Aldiss Brian W.
Strzępy
Tu w dole w Błotlandii rachuba czasu była niezwykle pomysłowa. A plus A miał w ciemności przed oczami rząd wetkniętych w błoto patyków. Wielkimi gąbczastymi dłońmi, które czasami nie miały z nim nic wspólnego, chwytał kolejno patyk za patykiem, po drodze rachując niekiedy w liczbach, niekiedy w takich abstrakcjach jak lirogony, zardzewiałe mutry, pogrzebacze czy wodorosty. I tak parł pod prąd czasu zajadle i szybko, aż odwieczna błogość zwierzęcego upodlenia tumaniła jego mózg i zapominał, o co mu chodzi. Rachuba ustępowała miejsca długim, melancholijnym podagrom duchowej niestrawności, które były jego procesami myślowymi. I gdy przyszło mu później wspominać moment, kiedy zaszła ta zmiana, wiedział, że to właśnie był moment czasu teraźniejszego. Wtedy mógł zgadywać jak dalece wyprzedza, bądź pozostaje w tyle za czasem teraźniejszym i mógł też nadać temu czynnikowi odpowiednią nazwę, jakkolwiek ostatnio doszedł do wniosku, że wszystkie czynniki dadzą się sklasyfikować pod ogólnym terminem Standard i zgodnie z tym nazwał czas teraźniejszy Zegarem Standardowym.
Wyobrażał sobie Zegar Standardowy jako rosłego irlandzkiego gwardzistę z wąsami biegającymi wokoło różanej pustki jego twarzy. Od czasu do czasu powiedzmy, że w dniu wypłaty albo na zakończenie defilady, ten Lansjer Standardowy wygrywał kuranty, a śliczne kukułeczki wyskakiwały mu ze wszystkich otworów. Jako dodatkowy akcent humorystyczny A plus A dodawał Zegarowi majtnięcia wahadłem.
Dzięki temu genialnemu fortelowi stopniowo anulował czas, zostając pierwszym profesorem kwantów nocy. Jak dotąd owe eksperymenty nie kończyły się całkowitym sukcesem, bo raz za razem jego macanie na oślep udzielało się jego dłoniom i wracały one do niego prześlizgując się wśród błota, uległe bez granic. Gryzł je czasami, na co nie reagowały, a smak miały nieprzyjemny.
– Tyś jest intelektem – wydawały się mówić. – Ale my jesteśmy narzędziami intelektu. Traktuj nas łaskawie.
Inny eksperyment dotyczył ciemności.
Leżenie plackiem w błocie stanowiło niestety kompromis, nawet po amputacji obu nóg. A plus A musiał przyznać, że w jego upodleniu nie było nic ostatecznego, jako że zaczynał... nie, nikt by go nie zmusił do użycia wyrażenia „cieszyć się błotem”, jednak z drugiej strony nikt mu nie mógł zabronić użyć wyrażenia „ambiwalencjować płetwiastą rękę (porękę?)” przy założeniu, że w pewnych kontekstach można je interpretować jako bliskoznaczne w przybliżeniu z „cieszyć się błotem”.
W każdym razie jak dotąd i głupiogłośno pozostawało trzymać się tego, że wszystko jest kompromisem. Ciemność szła na kompromis sama z sobą i z nim samym. Ciemność była słodka i ciepła, i mokra.
Kiedy A plus A uświadomił sobie, że ciemność nie jest absolutna, że absolut abstrakcyjny znajduje się poza nią, wpadł we wściekłość bijąc urojonymi piętami w błoto, sikając w nie z niejakim splendorem i siłą, i domagając się głośno ciemnych okularów.
Ciemne okulary nie sprawdziły się, ponieważ zaszły błotem tak dalece, że nie mógł przez nie obserwować, czy ciemność się zwiększała, czy nie. W związku z tym przyszli i założyli mu hebanowe szkła kontaktowe i po tak wspaniałej łasce z ich strony A plus A żywił nadzieję, że nareszcie osiągnie bezkompromisowy punkt odniesienia.
Nic z tego! Posiadał powieki, które dociskając się do tych szkieł wykreślały radosne desenie na powierzchni nocnej jego gałek ocznych. Deseń i ciemność nie mogą współistnieć i tak oto znowu górą był ten cholerny, krótkowzroczny Panek Kompromis, sięgający do kolan szpilce i cuchnący jak wąsy szczurze, niemniej jednak Smrodliwy Całą Gębą Pan Stworzenia. No dobra, jeszcze go nie pobito. Wypełnił Podanie Nr Sześć Zero Pięć Trzy Po Trzy Po Trzykroć Trzydzieści patyków i ławic piasku, pomnożone przez stare domniemanie o przywileju Osobnika A plus A, mocium panie, od niedawna w Regimencie Zegara Standardowego, mocium panie, o poddanie go całkowitej, częściowej i bezkompromisowej Amputacji Pary Robakokształtnych Przydatków stanowiących własność wzmiankowanego A plus A i do tej pory figurujących jako tegoż Powieki.
Tymczasem, zanim przyjęto jego podanie i skalpele poszły w ruch, dokonywał swoich okrutnych eksperymentów na ciemności.
Krzyczał, szeptał, gadał, wydawał głos, wyrzekał, wyklinał, złorzeczył, puszczał wiatry, płatał figle, zjadał końcówki, biernił imiesłowy i jednym słowem w wielu słowach bez końca mawiał, namawiał, przemawiał, wymawiał i w ogóle uprawiał wokalną wojnę podjazdową z ciemnością. Wkrótce ją zapędził w kozi róg. Nie była wyposażona oralnie aż tak dobrze jak A plus A, który popędził jej kota za pomocą „Trzech mądrych maniaków przybyło z Babilonu bijąc bilon i niosąc w darze Frankensteina, złoto i zło” oraz innych takich dekompozycji literacko-religijno-filozoficzno-medycznej natury.
Zatem moce ciemności nie miały mocy nad mocami pisku.
– Niechaj stanie się obraz – huknął A plus A i stała się obraza. W ogłuszającym mroku nabitym ciasno zgłoskami ujrzał mglistą marę mułorodną Gasma.
– Niechaj stanie się noc – huknął A plus A.
Ale spóźnił się, przegapił swoją szansę, wyprowadził swój eksperyment poza bladość. Jako że w bladości i plugawości, widzialny czy niewidzialny Gasm plugawie prezentował swoją prezencję. Zaś długości, szerokości i wysokości tkwiły w jego nagości jak ości.
I tak oto rozpoczęła się prawdziwa historia Błotlandii. Teraz stało się możliwe prowadzenie eksperymentów należących nie tylko do starego arpeggio intelektualnego, ale również nad odmiennością osobowości, gwizdem dobywającą się wprost ze środkowego regestru odwiecznie wesolutkiego ornatu emocji. Ameby, wydawcy i kochankowie wchodzą w skład tej rozległej orkiestry obiektów klasyfikowanych, co do których czy też dla których odmienność osobowości jest ambrozją. A plus A zabrał się teraz za szczegółowe zbadanie zagadnienia, czy posiada 00 z Gasmem. Przede wszystkim, rzecz jasna, nie wiedział, czy sam posiada O, ani rzecz jasna do kwadratu, jako że rozumuje naukowo, czy Gasm posiada O. Czy bez pierwszego O może istnieć drugie? Czy ktoś mógłby posiadać O minus O?
O nieszczęsne badania naukowe. W przeciągu patyków zegarowych, które minęły w czasie, kiedy A plus A mozolnie przedzierał się przez gąszcz ciernistych pytań, bezwiednie opadła go zazdrość. Wbrew wrzaskom i hebanowym szkłom kontaktowym, dzięki którym bliźniacze przeciwieństwa jego zanegowanych negacji niby-ciemności znajdowały się mniej więcej prawie w apogeum całkiem dzielnej niby-walki z kompromisem. Gasm trwał niechlubnie widzialny i rozwalał się w szlamie nie dalej niż w wymiernej odległości. Amputacje Gasma identyczne były z amputacjami A plus A, a mianowicie: przy miejscowym znieczuleniu i po dwóch aspirynach chirurgicznie usunięto owo zbiorowisko ganglionów, mięsa, krwi, kości, paznokci, włosów i rzepki zwane w dalszym ciągu Nogami. Tu nie było żadnego powodu do zazdrości. Doprawdy, Oni byli demokratyczni w każdym calu; jeden głos na jedną głowę; jedna głowa na dwie nogi; dwie głowy na cztery nogi. Ich chirurdzy to perły z oceanu równości. Nie dali A plus A żadnego powodu do zawiści.
