Giordano Bruno - Pisma filozoficzne.pdf - Filozofia - martha.torrent

Cl O RDJLNO

73 7\ t/A O

I v VJ J

t3§

P i s m a

fi 1 o z o | i c z n e

1 .6)

c;/ ORIX

INO

RUNO

O przyczynie

początku

i jedności

ilFlllIIJlIli

Ą L <> ^ DRUGI

Osoby: A.cksandcr Dic S on. Teofil. Gcrva,io. Polihimnio.

Teofil: Dlatego twierdzę, że nie należy żądać o.l filozofa

natury, aby przytoczył wszystkie przyczyny i początki, lecz je

dynie tylko fizyczne, a z tych główne i osobliwe. I chociaż za

leżą one od prapoczątku i praprzyczyny i dlatego też mówią

o nich. że mają tę przyczynę i ten początek, jednakże nie ma

takiego koniecznego stosunku, by od poznania jednego zależało

poznanie drugiego i nic można też żądać, żeby były umieszczo

ne w jednej i tej samej dyscyplinie wiedzy.

Dicson: Jak to należy rozumieć?

Teofil: Ponieważ z poznania wszystkich rzeczy zależnych

nic możemy wysnuć innej znajomości pierwszego początku i przy

czyny jak tylko sposobem mniej skutecznym wykrycia ich śladu

(wszystko dzieje się bowiem z jego woli lub dobroci, która jest

zasadą jego działania i od której pochodzą wszystkie skutki).

To samo można upatrywać w dziełach sztuki, z rym że ten. który

ogląda posąg, nic widzi rzeźbiarza; kto patrzy na portret Heleny,

nie widzi malarza Apcllesa. widzi jeno rezultat działania, wy

nikającego z dobroci geniusza Apcllesa: wszystko to jest wyni

kiem przypadkowości i właściwości istoty tego człowieka, który

pod względem swego absolutnego jestestwa nic został przez nas

zupełnie poznany.

i c s o n : Błagam, mistrzu Pnlihimnio, i ty, Gervasio.

nie przerywajcie naszych rozmów.

Pnlihimnio: Fiat. [Niechaj tak będzie].

G e r v a s i o 1 : Jeżeli ten, kto jest magistrem, zabiera głos, nie

mogę milczeć.

Dirson: Twierdzicie więc, Teofilu, że wszelka rzecz, która

nie jest prapoczątkicm i praprzyczyną, ma początek i ma przy

czynę: 1

Teofil: Bez wątpienia i bezsprzecznie.

Dicson: A więc utrzymujecie, że ten, kto zna rzeczy spo

wodowane i poczęte, zna tym samym przyczynę i początek?

Teofil: Nie łatwo-poznaje on najbliższą przyczynę i naj

bliższy początek, a z największym trudem, zaledwie ślady, pierw

szej przyczyny i prapoczątku.

Dicson: W jaki sposób sądzicie, że rzeczy mające przyczynę

i początek pierwszy i najbliższy mogą być prawdziwie poznane,

jeżeli zgodnie z przyczyną sprawczą, która należy do liczby zja

wisk sprzyjających realnemu poznaniu rzeczy, pozostają ukryte?

Teofil: Twierdzę, że łatwą jest rzeczą układać doktrynę

0 sposobach dowodzenia, natomiast trudno jest czegoś dowieść.

Bardzo łatwo jest układać przepisy na uzasadnienie przyczyn,

okoliczności i metody jakiejś doktryny, ale nasi metodolodzy

1 analitycy źle stosują swe narzędzia, swe zasady metodologiczne

i sztukę sztuk.

Gervasio: Na podobieństwo tych, którzy potrafią robić

piękne szpady, lecz nie potrafią nimi władać.

P o 1 i h i m n i o : Frrme! [Oczywiście!]

Gervasio: Oby oczy twe zostały zamknięte, byś ich nigdy

nie mógł otworzyć.

Dicson: A więc poznać Wszechświat nic znaczy poznać

któryś z bytów albo substancji prapoczątku, ale poznać jakąś

przypadłość przypadłości.

Teofil : Tak jest. Nie chciałbym jednak, żebyście sobie wy

obrażali, jakobym rozumiał, że w Bogu zawarte są przypadłości,

że może on być poznany niejako za pomocą swych przypadłości.

Dicson: Nic przypisuję Wam tak tępego umysłu, ale wiem,

że zupełnie co innego jest powiedzieć o jakiejś rzeczy, która

jest obca boskiej naturze, że jest przypadłością, a zupełnie co

innego, żc jest jej przypadłością, a zupełnie co innego twierdzić,

że jest ona niby jej przypadłością. Pod tym ostatnim określe

niem, jak uważam, rozumiecie, że rzeczy są wynikiem działania

boskiego, ale te wyniki, chociaż są substancją rzeczy, a także sa

mymi naturalnymi substancjami, są jednak jakby najbardziej od-

207

dalonymi przypadłościami dla zdobycia odpowiedniego poznania

nadprzyrodzonej istoty boskiej.

Teofil: Dobrze mówicie.

