FRANCISCO F. CARVAJALKierownictwo duchowe i jego zadania
Skrzypce
Opowiadają o pewnym biednym człowieku, który zarabiał na życie graniem na skrzypcach. Odwiedzał miasteczka, zaczynał grać, a ludzie zbierali się dookoła. Po skończonym graniu przechodził między słuchającymi podsuwając im podziurawiony beret w nadziei, że któregoś dnia się napełni.
Pewnego dnia zaczął grać jak zwykle, ludzie się zebrali, skrzypek czynił swój mniej więcej harmonijny hałas. Niczego więcej nie można było się spodziewać ani po skrzypku, ani po skrzypcach.
Właśnie wtedy przechodził tamtędy znany kompozytor i wirtuoz. Zbliżył się do zebranych ludzi; w końcu instrument znalazł się w jego rękach. Zgodnie ze swoimi możliwościami, nastroił skrzypce, przygotował się i zagrał zadziwiająco pięknie. Aż sam właściciel, speszony i zadziwiony, przechodził z jednej strony na drugą mówiąc: to przecież moje skrzypce! Moje skrzypce! Moje skrzypce! Nigdy nie myślał, że w tych strunach drzemały takie możliwości.
Nie trudno zauważyć, że każdy z nas zagłębiając się nieco w siebie samego, może zdać sobie sprawę, jak bardzo nie wykorzystuje w pełni swoich możliwości. W wielu rzeczach jesteśmy jak te stare podniszczone skrzypce. Może gdzieś tam brakuje jakiejś struny. Bywamy kiepskim instrumentem, często nawet nie nastrojonym.
I kiedy w naszym życiu chcemy zagrać coś poważnego, wychodzi nam to samo, co owemu grajkowi: mniej więcej harmonijny hałas. Kończąc zaś, odczuwamy potrzebę przejścia między ludźmi z naszym dziurawym beretem. Potrzebujemy aplauzu, poważania, pochwały... Tym żyjemy i jeśli tłum niezbyt nas docenia, czujemy się przegrani, ogarnia nas pesymizm. W najlepszym razie spełniają się słowa powiedzenia „kto żywi się okruchami, zawsze chodzi głodny”. To co czynimy nie jest zdolne wypełnić naszych potrzeb.
Jakaż różnica, jeśli pozwolimy, aby Bóg, wielki kompozytor, nastroił nas, naprawił, wstawił brakujące struny i zagrał! Wtedy stajemy się Bożymi instrumentami. Sami zaczynamy dziwić się możliwościom, które zamknięte drzemały w naszym życiu. Wtedy, stając się instrumentami Boga, dostrzegamy wielkość i piękno naszego życia, i zaczynamy rozumieć, że tylko On może nas nasycić, ponieważ zostaliśmy stworzeni do rzeczy nieskończonych.
Kto nas naprawi?
Tylko Jezus ma lekarstwo uzdrawiające rozstrojone skrzypce naszego życia. Tylko On może naprawić nasze życie, nadać mu piękno i harmonię.
Jest Mistrzem, w prawdzie i z mocą poucza nas o drodze prowadzącej do radości, skuteczności i zbawienia. „Naucza z mocą, a nie jak uczeni w Piśmie” — mówił o Nim lud.
Jest Lekarzem, ma potrzebną wiedzę i lekarstwa. Nie istnieją choroby, których Chrystus nie mógłby wyleczyć, nie ma problemów, których nie mógłby rozwiązać. Wystarczy byśmy z zaufaniem zbliżyli się do Niego i pozwolili się uleczyć. „Jest Lekarzem i leczy nasz egoizm, jeśli tylko pozwolimy, aby Jego łaska dotarła aż do głębi naszej duszy. Jezus ostrzegł nas, że najgorszą chorobą jest hipokryzja, duma prowadząca do maskowania własnych grzechów. Z lekarzem trzeba być całkowicie szczerym, wyznać całą prawdę i powiedzieć: Domine, si vis, potes me mundare (Mt 8,2) , Panie, jeśli chcesz — a Ty chcesz zawsze — możesz mnie oczyścić. Ty znasz moje niedomagania, czuję ich objawy i ulegam słabościom. I szczerze pokazujemy mu nasze rany i ropę, jeśli jest ropa. Panie, Ty który uleczyłeś tyle dusz, spraw, żebym przyjmując Cię do serca albo kontemplując Cię w Tabernakulum, uznał Cię za Bożego Lekarza” (J. Escrivá, To Chrystus przechodzi, nr 93).
Jeśli czasem czujemy się bardzo chorzy, nie zapominajmy o pocieszających słowach Pana Jezusa: Nie potrzebują lekarza zdrowi, lecz ci, którzy się źle mają. Wtedy On jest bliżej nas niż kiedykolwiek, niezależnie od tego, jak wielkie było nasze wykroczenie i jak wiele naszych potknięć. Nawet gdyby się nam wydawało, że nie ma na nie lekarstwa.
Wszyscy jesteśmy trochę chorzy, dlatego wszyscy potrzebujemy Chrystusa. On jest lekarstwem na wszystkie nasze dolegliwości.
Jezus Chrystus jest Przyjacielem, „Wielkim Przyjacielem, który nigdy nie zdradza” (por. Tenże, Droga, nr 88). Zawsze jest gotowy podać nam rękę. Zawsze nas słucha, opiekuje się nami i dodaje nam ducha. Z Nim, nigdy nie będziemy sami. Zechciał stać się człowiekiem, abyśmy, pełni zaufania, mogli zbliżyć się do Niego. I jest Bogiem, który wszystko może.
