Nawozy fosforowe.docx

Nawozy fosforowe

Nawozy fosforowe – nawozy mineralne, których głównym składnikiem jest fosfor, makroelement w odżywianiu roślin, składnik białek, fityny, także organicznych kwasów nukleinowych ortofosforanów i metafosforanów.

Do najważniejszych należą:

·         superfosfaty (16–18% P2O5) – będące mieszaniną diwodorofosforanu wapnia i siarczanu wapnia (gipsu), otrzymywane w reakcji pomiędzy kwasem siarkowym a fosforytami:

Ca3(PO4)2 + 2H2SO4 → Ca(H2PO4)2 + 2CaSO4.

Diwodorfosforan wapnia rozpuszcza się w wodzie, przez co jest łatwo przyswajalny przez rośliny.

Superfosfat podwójny (46% P2O5), znany też jako superfosfat potrójny, nie zawiera gipsu.

·         precypitat (P2O5 do 30%) – będący wodorofosforanem wapnia (CaHPO4·2H2O).

·         supertomasyna (28–30% P2O5) – otrzymywana przez stapianie fosforytów z sodą i krzemionką, także tomasyna, tzw. żużel Thomasa.

·         termofosfaty

·         metafosforany

·         niektóre mączki nawozowe – mączki fosforytowe

·         polifosforany

Superfosfat – nawóz fosforowy zawierający diwodorofosforan wapnia, Ca(H2PO4)2, jako źródło fosforu przyswajalnego przez rośliny. Otrzymywany głównie z fosforytów i apatytów przez działanie na nie kwasami mineralnymi. Diwodorofosforan wapnia jest rozpuszczalny w wodzie, w glebie podlega sorpcji i przechodzi w związki nierozpuszczalne. Nawóz może mieć formę drobnoziarnistą (pylistą) albo granulowaną.

Odmiany superfosfatu

Superfosfat zwyczajny

Do otrzymywania superfosfatu zwyczajnego (pojedynczego) stosuje się kwas siarkowy, w wyniku czego zawiera gips, będący balastem:

Ca3(PO4)2 + 2H2SO4 → Ca(H2PO4)2 + 2CaSO4

Zawartość fosforu w superfosfacie zwyczajnym wynosi 15–19% w przeliczeniu na P2O5.

Superfosfat podwójny (potrójny)

W wyniku działania na fosforyty kwasem fosforowym:

Ca3(PO4)2 + 4H3PO4 → 3Ca(H2PO4)2

otrzymuje się superfosfat podwójny (potrójny)[a] o znacznie większej zawartości fosforu – 46% w przeliczeniu na P2O5.

Precypitat (nawóz)

Precypitat (dwufosfat) - rodzaj sztucznego nawozu mineralnego fosforowego. Składa się z fosforu w postaci fosforanu dwuwapniowego. Jakością dorównuje superfosfatowi.

Stosowany jest także jako mineralna domieszka do pasz. Nadaje się pod wszystkie rośliny uprawne i na wszystkie gleby. Otrzymuje się go z fosforytów poprzez oddziaływanie kwasu azotowego i zobojętnienie wydzielonego kwasu ortofosforowego mlekiem wapiennym.

Supertomasyna

Supertomasyna – nawóz fosforowy otrzymywany przez stapianie mielonych fosforytów z węglanem sodu. Supertomasyna jest termofosfatem sodowym[1].

Głównym składnikiem supertomasyny jest Ca2Na2P2O8, związek ten nie jest rozpuszczalny w wodzie, przez co nie jest bezpośrednio dostępny dla roślin, pod wpływem kwasów glebowych przekształca się w formy dostępne dla roślin. Nawóz zawiera 26-27% P2O5 i około 42% wapnia w przeliczeniu na CaO.

Supertomasyna, ze względu na nierozpuszczalność głównego składnika w wodzie nadaje się do stosowania tylko przed siewem lub sadzeniem i po wymieszaniu z glebą. Przyswajalność składników jest mniejsza niż dla superfosfatów, przez co nie jest praktycznie stosowana od opanowania technologii produkcji superfosfatów.

Tomasyna (żużel Thomasa) – mineralny nawóz fosforowy składający się z CaO (45–55%), P
2O
5 (14–16%), tlenków żelaza (12–16%), SiO
2 (6–8%), tlenków manganu (5–10%), MgO (2–4%), Al
2O
3 (1–2%). Tomasyna była pierwszym otrzymanym sztucznie nawozem fosforowym (1886). Jest produktem ubocznym powstającym przy wytopie stali metodą Thomasa z rud bogatych w fosfor.

Tomasyna jest rozpuszczalna w słabych kwasach organicznych. Ma postać drobno zmielonego, niehigroskopijnego, ciężkiego proszku. Jest nawozem zasadowym, przedsiewnym, działającym szczególnie dobrze na glebach wilgotnych i kwaśnych, wymaga dobrego wymieszania z glebą. Działa stosunkowo wolno i dlatego nadaje się szczególnie do nawożenia roślin o dłuższym okresie wegetacyjnym oraz upraw wieloletnich, np. użytków zielonych.