A 1 e. Mocą wyobraźni mógł sobie przedstawić, że amputacje Gasma inne były niż w rzeczywistości. Z łatwością (a przy wprawie z największą łatwością) mógł sobie wyobrazić, że Gasmowi amputowano jedną rękę i jedną nogę zamiast obu nóg. A taka amputacja była ciekawsza od własnej amputacji A plus A, jak również od faktu, że posiada on płetwy.
A zatem wąż pojawił się nawet w błotnistym raju Błotlandii i wił się pomiędzy dwoma wydającymi okrzyki ciałami. 00 stała się faktem.
Aplus A zarzucił wszystkie inne eksperymenty koncentrując się na katowaniu i katechizacji Gasma. Stopniowo Błotlandia zatraciła swoją osobowość przechodząc w Katowanie i Katechizację, inaczej K plus K. A plus A był zmęczony nowym drylem fizycznie, a jeszcze bardziej psychicznie, ponieważ w trakcie tej całej procedury czuł się zmuszony do zapytywania samego siebie, dlaczego powinien robić to, co robi, miast błogo wylegiwać się w błocie ze swymi dłońmi. Katechizm był sformalizowany w ramach kilku tematów i oktaw, gdyż A plus A wykrzykiwał pytania, a Gasm wrzeszczał w odpowiedzi.
– Jak się nazywasz?
– Nazywam się Gasm.
– Nazwij parę innych nazw, które mógłbyś mieć na imię.
– Mógłbym mieć na imię Plus albo Shob, albo Fred, albo Syf, albo Droo, albo Pennyfeather, albo Ból.
– Jakie dziwne dziedzictwo sprawiło, że mieścisz swoją świadomość wśród przestrzeni płuc, aorty, krwi, ciałek, pęcherzyków, przestrzeni krzyżo-biodrowych, żeber i prebendarzowej czaszki?
– To dlatego, że gdybym mógł chodzić wyprostowany, chodziłbym wyprostowany we wspaniałej kompanii Wyższych Kręgosłupców, którzy wyrośli ze zwykłych błot, dinozaurów i dodo. Ci, którzy przyszli przed nami, to byli kręgogłupce i kręgodupce, ale my jesteśmy kręgosłupcami. – Co będzie po nas?
– Po nas potop.
– Jak wielki jest potop?
– Jak potop.
– Jak głęboki jest potop?
– Jak potopowy jest potop?
– Potopowy, potopowszy, najpotopowszy.
– Odmień przez osoby i przypadki.
– Przez przypadek odmieniam osobę.
– Z kim ty rano tyranizowałeś tyranozaura?
– To nie była góra. To moje kolano.
– A co będzie po kręgosłupcach?
– Nic nie będzie po kręgosłupcach, ponieważ my jesteśmy najwyższą formą cywilizacji.
– Wymień znamiona, na podstawie których można określić szczyty naszej cywilizacji.
– Jest dokładnie siedem szczytów, na podstawie których można cywilizować określenie naszego znamienia. Ujarzmienie ciała. Zmartwychwstanie wieżowca. Unieśmiertelnienie gatunków. Unicestwienie gatunków. Gloryfikacja pośladków. Somnamwolizm świadomości. Wszystkożerność seksu. Zakończenie Wojny Stuletniej. Kondensacja mleka. Rozmowa niemych. Konfiskata mnichów...
– Wystarczy! Wystarczy! Wymień teraz podstawową ideę stanowiącą podstawę naszej cywilizacji.
– Zainteresowania producenta i konsumenta są takie same.
– Co jest usprawiedliwieniem wojny?
– Wojna jest usprawiedliwieniem samej siebie.