Jest Dobrym Pasterzem, szuka zagubionej owcy, na własnych ramionach zanosi ją do stada. Chrystus szuka nas i jeśli tylko zechcemy otrzymamy od Niego pomoc, nawet jeśli zagubiliśmy się z własnej winy. Dla Niego, każdy z nas jest niepowtarzalny.
Zna każdą ze swych owiec, pomaga j ej i broni, prowadzi na pewne i bogate pastwiska. Pan jest moim pasterzem — śpiewa psalmista — nie brak mi niczego (...). Chociażbym chodził ciemną doliną, zła się nie ulęknę, bo Ty jesteś ze mną. Twój kij i Twoja laska właśnie mnie pocieszają (Ps. 22 1-4).
Czasem bezpośrednio kieruje duszą, innymi razy poprzez osoby powołane, będące jakby kanałami, przez które przepływa Jego łaska. Sam mówi o tym wyraźnie: Kto was słucha mnie słucha (por. J 20, 23) ; idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu... A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni aż do skończenia świata (por. Mt 28, 19-20).
Bóg może także działać w naszej duszy za pośrednictwem rodziców, przyjaciela, znajomego.
Kierownik duchowy to człowiek umiłowany przez Boga i dobrze znający drogę. Przed nim otwieramy naszą duszę, on zaś staje się naszym nauczycielem, lekarzem, przyjacielem, dobrym pasterzem we wszystkich tych rzeczach, które odnoszą się do Boga. Wskazuje nam możliwe przeszkody, ukazuje cele naszego życia wewnętrznego, abyśmy mogli skutecznie przezwyciężać konkretne trudności i zawsze dodaje nam otuchy. Z Bożą pomocą uczy nas odkrywać nowe horyzonty, budzi głód i pragnienie Boga, które przyczajona oziębłość zawsze chciałaby zgasić.
Kierownik duchowy stymuluje nasz zapał dążenia do świętości, zapał do walki z krótkowzrocznością duchową i z grzechem. Dlatego gdyby nie było tych pragnień (a przynajmniej „pragnienia pragnień”) stawania się lepszym i troski o innych, niewielkim pożytkiem byłoby kierownictwo duchowe, które Kościół, już od pierwszych wieków, polecał zawsze jako najskuteczniejszy środek postępu w życiu chrześcijańskim.
Znajomość drogi
Życie wewnętrzne trzeba rozwijać z dnia na dzień, z tygodnia na tydzień. Rozpoczynamy wiele razy. Dlatego trzeba wyznaczyć bardzo konkretne, jasno określone cele. Bywa, że gubi się drogę. Pozostaje wtedy jedynie pusty i niepewny kierunek, który będąc mało konkretnym, prowadzi donikąd. „Chodzi o to, że w życiu nie wystarczą niesprecyzowane, zbyt ogólne kierunki. Konieczna jest droga i trzeba ją znać. Często jednak nie znamy drogi i to jest początkiem naszych dolegliwości i zniechęceń.
Na przykład ludziom młodym stojąca przed nimi przyszłość, daje wielką możliwość wyboru. Często jednak są niezdecydowani i nie potrafią wybrać odpowiedniej drogi. Mogą zatrzymać się w niespokojnej bierności. Nie znają drogi. Przyszłość jest dla nich czymś niewiadomym i bardzo mało konkretnym. Bywa i tak, że w wieku dojrzałym także żyjemy wspomnieniami niespełnionych marzeń, wytwarzającymi w duszy niepłodną melancholię. Nie odnajdujemy drogi, jesteśmy duchowo zawieszeni zawsze w tej samej sytuacji, bez nowych, wewnętrznych kraj obrazów.
Czasem powinniśmy przyznać, że żyjemy krajobrazem przeszkody; zawsze te same błędy! Możemy być przywiązani do pychy, irytacji, gniewu, nieufności, przykuci do nietolerancji, lenistwa, związani tchórzostwem, prowadzącym nas do zniechęcenia już przy pierwszych przeszkodach...” (A. Garcia Dorronsoro, Tiempo para creer).
Zazwyczaj bez pomocy Boga, nikt nie może przewodzić samemu sobie. Brak obiektywizmu, widzenie się w optyce własnych namiętności, lenistwo itd., zaciemniają naszą drogę do Boga (być może jasną na samym początku!). A kiedy zabraknie przejrzystości, przychodzi zastój duchowy, przyzwolenie na krótkowzroczność, brak ducha i oziębłość.
„W ten sam sposób jak łódź zaopatrzona w dobry ster, z pomocą Bożą bez przeszkód dopływa do portu, tak też dusza mająca dobrego pasterza z łatwością może to osiągnąć, nawet gdyby wcześniej popełniła wiele błędów” (Św. Jan Climaco).
Odpowiednia osoba
Szukaj rady u każdego mądrego (Tob 4,18).
Z największą ostrożnością i starannością wybierajcie osobę, która byłaby pewnym przewodnikiem na waszej drodze do świętego życia; wybierajcie takie osoby, które umieją duszom o dobrej woli ukazywać drogę prowadzącą do Boga (Św. Bazyli).
Możliwość spotkania osoby, przed którą potrafimy otworzyć się szczerze w sensie ludzkim i nadprzyrodzonym, jest szczególną łaską Bożą. Jakaż radość kiedy — skierowani ku Bogu — możemy przekazać nasze najgłębsze uczucia komuś, kto nas rozumie, szanuje, otwiera nowe horyzonty, dodaje ducha, modli się za nas i ma specjalną łaskę, aby nam pomóc.
