej

samej karczmy, postaciom i światłu stopniowo nadamy pierwotną konfigurację,

poodstawiamy je, by tak rzec, na miejsca i zakończymy podróż pierwszym obrazem.

Można by też wziąć na warsztat Włochów: w oddali błękitny stożek wzgórza, serpentyny

białej ścieżki, maleńcy pielgrzymi pną się nimi pod górę. Albo i tematy religijne, ale

wyłącznie te z małymi postaciami. Rysownik musiałby mieć gruntowną wiedzę o danym

malarzu oraz jego epoce i być obdarzony sporym talentem, żeby uniknąć dysonansu mię-

dzy stworzonymi przez siebie ruchami a tymi, które zaprojektował dawny mistrz:

musiałby je wypracować, przyjmując obraz za punkt wyjścia – ależ tak, to całkiem

wykonalne. A kolory… niewątpliwie byłyby o wiele bardziej wyszukane od kolorów z

rysunkowych filmidełek. Jakąż można by w ten sposób wysnuć opowieść – o wizji artysty,

o radosnej wędrówce oka i pędzla, opisać świat w manierze wybranego malarza,

przesycony barwami, które odkrył ów twórca!

Po jakimś czasie wspomniał o tym pewnemu producentowi filmowemu, ten jednak

ani trochę się nie zapalił: stwierdził wręcz, że niezbędna tu delikatność rzemiosła wyma-

gałaby radykalnego udoskonalenia metod animacji, co kosztowałoby majątek; dodał, iż na

zdrowy rozum film z racji swej pracochłonności nie mógłby trwać dłużej niż kilka minut,

a i tak zanudziłby na śmierć większość widzów i pod każdym względem sprawił zawód.

Potem Albinus rozmawiał o tym z innym filmowcem, który odniósł się do jego

pomysłu równie lekceważąco.

– Moglibyśmy zacząć od czegoś zupełnie prostego – nalegał Albinus. – Od

ożywionego witraża, animowanego herbu, paru małych świętych.

– Niestety, nic z tego – odparł rozmówca. – Nie możemy ryzykować inwestowania

w obrazkowe fanaberie.

Lecz Albinus nie porzucał swej idei. W końcu powiedziano mu o zręcznym

osobniku nazwiskiem Axel Rex, cudownym majstrze od wszelkich dziwactw: podobno

sporządził on nawet animowaną wersję jednej z perskich baśni, wprawiając w zachwyt

paryską elitę intelektualną i doprowadzając do ruiny człowieka, który sfinansował całe

przedsięwzięcie. Albinus spróbował więc skontaktować się z Rexem, dowiedział się

jednak, że tamten właśnie wrócił do Stanów i rysuje komiksy dla jakiegoś ilustrowanego

pisma. Z czasem Albinusowi udało się dotrzeć do Rexa i wzbudzić jego zainteresowanie.

W pewien marcowy dzień dostał od niego długi list, ale przesyłka ta zbiegła się z

nagłym kryzysem w prywatnym – nader prywatnym – życiu Albinusa, toteż piękny

pomysł, który w innych okolicznościach żyłby może dalej i znalazłby w końcu

odpowiednią ścianę, aby przywrzeć do niej i rozkwitnąć, przez ostatni tydzień dziwnie

wyblakł i przywiądł.

Rex napisał, że nie ma szans zbałamucić hollywoodzkich bonzów, i z całym

spokojem zaproponował, aby Albinus, człowiek bądź co bądź zamożny, sam sfinansował

realizację swego pomysłu; Rex przyjąłby wtedy takie to a takie honorarium (oszałamiającą

sumę), w połowie płatne z góry, i rozrysował na kadry coś według Breughla – powiedzmy,

Przysłowia – lub cokolwiek innego, co Albinus kazałby mu puścić w ruch.

Vladimir Nabokov - Śmiech w ciemności.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: