Wykład 14 Embriologia Diagnostyka prenatalna.docx

Wykład 14 Embriologia Diagnostyka prenatalna

Diagnostyka prenatalna – celem jest rozpoznanie wad i chorób płodu w najwcześniejszym okresie ciąży, obejmuje liczne metody badania zarodka oraz płodu. Warunkiem do wykonania badań jest zgoda kobiety ciężarnej.

Kryteria kwalifikujące kobiety do wykonania badań prenatalnych:

·         Wcześniejsze urodzenie upośledzonego dziecka, z aberracją chromosomową,

·         Choroby genetyczne w rodzinie,

·         Wiek matki powyżej 35 lat,

·         Wiek ojca powyżej 60 lat,

·         Liczne samoistne poronienia u matki,

·         Pozytywny wynik badania skriningowego,

·         Nieprawidłowe stężenie w surowicy matki markerów biochemicznych,

·         Wcześniejsze urodzenie dziecka z otwartą wadą cewy nerwowej, jak bezmózgowie, przepuklina mózgowa, przepuklina rdzeniowa,

·         Nosicielstwo przez kobietę w ciąży ciężkich chorób, dziedziczonych jako cecha sprzężona z chromosomem X,

Badania skriningowe – dzięki niemu można określić, która kobieta ciężarna znajduje się w grupie o wyższym niż przeciętnie ryzyku urodzenia dziecka z zaburzeniami, ma to na celu uniknięcie niepotrzebnych badań i  kosztów przez kobiety niemające problemów, czyli te z niskim ryzykiem.

Metody badań:

Badania prenatalne:

·         Inwazyjne – nakłucia w celu pobierania próbek płynu owodniowego, z łożyska czy krwi płodu,

·         Nieinwazyjne – ultrasonografia, tety przesiewowe (markery biochemiczne), diagnostyka cytogenetyczna,

Techniki nieinwazyjny:

·         Test podwójny,

·         Test potrójny,

·         Test zintegrowany,

Test podwójny:

Polega na pobraniu w 15 tygodniu ciąży krwi kobiety ciężarnej i oznaczeniu w surowicy stężenia osoczowego białka A (PAPP-A) oraz wolnej podjednostki β-gonadotropiny kosmówkowej (β-hCG).

Test potrójny:

Wykonuje się pomiędzy 15, a 17 tygodniem ciąży, określa się w nim stężenie α-fetoproteiny, β-hCG i niezwiązanego estriolu.

Test zintegrowany:

Polega na łącznym wykonaniu testu podwójnego w 11-13 tygodniu ciąży oraz testu potrójnego między 15, a 20 tygodniem ciąży.

Stężenie PAPP-A – ciążowe białko osoczowe w ciążach prawidłowych rośnie wraz z wiekiem ciążowym, w trisomii 21 jest obniżone (średnio o 50-70%).

Β-hCG: gonadotropina kosmówkowa, fizjologicznie ulega we krwi matki obniżeniu, w zespole Downa natomiast jest podwyższone (około 80-100%),

W przypadku trisomii 13 i 18 stężenia PAPP-a i wolnej β-hCG są znacznie obniżone. Ponadto w większości przypadków aneuloidii płodu dochodzi do zwiększenia przezierności karkowej (NT).

Wolny estriol – hormon steroidowy, występujący w organizmie w niewielkich ilościach.

W warunkiem prawidłowych, w miarę dojrzewania płodu, produkcja estriolu wzmaga się, a stężenie hormonu w surowicy w trzecim trymestrze wzrasta trzykrotnie. Towarzyszy temu wzrost wydalanego estriolu z moczem.

Utrzymujące się niskie lub gwałtownie spadające poziomy estriolu sugerują stan zagrożenia płodu.

Α-fetoproteina – białko płodowe, w warunkach fizjologicznych produkowane jedynie przez komórki płodowej wątroby oraz zarodkowego pęcherzyka żółciowego. Przekroczenie prawidłowych wartości tego białka może świadczyć o ciąży bliźniaczej, obumarciu ciąży, lub wadach cewy nerwowej płodu (bezmózgowie, rozszczep kręgosłupa).

Inhibina A – hormon wytwarzany przez łożysko. Stężenie inhibiny A we krwi kobiety ciężarnej nieznacznie spada w okresie od 14 do 17 tygodnia ciąży, a następnie ponownie wzrasta.

Gonadotropina kosmówkowa – hormon produkowany od 8 dnia ciąży przez zarodek, a potem przez łożysko. Zadaniem gonadotropiny kosmówkowej jest utrzymywanie funkcji ciałka żółtego, a potem podtrzymaniem produkcji progesteronu. Zwykle w drugim trymestrze oznaczano poziomy całkowitej oraz wolnej β-hCG. Podwyższone poziomy wykrywano w ciążach z zespołem Downa.

Techniki inwazyjne:

·         Amiocentoza,

·         Biopsja kosmówki,

·         Kordocentoza,

·         Fotoskopia,

Amniocenteza:

·         Polega na nakłuciu jamy owodni i pobraniu od 10 do 20 ml płynu owodniowego,

·         Badanie wykonuje się pod kontrolą USG, w celu dokładnego zlokalizowania łożyska,

·         Badania wykonuje się w 12-18 tygodniu ciąży ( w tym okresie jest około 180 ml płynu owodniowego),

·         W płynu owodniowym znajdują się złuszczone komórki naskórka płodu i nabłonka owodniowego. Komórki te służą do wykonania kariogramów, analizy DNA.

·         Ryzyko amiocentozy, to tzw. niebezpieczeństwo wystąpienia poronienia po badaniu wynosi ok. 0,3-2,5%,

·         Kiedy matka jest Rh- istnieje niebezpieczeństwo immunizacji, dlatego profilaktycznie podaje się immunoglobulinę.

Biopsja kosmówki:

·         Wykonuje się pod kontrolą USG wprowadzając przez pochwę, lub rzadziej przez powłoki brzuszne teflonowy cewnik do łożyska,

·         Przez wessanie pobiera się ok. 50 mg tkanki trofoblastu,

·         Komórki trofoblastu należą, do komórek szybko dzielących się, dzięki czemu można łatwo i bez hodowli wykonać kariogram, analizę DNA,

·         Zabieg wykonuje się zazwyczaj między 9 a 11 tygodniem ciąży , ale można już w 6 tygodni,

·         Ryzyko utraty zarodka jest duże ok 104 %,

·         Istnieje niebezpieczeństwo immunizacji u kobiet RH-,

Kordocenteza:

·         Metoda bezpośrednio ze sznura pępowinowego, pod kontrolą USG,

·         Tę technikę stosuje się od 18 tygodnia, gdy naczynia sznur

·         Stosuje się jako metodę terapeutyczną do naczyniowego przetaczania krwi w chorobie hemolitycznej noworodka oraz monitorowania stosowanych leków,

Fetoskopia:

·         Jest inwazyjną techniką diagnostyczną, która przy użyciu fiberoendoskopu pozwala na poglądanie płodu, pobieranie próbek krwi oraz biopsję skóry i wątroby płodu,

·         Badanie wykonuje sięmiędzy 18 a 20 tygodnia ciąży,

·         W ok 5% występują poronienia, a w  ok 4 % przypadków dochodzi do wyciekania płynu owodniowego,