A ponieważ zaufanie wymaga zrozumienia, „tylko takiej osobie możemy zaufać, która na to zasługuje z racji tego, kim jest, albo też tego, kim Bóg ją czyni dla nas. Zaufanie wymaga zażyłości i jeśli taka nie istnieje, tworzy ją; wymaga, aby osoba, której chcemy zaufać, była zdolna przyjąć ten ciężar, czyli dotrzeć aż do korzeni tego, co się jej przekazuje: jeśli nie, nie zrozumie” (F. Suarez, La Virgen Nuestra Senora).
Wybór właściwej osoby jest bardzo ważny. Powinien dokonać się w sposób naturalny i równocześnie mieć znaczenie nadprzyrodzone. Dla Pawła będzie nim Ananiasz, który z Bożego polecenia przywraca mu wzrok i umacnia go na nowej drodze. Dla Tobiasza będzie nim archanioł Rafał w ludzkiej postaci, przez Boga wyznaczony mu na przewodnika w długiej podróży. Najświętsza Panna wybierze swoją kuzynkę Elżbietę, aby choć trochę rozproszyć ciemności tajemnicy, którą jej zwiastowano. Wybierając ją, nie kierowała się sympatią czy zwykłą oceną ludzką: gdyby tak było, wybrałaby zapewne świętego Józefa. Maryj a wybiera Elżbietę, ponieważ ta jest osobą wymienioną przez anioła w jego posłannictwie.
Kierownictwo duchowe powinno opierać się na tym, co nadprzyrodzone. Żeby poprosić o radę w sprawach tego świata, albo złożyć w czyjeś ręce sprawy ludzkie, z pewnością wystarczyłoby wybrać kogoś, kto umiałby zrozumieć problem, być dyskretnym i roztropnym. „Wtedy, gdy w jakikolwiek sposób chodzi o dusze i nadprzyrodzony porządek rzeczy, trzeba specjalnej delikatności duchowej, aby rozpoznać tę osobę, dzięki której Bóg chce, abyśmy rozpoczęli naszą duchową łączność z Nim. Zawsze istnieje niebezpieczeństwo, że wybrani tylko z powodów ludzkich, niczego nie pojmą ani nie zrozumieją. Wtedy radość zamieni się w smutek, a smutek w nie przynoszące ulgi niezrozumienie. W obu przypadkach doznaje się jedynie przykrości i bólu, że zaufaliśmy komuś, niepotrzebnie mówiąc mu zbyt wiele” (Tamże).
Święty Łukasz opowiada o synu marnotrawnym, który zdawszy sobie sprawę ze swego błędu, czuje potrzebę .zrzucenia ciężaru przygniatającego jego duszę. Także Judasz czuje się przygnieciony ciężarem zdrady. Pierwszy kieruje się ku temu, do którego powinien iść i zostaje przyjęty łaskawie, serdecznie i owocnie. Jego skrucha kończy się ucztą. Judasz powinien wrócić do Jezusa, który mimo straszliwego zła zdrady, byłby go umocnił jak Piotra. Poszedł do tych, do których nie powinien był iść: do żydów, niezdolnych zrozumieć i nie umiejących dać jego duszy tego, czego potrzebowała. Ograniczyli się do słów: Co nas to obchodzi? To twoja sprawa.
Życie wewnętrzne podobne jest zewnętrznym, codziennym zdarzeniom. Kiedy jesteśmy chorzy, idziemy do kogoś, kto umie i chce nas wyleczyć: do lekarza, i to nie do byle jakiego, lecz do takiego, o którym wiemy, że zna się na naszej chorobie. Jeśli mamy jakieś trudności prawne, udajemy się do adwokata, a jeśli chcemy naprawić buty, do szewca. Jeśli chcemy udać się do Barcelony i jesteśmy na Placu Słońca w Madrycie, szukamy samochodowej mapy Hiszpanii, a nie Francji. W tym przypadku jakieś pojęcie o prawie czy o medycynie nie pomoże nam odszukać Barcelony.
Gdy chodzi o drogę do Boga, także posługujemy się najprostszym sposobem: pozwalamy pokierować się przez kogoś, kto zna tę drogę. Uczynimy to z tym większą uwagą, im większe będzie nasze pragnienie zbliżenia się do Boga. Jeśli choruje dusza, nie pomoże nam wizyta nawet u najlepszego lekarza, ani u adwokata, ani u szewca. Wyleczyć nas może jedynie ten, kto został w tym celu ustanowiony przez Boga.
Ktoś, kto kieruje duszami, powinien być przede wszystkim „mężem Bożym”, człowiekiem modlitwy. Aby prowadzić dusze do Boga, nie wystarczy nam jakiś próżnujący włóczęga i jego powierzchowna znajomość drogi. Konieczne jest, aby on także szedł tą drogą i znał jej trudności. To znaczy, że musi umieć walczyć o swoje życie wewnętrzne, o kontakt z Jezusem, o miłość, z odpowiednią mądrością, przykładem i miłością.
Faryzeusze nie umieli prowadzić ludu Bożego, ponieważ ze swojej winy pozostali bez światła. Wtedy włożyli na ramiona synów Bożych wielki i męczący ciężar, mimo że brzemię Boże jest lekkie i wyzwalające. Mówili, ale nie czynili. Utracili swoje stanowiska przewodników, dobrych pasterzy.
Powinniśmy prosić o ważną i specjalną łaskę spotkania kierownika duchowego, który umiałby pomóc i wskazać nam drogę do Boga.
Bóg zaś w sposób bardzo prosty i naturalny podprowadzi nas do osoby, która pomoże nam budować nasz własny gmach życia nadprzyrodzonego. Istnieje pewien nieomylny znak: jeśli nas rozumie i potrafi pomóc spotkać Boga we wszystkich wydarzeniach naszego życia, zjednoczyć naszą wolę z wolą Boga. Nawet gdyby wiązało się to z umartwieniem, nasz wybór był właściwy.