Dicson: Także o tej boskiej substancji nie możemy dowie

dzieć się nic zarówno z tego względu, że jest ona nieskończona,

jak i z powodu tego. że jest ona bardzo daleka od tych wyników,

które są skrajną granicą naszej zdolności rozumowania. Możemy

jedynie poznać ślady jej, jak twierdzą platonicy, oddalone wy

niki, jak mówią perypatetycy, powłokę, jak mówią kabaliści s ; mo

żemy ją obserwować, spoglądając poza siebie, jak pouczają tal-

mudyści. w zwierciadle, w cieniu, za pomocą zagadek, jak uwa

żają apokaliptycy 3 .

Teofil: Tym bardziej, ponieważ nie ogarniemy od razu i do

skonale tego Wszechświata, którego substancję i najistotniejsze

tak trudno zrozumieć, wynika stąd, że poznajemy pierwszy po

czątek i przyczynę z ich wyników w znacznie mniejszym stopniu,

aniżeli można poznać Apcllesa na podstawie stworzonych przez

niego posągów. Te bowiem możemy obejrzeć w całości, a rów

nież zbadać część za częścią, ale nie można tego uczynić w sto

sunku do wielkiego i nieskończonego tworu potęgi boskiej. Po

dobieństwo to winno być rozumiane z ograniczeniem.

Dicson: Tak jest i tak to rozumiem.

Teofil : Dlatego też najlepiej będzie wstrzymać się od roz

mów o tak podniosłej materii.

Dicson : Zgadzam się z tym, gdyż wystarczy moralnie i teo

logicznie znać prapoczątek w tych granicach, w jakich go nam

odkryły wyższe bóstwa i wytłumaczyli boscy ludzie. Prócz tego

nic tylko wszelki zakon i teologia, ale również wszystkie zrefor

mowane filozofie przychodzą do wniosku, że jedynie profana

i niespokojny umysł cechuje dążność do szukania sensu i chęć

zdefiniowania tych rzeczy, które znajdują się poza sferą naszego

rozumienia.

Teofil: Dobrze. Ale te poszukiwania nie tyle godne są po

tępienia, ile raczej na najwyższe pochwały zasługują ci, którzy

dążą do poznania tego początku i przyczyny w tym celu, aby

w miarę możności zrozumieć ich wielkość, spozierając oczyma

sus

rozsądnymi na te wspaniałe gwiazdy i świecące ciała. Tyle bo

wiem jest /.imicszkalych światów i tyle wielkich żywych ciał

i najwspanialszych bóstw, jak niezliczone są oglądane przez nas

światy 4 , niewiele różniące się od tego świata, do którego należy

my. Ponieważ niemożliwe jest. żeby istniały one same z siebie,

biorąc pod uwagę, że są to ciała złożone i mo K ą ulec rozkładowi

(chociaż nie z tego powodu zasługują na zagładę, jak to dobrze

wyłożone jest w Timaiosi '•). to z konieczności wynika, że znają

one początek i przyczynę, a wic. również wielkość swego istniem.i.

Żyda i działania. Wskazują one i głoszą w nieskończonej prze

strzeni, niezliczonymi głosami nieskończoną doskonałość i maje

stat swego prapoczątku i praprzyczyny. A więc pozostawiając na

uboczu — jak mówicie — to roztrząsanie, ponieważ przewyższa

ono wszelki sens i intelekt, będziemy rozpatrywali początek i przy

czynę w takim stopniu, w j.ikiin przejawiają MC; U śladzie, bądź

też są samą naturą, odbijają się na jej powierzchni luli w jej

wnętrzu. Proszę mi zadawać pytania w pewnym porządku, jeżeli

pragniecie, abym kolejno na nic odpowiadał.

Dicson: Tak też będę postępował. A ponieważ zwykliście

mówić przyczyna i początek, chciałbym przede wszystkim wie

dzieć. Czy uważacie te pojęcia za synonimy.

Teofil: Nie.

Dicson: Jaka jest więc różnica między jednym a drugim

terminem?

Teofil: Odpowiem, że nazywając Boga prapoczątkicm

i praprzyczyną rozumiemy jedną i tę samą rzecz w różnych zna-

,/cniach: kiedy zaś mówimy o początkach i przyczynach w przy

rodzie, rozumiemy różnorodne rzeczy w ich różnorodnych uję

ciach. Nazywamy Boga prapoczątkicm w tym sensie, w jakim

wszystkie rzeczy następują po nim według pewnego porządku

wcześniejszego lub późniejszego, lub też zgodnie z natuią. trwa

niem i godnością Nazywamy Boga przyczyną w takim sensie,

w jakim wszystkie rzeczy różne są od niego, jak skutek od spraw

cy, wytwór od wytwórcy. I te dwa ujęcia są różne, gdyż nie każ

da rzecz, która istnieje pierwej i jest bardziej godna, jest przy

czyną tego. co istnieje później i jest mniej godne, i nic każda

1 Puma i 11.-/.- 1 i, i

Giordano Bruno - Pisma filozoficzne.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: