4.3. Środki ochrony roślin
4.3.1. Materiał nauczania
Środek ochrony roślin to substancja lub mieszanina substancji przeznaczona
do zwalczania organizmów szkodliwych i niepożądanej roślinności. Aktywny składnik
środka ochrony roślin, zwalczający czynniki szkodliwe, nazywamy substancją biologicznie
czynną. Środki chemiczne stosowane w uprawach roślin nazywamy pestycydami.
Ze względu na zakres działania dzielą się na grupy:
- fungicydy – przeznaczone do zwalczania chorób,
- herbicydy – do zwalczania chwastów,
- zoocydy – do zwalczania szkodników.
Zoocydy dzielimy na kilka podgrup:
- akaracydy – do zwalczania roztoczy,
- nematocydy – do zwalczenia nicieni,
- rodentycydy – stosowane do zwalczania gryzoni,
- środki wspomagające (adiuwanty) i zmieniające napięcie powierzchniowe cieczy
użytkowej,
- insektycydy – środki owadobójcze,
- moluskocydy – środki do zwalczania ślimaków,
- awicydy – środki do odstraszenia ptaków.
Pestycydy dzielą się na cztery klasy toksyczności (w zależności od stopnia szkodliwości
dla człowieka). Stosowanie środków I i II klasy jest dozwolone tylko przez mężczyzn
po ukończeniu odpowiedniego szkolenia. Przynależność do danej klasy toksyczności jest
określona wartością LD50, czyli dawką śmiertelną wyrażoną w ilości miligramów substancji
toksycznej na kilogram ciała, która po jednorazowym podaniu powoduje śmierć
50% badanej populacji zwierząt. Toksyczność pestycydów wobec organizmów żywych jest
bardzo różna, zależna od samego organizmu, warunków środowiskowych oraz rodzaju,
formy i sposobu podawania pestycydu.
Fungicydy – są przeznaczone do ochrony przed chorobami grzybowymi i bakteryjnymi.
Są to preparaty w formie proszków lub do sporządzania zawiesin wodnych. Charakteryzują
się różnym okresem działania. Do tej grupy środków możemy zaliczyć: Dithane M-45,
Syllit 65WP, Sadoplon 75 WP, Ronilan 50 WP, Rowral WP 50, Sumilex 50 WP.
Herbicydy - środki ochrony roślin przeznaczone do zwalczania chwastów. Stosując
te preparaty należy bezwzględnie przestrzegać zalecanych dawek.
Herbicydy możemy podzielić na dwie grupy:
- według sposobu działania,
- według sposobu stosowania.
Według sposobu
działania
kontaktowe układowe
nalistne doglebowe nalistno - doglebowe
Rys. 27. Podział herbicydów [opracowanie własne autora]
Herbicydy kontaktowe - uszkadzają tkanki roślin w miejscach bezpośredniego
kontaktu, im roślina jest młodsza tym działanie preparatu skuteczniejsze (rys. 28).
Herbicydy układowe - pobierane są przez korzenie lub liście i transportowane po całej
roślinie, zakłócając przebieg procesów życiowych( rys. 29 i rys. 30).
Działanie herbicydów może być selektywne lub nieselektywne.
Herbicydy selektywne – niszczą tylko określone grupy chwastów, nie niszczą rośliny
uprawnej (rys. 30).
Herbicydy nieselektywne – niszczą chwasty jak również uszkadzają rośliny uprawne
(rys. 28 i rys. 29). Do herbicydów nalistnych o działaniu kontaktowym nieselektywnym
możemy zaliczyć: Reglone 200 SL, a do układowych nieselektywnych możemy zaliczyć:
Roundup, do układowych selektywnych zaliczamy: Aminopielik, Chwastox.
Do herbicydów glebowych o działaniu selektywnym możemy zaliczyć: Avalon 50 WP,
Alanex 48 EC, Linuron 50.
Insektycydy - środki owadobójcze. Znajomość miejsca, okresu i sposobu żerowania
szkodnika, pozwala nam na wybór prawidłowego preparatu. W zależności od mechanizmu
działania w roślinie, dzieli się je na:
- układowe – wnikają do rośliny i wraz z sokami roślinnymi przemieszczają się po całej
roślinie,
- kontaktowe – pozostające na powierzchni liścia.
Na podstawie mechanizmu działania na szkodnika wyróżnia się:
- o działaniu kontaktowym,
- o działaniu żołądkowym.
Do preparatów o działaniu kontaktowym zaliczamy np.: Decis 2,5 EC, Telstar 100 EC,
Karate 025 EC.
Do preparatów o działaniu układowym i kontaktowym zaliczamy np.: Nogos 500 EC,
Zolone 350 EC, Pirimor 25 WG, Nomolt 150 SC.
Rodentycydy – środki do zwalczania gryzoni. Wyróżniamy różnego rodzaju świece
dymne, Rodentox AB.
Akarycydy – preparaty do zwalczania przędziorków. Do tej grupy należą np.
Apollo 500 SC, Mitac 200 EC, Roztoczol extra płynny 8, Nissuron 10 Wp.
Środki zwiększające zwilżalność i przyczepność – zadaniem tej grupy jest zmiana
napięcia powierzchniowego cieczy użytkowej i zwiększenie skuteczności zabiegu. Do tej
grupy zaliczamy np.: Cittowet, Sandovit koncentrat, Atpol, Olbras 88 EC.
Formy użytkowe środków ochrony roślin
Chemiczne środki ochrony roślin, oprócz substancji biologicznie czynnej, zawierają
ciekłe lub stałe substancje pomocnicze. Są to rozpuszczalniki, nośniki. Zadaniem ich jest
nadanie substancji biologicznie czynnej odpowiednich właściwości w celu zwiększenia
bezpieczeństwa, umożliwienia i ułatwienia zastosowania oraz zwiększenie efektu
toksycznego w stosunku do szkodników. Taką mieszaninę nazywa się formą użytkową.
Najczęściej stosowane formy użytkowe to:
- formy użytkowe ciekłe - między innymi: koncentraty, emulsje, aerozole, zawiesiny,
oleje i roztwory. Symbolem (EC) oznaczamy koncentrat do sporządzania emulsji
wodnej. Symbolem (SC) oznaczamy koncentrat w postaci stężonej zawiesiny,
a symbolem (SL) oznaczamy koncentrat rozpuszczalny w wodzie,
formy użytkowe stałe – głównie proszki, granulaty. Proszek do sporządzania zawiesiny
wodnej jest oznaczony symbolem (WP), a proszek do stosowania w stanie suchym
symbolem (SD). Granulat do sporządzania zawiesiny wodnej oznaczony jest symbolem
(WG).
Technika stosowania środków ochrony roślin
W zależności od zwalczanego szkodnika czy choroby dobiera się sposób stosowania
środków ochrony roślin. Mogą to być następujące sposoby:
- opryskiwanie,
- gazowanie,
- ...
edukator