Jeśli jeszcze nie mamy takiej osoby, prośmy, a otrzymamy ją. A kiedy już ją spotkamy, podziękujmy jak ktoś, kto odnalazł wielki skarb.
Wolność a odpowiedzialność
Wielkim zadaniem kierownika duchowego jest oświecanie drogi osobie mu powierzonej, aby w każdym przypadku umiała ona podejmować odpowiedzialne decyzje.
Wieża kontrolna jakiegokolwiek lotniska na świecie „nie rozkazuje” w jaki sposób pilotować samoloty, których załogi proszą o instrukcje, chodzi. o przekazanie czegoś ważniejszego. Wiele danych było znanych już przed rozpoczęciem podróży, wiele innych poznaje się jednak dopiero w czasie lotu, ponieważ wcześniejsze ich przewidzenie było niemożliwe. Może też chodzić o informacje o nagłym niebezpieczeństwie.
Piloci — właśnie dlatego, że są dobrymi pilotami i nie tracą zdrowego rozsądku — nie gardzą informacjami napływającymi z wieży kontrolnej, niezależnie od swego własnego doświadczenia, godzin lotu, stanu ducha i znajomości drogi. Ponadto ci z wieży znają dobrze stan pasów startowych, kierunek wiatru itd. Posiadają też informacje z innych ośrodków meteorologicznych, wiedzą o lecących samolotach, znają trudności, jakie miały inne samoloty z lądowaniem w zmienionych warunkach itp. Żaden pilot uważnie słuchający radiowych informacji z wieży nie czuje się zraniony w swojej ambicji i wolności, wprost przeciwnie. Wie bowiem bardzo dobrze, że wieża dostarcza światła i jasności w sprawie, od której zależy życie jego i powierzonych mu osób.
Kalkulacje pochodzące z wieży są tak ważne, że kierowanie się nimi jest ścisłym obowiązkiem wszystkich pilotów świata — zawodowców i amatorów — i nikt z nich nie czuje się z tego powodu dotknięty w swojej wolności. Jakiekolwiek inne zachowanie się byłoby nierozsądne i niemądre.
Można dokonać ścisłego porównania między wieżą lotniska i kierownictwem duchowym. Oznajmiają bowiem kierunki, wysokości niebezpieczeństw a. Są w służbie człowieka. Zostawiają całkowitą wolność dowódcy statku, konkretnej osobie. Jeśli ktoś dobrowolnie poddaje drugiej osobie kierownictwo duchowe swojej duszy, nie eliminuje tym samym własnej odpowiedzialności. Zadania kierownictwa duchowego należy tak ukierunkować, aby nie ulec pokusie produkowania istot, którym brak własnego sądu i które ograniczają się do wykonywania praktycznie tego, co mówi im inny; wręcz odwrotnie, kierownictwo duchowe winno zmierzać do kształcenia osób o wyrobionym sądzie. Właściwe kryterium zakłada dojrzałość, siłę przekonań, dostateczną znajomość doktryny, subtelność ducha, wykształcenie woli (Rozmowy z Prałatem Escrivá nr 93).
Potrzeba
Kierownictwo duchowe jest dla nas czymś koniecznym, sprawiającym, że przy końcu życia nie będziemy musieli powiedzieć tego samego, co powiedzieli Żydzi po błądzeniu na pustyni bez jakiegoś sensownego kierunku: „Przez długi czas okrążaliśmy góry” (Pwp 2,1). Żyliśmy bez dźwięku i tonu, nie wiedząc dokąd idziemy; ani praca ani nauka nie zbliżały nas do Boga. Nawet przyjaźń, nawet rodzina, zdrowie czy choroba, nawet osiągnięcia czy straty nie pomogły nam postąpić do przodu w tym, co najważniejsze: uświęcenie i zbawienie. Żeby już nie powiedzieć, że żyliśmy byle jak, bez sensu, zajmując się jedynie rzeczami przemijającymi. A wszystko dlatego, że zabrakło nam nadprzyrodzonych celów, o które moglibyśmy walczyć, zabrakło nam jasnej drogi.
Wszyscy potrzebujemy słowa otuchy, kiedy na drodze do Boga nachodzi nas zniechęcenie. Może się ono ukazać w jakiejkolwiek postaci. Potrzebujemy wtedy przyjacielskiego głosu mówiącego nam: Do przodu! Możesz! Nie musisz ustawać, ponieważ nie brak ci łaski Bożej potrzebnej do przezwyciężenia wszystkich trudności! Mówi Duch Święty: Bo gdy upadną, jeden drugiego podniesie. Lecz samotnemu bieda, gdy upadnie, a nie ma drugiego, który by go podniósł (Koh 4, I 0).
Dzięki tej pomocy odnawiamy się wewnętrznie, znajdujemy siły, chociaż wydawało się nam, że już żadna moc nam nie pozostała, i idziemy do przodu. Podobnie jak niewidomy nie może iść prosto drogą bez prowadzącego go chłopca, tak — mówi św. Augustyn — nikt nie może kroczyć bez przewodnika (Kazania 1 12).
Potrzebujemy kierownictwa duchowego, ponieważ na bezkresnych przestrzeniach życia wewnętrznego możemy kiedyś zagubić drogę lub zatracić się w ciemnościach. Wtedy będziemy musieli zapytać: ,,Którędy idzie się do Boga?”.
— Ponieważ oko dobrze widzące rzeczy zewnętrzne, gorzej radzi sobie z widzeniem siebie samego. A jeśli nie znamy samych siebie, nie będziemy mogli walczyć, bez walki zaś nie ma świętości
— Ponieważ pycha, duma, lenistwo, zmysłowość i inne uczucia dążą do zniekształcenia rzeczy, powinniśmy poznać prawdę w całej rozciągłości. Chodzi o to, aby nie stało się z nami to, co z człowiekiem przebywającym dłuższy czas w zamkniętym pomieszczeniu. Nie zdaje sobie sprawy, że powietrze jest zepsute, podczas gdy ktoś wchodzący z zewnątrz łatwo to dostrzega.
— Ponieważ własna dusza nie jest najlepszym doradcą ani właściwym sternikiem, który mógłby prowadzić cię przez wichry i burze, pomiędzy rafami życia wewnętrznego. Dlatego z woli Bożej kierownictwo okrętu powierzone zostało Mistrzowi, który dzięki swej wiedzy i jasności widzenia doprowadzi nas do bezpiecznej przystani (Droga, nr 59).
— Ponieważ będziemy odnosić rany, być może poważne, potrzebujemy specjalisty, który by nas wyleczył. Będzie on potrzebował czasu, aby z bliska śledzić nasz rozwój, dlatego nie wystarczy tylko okazyjny lekarz.
Owoce
Bóg oczekuje na owoce naszej pracy, ponieważ Jego łaski są przeobfite. Tymczasem stale czyha na nas niebezpieczeństwo bezpłodności, niebezpieczeństwo dokonywania czynów niezgodnych z Bożymi oczekiwaniami, brak wielkoduszności — dla tej rodziny, w tej pracy, w tych okolicznościach, tutaj i teraz — takiej, jakiej chce Bóg.
Logiczne myślenie podpowiada nam, że nie możemy pozbawić się rady, pomocy i pociechy. Przynajmniej wtedy, kiedy chcemy żyć blisko Boga. Nie możemy zdać się na łaskę naszego własnego ja, odczuć, wrażeń osobistych, albo opinii z czasopism. Nie możemy oczekiwać specjalnego oświecenia, jeśli nie chcemy używać środków znajdujących się w zasięgu naszej ręki, środków, które Bóg w sposób naturalny i zwykły pozostawił do naszej dyspozycji. Nie możemy zamknąć się w nas samych. Powiada S. Vincente Ferrer że, „nasz Pan, bez którego nic uczynić nie możemy, nigdy nie udziela swojej łaski temu, który mając do swojej dyspozycji osobę zdolną do pouczania i kierowania, nie docenia tego najskuteczniejszego środka uświęcenia, wierząc, że sam sobie wystarczy i o własnych siłach umie szukać i znaleźć to wszystko, co potrzebne jest do zbawienia... Gdyby miał kierownika i był mu posłuszny bez zastrzeżeń, doszedłby do celu z dużo większą łatwością, niż gdyby był sam, chociażby był bardzo inteligentny i miał mądre książki na temat życia duchowego...” (De vita spirituali, cz. II, r. I).
Jeśli woda nie płynie swoim korytem i zatrzymuje się, często ulega zepsuciu. Święta Teresa — z wielką mądrością ludzką i nadprzyrodzoną mówiła, że wszystkie dusze potrzebują „odwadniającego kanału”.
Mocni przyjaciele
Będziemy potrzebować kierownictwa duchowego, ponieważ im większe jest ubóstwo czasów w których żyjemy, tym silniejszych przyjaciół zsyła Bóg, aby podtrzymać słabych (św. Teresa). Wszyscy uświadamiamy sobie nasze słabości. Każdy bez trudu zrozumie, że aby zdobyć szczyt, potrzebny jest przewodnik; podobnie dzieje się w życiu duchowym, chociaż chodzi tu o coś jeszcze ważniejszego: unikać sideł zastawionych przez szatana bardzo zainteresowanego tym, abyśmy nie pięli się w górę (R.Garrigou — Lagrange, Trzy okresy życia duchowego).
ABY KIEROWNICTWO DUCHOWE BYŁOSKUTECZNE
Najpierw „usunąć trupa”. Szczerość
W basenie przy domu znajduje się trup... Na powierzchni wody zaczynają się ukazywać dziwne plamy. Plamy są niepokojące. Mimo iż wszyscy znają ich pochodzenie, nikt nie chce uświadomić sobie ważności problemu.
Wzywają chemika, aby usunął plamy z powierzchni wody. Fachowiec używa odpowiednich środków i w niedługim czasie plamy znikają. Na jakiś czas, a po kilku dniach znowu się pojawiają Jeszcze raz wzywa się chemika, plamy jeszcze raz znikają, ustępując działaniu proszków.
Czynność ta powtarza się kilka razy aż wreszcie chemik, nieco brutalnie, mówi właścicielowi domu: Proszę państwa, istnieje tylko jedno, naprawdę skuteczne lekarstwo. Trzeba zdobyć się na odwagę: ktoś musi zanurzyć się i wyciągnąć topielca na zewnątrz.
Decydując się kroczyć po drodze prowadzącej do Boga, najpierw powinniśmy wyciągnąć na powierzchnię naszego „własnego trupa”. Zdobyć się na odwagę i rozważyć w świetle kierownictwa duchowego „tego kogoś” kto znajduje się głęboko w nas i jest powodem plam na powierzchni.
Zbyt mały zapal do nauki, zbyt małe chęci do pracy, zły charakter, itd., mogą mieć swoją przyczynę ukrytą gdzieś bardzo głęboko. Konieczne jest odkrycie jej w Bożej obecności. Może nią być nieczystość, zamaskowany choć brutalny egoizm, wielka oziębłość... Osoba, która będzie mogła nas zrozumieć i wyleczyć — aby to wszystko wyciągnąć z naszego wnętrza — potrzebować będzie łaski Bożej, o którą powinniśmy dla niej prosić, oraz ludzką cnotę męstwa.
Jeśli chcemy, żeby kierownictwo duchowe było skuteczne, jeśli nie chcemy tracić czasu, najpierw powinniśmy wykorzystać cnotę szczerości, rozpoczynając od spraw najważniejszych (być może o nich chcielibyśmy mówić najmniej, gdyż według ludzkich kryteriów stawiają nas na szarym końcu). To właśnie decyduje o początku i rozwoju. Owoce kierownictwa duchowego mogą opóźniać się, ponieważ na samym początku nie rozpoczęto od jasnego obrazu, owijana w bawełnę, koloryzowano zdarzenia, albo też zatrzymywano się na rzeczach drugorzędnych, mniej istotnych. Kiedy ciężko chory udaje się do lekarza, nie zaczyna opowiadać mu o maleńkich bólach, które nic albo niewiele mówią o noszonym w organizmie nowotworze. Jeśli ma zdrowy rozsądek, od razu mówi o tym, co go najbardziej boli, a co jest przyczyną choroby. Później przyjdzie czas na inne rzeczy.
Podobnie jest z kierownictwem duchowym, dzięki któremu zawsze możemy odnaleźć skutecznego lekarza chorób naszej duszy.
Dzięki szczerości ani my nie będziemy tracić czasu, ani sprawiać, by go tracił ktoś inny. Pełna szczerość, bez kłamstw, bez niedomówień, bez wybielania, ale też bez wyolbrzymiania, bez błądzenia i bez uciekania od konkretów. Ważna jest absolutna szczerość w tym co konkretne; z podaniem szczegółów, kiedy to konieczne. Bez blagowania.
Powinniśmy więc nauczyć się rozpoznawać nasze braki, słabości, nasze błędy i pomyłki. Nazywać je po imieniu, bez prób ukrycia ich pod płaszczykiem fałszywych usprawiedliwień czy chwilowych utopii.
Szczerość jest wspaniałym lekarstwem na wiele utrapień i problemów osobistych, które przestają istnieć, gdy otwieramy się na osobę powołaną przez Boga dla naszego oczyszczenia, wyleczenia, przywrócenia nam utraconej lub sponiewieranej godności. I jeśli zdarzy się taka sytuacja, nie zważajmy na możliwość wytworzenia złego lub przeciętnego wyobrażenia o tym kim jesteśmy. Bardzo często już tylko dlatego, że o tym mówimy, zwyciężamy, albo przynajmniej znajdujemy się na drodze prowadzącej do zwycięstwa.
Żeby nas zrozumieli. Przejrzystość
Nieodłącznym składnikiem cnoty czystości jest przejrzystość. W naszej rozmowie z kierownikiem duchowym powinniśmy unikać nieistotnych szczegółów i rozgadania, błędnego generalizowania, nieistotnego anonimowego uogólniania. Trzeba starać się mówić rzeczowo i prosto o wszystkim, uzewnętrzniać prawdziwy stan duszy, sugestie nieprzyjaciela, małe zwycięstwa i porażki: rzeczywisty i osobisty stan duszy. Bez barwnych opowiadań, usprawiedliwień, bez krążenia, ozdabiania, nazywając czarne czarnym a białe białym. Unikając, na ile to możliwe, odbiegania od tematu i uogólniania w rodzaju: „nie byłem pokorny”, „w tym tygodniu byłem leniwy”, „nie okazywałem miłosierdzia”... Ale dlaczego? Jak? Kiedy? Z kim? Chodzi o podanie okoliczności, dzięki którym stan, w jakim znajduje się dusza, jest bardziej osobisty i wyraźny.
Trzeba starać się mówić w sposób zwięzły i komunikatywny, tak jak lekarzowi o objawach choroby. Lekarzowi nie powiemy „boli mnie”, „źle się czuję”, lecz: „boli mnie głowa, ból jest przeszywający, z przodu, z tyłu, w takich a takich odstępach czasu, przechodzi kiedy używam takich a takich środków przeciwbólowych” itd. Niech nas rozumieją, nie mówmy używając symboli, w sposób zagmatwany, mając nadzieję, że jakoś nas pojmą. To zmuszałoby słuchającego do wielkiego wysiłku umysłowego i zgadywania, o co właściwie nam chodzi. Mówmy prawdziwie, ale subtelnie o tym, co jest konieczne dla dobra naszej duszy lub apostolstwa.
Tego rodzaju przejrzystość bez cieni ukaże nasze słabości, ale także nasze dobre pragnienia.
Jakbyśmy mówili przed Chrystusem, Dobrym Pasterzem i Lekarzem. Przyjacielem, który zawsze rozumie i pomaga.
Powinniśmy starać się, aby nas poznano takimi jakimi jesteśmy, bez fałszywego przedstawiania się, aż do całkowitego oczyszczenia się i uzyskania prawdziwych kolorów, cieni i świateł. W naszym interesie leży, abyśmy nie mieszali tego, kim jesteśmy, z tym, kim chcielibyśmy być. Lekarz użyteczny jest tylko wtedy, gdy dobrze zna chorobę i wszystkie jej możliwe komplikacje. Kierownictwo duchowe wtedy jest skuteczne, kiedy dajemy się poznać takimi, jakimi jesteśmy: z naszymi błędami i naszymi zdolnościami czynienia dobra i kochania Boga. Można rozpoznać nas już w pierwszej rozmowie (i ta czasem bywa decydująca) , albo dopiero za miesiąc, albo nigdy...
Mało słów, za to właściwe i konieczne, unikając sytuacji, w których musiano by wyciągać je z nas korkociągiem. Niezwykle to pracochłonna czynność dla kogoś, kto stara się nam pomóc. Inną rzeczą jest pomoc, inną natomiast zmuszanie kierownika duchowego, aby mówił za nas.
Ukazać nieznane. Zaufanie
Jeden z mych przyjaciół opowiadał mi swoje wrażenia z podróży po pewnym kraju Dalekiego Wschodu. Mówił, że ludzie w tamtym rejonie mają jakby trzy powłoki swojego życia i osobowości: do pierwszej, najbardziej powierzchownej i zewnętrznej mają dostęp i znają ją tylko nieliczne osoby: rodzina, jakiś współpracownik i niewielu innych; do drugiej, bardziej zastrzeżonej, tylko dwie lub trzy osoby na świecie. Tę trzecią znają tylko oni sami.
Chodzi o to, że kierownictwo duchowe jest najbardziej skuteczne w tej sferze naszej osobowości, która znana jest Bogu i nam samym. Być może wcześniej nikt nigdy tam nie dotarł. Dlatego kierownictwo duchowe zakłada zawsze ogromne zaufanie, pełne znaczenia nadprzyrodzonego. Bez tego zmieniłoby się ono w mniej lub bardziej interesującą czy przyjemną rozmowę (zależnie od dnia i osoby) , ale nie byłoby kanałem łaski, ani przewodnictwem na drodze do Boga.
Jak glina w rękach garncarza. Posłuszeństwo
Księga Królewska (2Krl 5,9) zawiera historię Naamana, generała wojsk króla Syrii, który cierpiąc na trąd, usłyszał od pewnej niewolnicy o proroku z Izraela, mogącym wyleczyć go z choroby. Po długiej podróży, Naaman przyjechał swym konnym powozem i stanął przed drzwiami domu Elizeusza. Elizeusz zaś kazał mu przez posłańca powiedzieć: idź, obmyj się siedem razy w Jordanie, a ciało twoje będzie takie jak poprzednio i staniesz się czysty.
Niestety, Naaman nie rozumie dróg Bożych, ponieważ są one różne od idei, jaką sobie obmyślił na okazję swego uzdrowienia. Przecież myślał sobie: Na pewno wyjdzie, stanie, następnie wezwie imienia Boga swego, Jahwe, poruszy ręką nad miejscem chorym i odejmie trąd. Czyż Abana i Parpar nie są lepsze od wszystkich wód Izraela? Czyż nie mogłem się w nich wykąpać i być oczyszczonym? Zorganizował długą podróż, ponieważ chciał się oczyścić, a nie umiał być posłuszny słowom proroka. A kiedy już wracał przekonany o bezowocnej podróży, jego słudzy powiedzieli mu: Gdyby prorok kazał ci spełnić coś trudnego, czy byś nie wykonał? O ileż bardziej, jeśli ci powiedział: Obmyj się, a będziesz czysty?
Naaman przemyślał uwagę swoich towarzyszy, stał się posłuszny słowom proroka, wypełnił je i jego ciało na powrót stało się jak ciało małego dziecka i został oczyszczony. W pokorze i z posłuszeństwem przyjął radę, która z jego czysto ludzkiego punktu widzenia, wydawała się nieużyteczna. Jego predyspozycje wewnętrzne sprawiły, że słowa Elizeusza okazały się skuteczne.
Posłuszeństwo (posłuszeństwo myśli, zrozumienia) , jest dowodem wiary. Przy jakiejś okazji Jezus prosi pewnego człowieka, aby zrobił coś, o czym ten z doświadczenia wiedział, że tego zrobić nie umiał: wyciągnąć suchą, nieruchomą, sparaliżowaną rękę. Ale posłuszeństwo, dowód niezachwianej wiary, sprawiło że cud stał się możliwy: wyciągnął rękę i stała się znów tak zdrowa jak druga (por. Mt 12,9 nn). Warto przypomnieć sobie te wszystkie rzeczy, do których nie czu1iśmy się zdolni, a które byłyby możliwe, gdybyśmy pozwolili, aby łaska Boża zadziałała w nas. Łaska, która często dociera do nas za pośrednictwem kierownictwa duchowego.
A posłuszeństwo Piotra, kiedy zarzucał sieci tam, gdzie wiedzia1, że nie ma ryb (por. Łk 5,1 nn) ? Zgarnęli tak wielkie mnóstwo ryb, że sieci ich zaczynały się rwać. Może nigdy Piotr nie złowił tyle, ile wówczas, kiedy wszystkie ludzkie przesłanki wskazywały na bezowocność przedsięwzięcia. Jednak uwierzył słownym gwarancjom Jezusa. Był posłuszny.
Coś podobnego dzieje się z cudownym rozmnożeniem chleba (por. Łk 9, 10-17). Pan zaskakuje swoich uczniów słowami: Wy dajcie im jeść. Będąc Mu posłuszni, robią to, co leży w granicach ich możliwości: ofiarują pięć chlebów i dwie ryby. A zgromadzonych było około pięciu tysięcy mężczyzn. (...) Jedli i nasycili się wszyscy; i zebrano jeszcze jedenaście koszów ułomków, które im zostały.
Nas także prosi Pan, abyśmy liczyli nie tylko na pomoc ludzką, która mogłaby nas doprowadzić do pesymizmu, ale także na tę nadprzyrodzoną. Prosi nas, abyśmy byli nadprzyrodzonymi realistami, czyli liczyli się z Nim. Bo On, Jezus Chrystus, ciągle działa w naszym życiu. Gdyby apostołowie chcieli działać po swojemu, niczego by nie osiągnęli: zapewne oddaliliby głodne tłumy.
Dziesięciu ludzi zostaje uzdrowionych dzięki posłuszeństwu. Jezus Chrystus mówi im: Idźcie, pokażcie się kapłanom (por. Łk 17,11-19). Postanawiają to zrobić. A gdy szli, zostali oczyszczeni.
I tak można by cytować wiele przykładów z Ewangelii.
Święty Paweł pozwala się prowadzić. Jego silna osobowość jawiąca się przy tylu okazjach i na różne sposoby, staje się podstawą jego posłuszeństwa. Najpierw towarzysze podróży prowadzą go do Damaszku, potem Ananiasz przywraca mu wzrok. Odtąd będzie człowiekiem zdolnym staczać walki w imię Pana: Szawle, bracie, Pan Jezus co ukazał ci się na drodze, którą szedłeś, przysłał mnie, abyś przejrzał i został napełniony Duchem Świętym. Natychmiast jakby łuski spadły z jego oczu i odzyskał wzrok, i został ochrzczony. A gdy go nakarmiono, odzyskał siły (Dz 9, 17-19).
Także mędrcy w czasie swojej podróży do Dzieciątka — Boga, kiedy już byli tak blisko Betlejem, znaleźli się w ciemnościach. Pytają tedy jedyną osobę, która, jak wierzą, może im pomóc, czyli Heroda. My chrześcijanie nie potrzebujemy zwracać się ani do Heroda, ani do mędrców tego świata. Chrystus dał swemu Kościołowi prawdziwą naukę oraz łaskę płynącą z Sakramentów. Zadbał także o to, aby nam nie zabrakło osób, które będą nas prowadzić i strzec, ustawicznie przypominając nam naszą drogę (To Chrystus przechodzi, nr 34).
Brak posłuszeństwa pozbawia kierownictwo duchowe właściwych mu owoców. Nie będzie mógł być posłuszny ktoś uparty, obsesyjny, niezdolny do przyjęcia innej idei niż ta, którą już ma, lub tej, którą dyktuje mu złe doświadczenie, ponieważ nigdy nie liczył na pomoc łaski. Pyszny niezdolny jest do posłuszeństwa, ponieważ brak mu przekonania o istnieniu rzeczy nieznanych, o których ktoś musi go pouczyć. Aby zmienić życie, musi być przeświadczony o tym, że nie jest samym tylko dobrem, którego Bóg od niego oczekuje.
Roztropna nieufność własnym osądom powinna towarzyszyć sprawom naszego życia wewnętrznego; tylko wtedy będziemy mogli przyjąć inny, różny od naszego punkt widzenia.
Jakiś dobry pisarz, opowiadając o swojej rozmowie, wspomina w Dzienniku: „Kiedy już kończyły się moje siły, poprosiłem, aby podano mi rękę”. Zróbmy to samo, zwłaszcza kiedy widzimy, że nasze siły zaczynają słabnąć. Pozwólmy sobie pomóc, nawet gdyby przy tej okazji być może z powodu ukrytej pychy, przyjęcie tej pomocy wiele nas kosztowało.
Pozwólmy, aby Bóg nas stwarzał i przetwarzał przy pomocy wydarzeń, natchnień, za pośrednictwem światła otrzymanego dzięki kierownictwu duchowemu. Bądźmy posłuszni jak glina w rękach garncarza. Nie opierajmy się; miejmy tę nadprzyrodzoną wizję, dzięki której w osobie kierownika duchowego widzimy samego Chrystusa. Tak nam mówi Pismo Święte: Wstań i zejdź do domu garncarza; tam usłyszysz moje słowa. Zstąpiłem więc do domu garncarza, on zaś pracował właśnie przy kole. Jeżeli naczynie, które wyrabiał, uległo zniekształceniu, jak to się zdarza z gliną w ręku garncarza, wyrabiał z niego inne naczynia, jak tylko podobało się garncarzowi (...). Oto bowiem jak glina w rękach garncarza, tak jesteście wy, w moim ręku... (Jer 18, 2-6). Gotowość i posłuszeństwo: pozwólmy aby Bóg nas stwarzał i przetwarzał, ilekroć zajdzie taka potrzeba!
Żyć zgodnie z wolą Bożą. Nadprzyrodzone spojrzenie
Nasza zgoda na kierownictwo duchowe jest decyzją uczenia się życia zgodnego z wolą Bożą. Widzimy za czyim pośrednictwem sam Chrystus nam pomaga, uczy nas, dodaje nam sił do walki. Gdyby nie taki był sens nadprzyrodzony kierownictwa duchowego, zostałoby ono pozbawione nadprzyrodzonego znaczenia. Zmieniłoby się w coś zupełnie przeciwnego, pozbawionego wartości nadprzyrodzonych: w dialog, wymianę opinii itp. Stałoby się czymś czysto ludzkim i skończyło niczym, pustką. Siłą kierownictwa duchowego jest dokładne wypełnianie zamierzeń Jezusa Chrystusa, zaś jego przedmiotem nie to co ludzkie, lecz utożsamianie naszej woli z wolą Boga. Szukając kierownika duchowego, starajmy się nie dobierać go pod kątem możliwości rozwiązania naszych spraw ziemskich. Powinien on pomagać nam w uświęcaniu naszego życia, nigdy zaś w organizowaniu go ani w rozwiązywaniu jego problemów.
Powinniśmy być czujni, ponieważ może się zdarzyć, że z...
dziadekpp