– Czym jest żądza karmienia się sprawiedliwością?
– Objawem zachcianki smakowej.
– Zaśpiewajmy półtoradługą pieśń miłosną głosami osiemdziesięciolatków.
W tym miejscu wystawili grzbiety z błota i zaśpiewali następującą bezmelodyjną śpiewkę:
Czynnika stałego w pięknie nie znajdziemy.
I chociaż rzeką ewolucji w dół nie popłyniemy,
Dziwne są jej meandry, a dowodem tego
Forma, format i fason biustu kobiecego.
Stożkowaty, spiczasty, płaski, ostry, bombiasty,
Dzwoniasty, baniasty, grucha owal, kopiasty,
Każdy cycek roztacza piękno lub spodlenia
Synkliny, antykliny, kotliny, wzniesienia.
Lecz od Peru po Timbuctu
Biustu aspekty to efekty
Mięśni piersiowych zwarcia – starcia
Z dość stałym czynnikiem zwanym siłą ciążenia.
Opadli w muł, okładając się nawzajem po pośladkach.
Przez pewien czas trudno oczywiście było mieć pewność wszystkiego i niczego. Niepewności stały się niemal nieskończone, a spośród ich liczby najbardziej godna uwagi była niepewność, czy rzeczywiście katechizacja zachodziła na płaszczyźnie rzeczywistości cokolwiek szerszej od umysłu A plus A; niepewność, czy katowanie rzeczywiście zachodziło na płaszczyźnie rzeczywistości cokolwiek szerszej od umysłu A plus A; niepewność, czy katowanie, jeśli rzeczywiście zachodziło, to czy zachodziło za pomocą patyków. Ponieważ coraz pewniejsze stawało się, że A plus A ani Gasm nie posiadali rąk, by władać patykami. Z drugiej zaś strony istniały dowody wskazujące jasno na przypadki, że jakiś rodzaj kary miał miejsce.
Gasm już przestał przypominać człowieka. Zdecydowanie przybrał kształt torpedy. Miał płetwy.
A plus A odkrył ku swemu zaskoczeniu, że pojęcie płetw nie było dlań zaskoczeniem. Na pewien czas płetwy zaprzątnęły mu myśli. Mało tego, płetwy wyzwoliły w nim cały wodny sposób myślenia, zalewający go nowymi domysłami, podczas gdy niektóre ze starych zmieniały się w popłuczyny. Na przykład idea, że kiedykolwiek nosił ciemne okulary czy hebanowe szkła kontaktowe... Bzdura!
Szukał na oślep wyjaśnienia. Tak, doznał halucynacji. Tak, obecnie cała sekwencja myślowa sama się wyjaśniała i rozplątywała. Uległ był halucynacjom. Coś było nie w porządku z jego umysłem. Jego centra optyczne się zdecentrowały. Zaczynały mu się jakby kolorować granice obszaru zakłóceń. Przyszło mu na myśl, że mógłby kiedyś zbadać tę celę czy zbiornik, w którym przebywał Gasm. Nie miała żadnych drzwi ani okien. Być może tak jak i on sam uległa jakiejś pełnomorskiej przemianie.
Wydając przeciągłe, płynne westchnienie, A plus A oderwał się powoli od dna. Wznosząc się spojrzał w górę. Dwa ludzkie topielce pływały na suficie, spoglądając na niego.
Aplus A spłynął z powrotem na swoją dotychczasową łachę mułu tyle tylko zyskawszy, że przekonał się o zniknięciu rąk. Nic nie mogło mu zrekompensować tej straty z wyjątkiem długiego, silnego ogona, jaki mu wyrósł. Ten długi silny ogon skłonił go do przeprowadzenia innego eksperymentu – ni mniej ni więcej jak próby żywienia iluzji, że ogon jest prawdziwy, za pomocą wmówienia sobie, ze istnieje część jego mózgu zdolna tenże ogon ożywić. Łatwiej zrobić niż pomyśleć. Niczym więcej jak tylko wyimaginowanym machnięciem wyimaginowanego przydatku pożeglował nad Gasmem sterowanym kursem, nurkując pod, ale ogólnie wziąwszy ignorując obu topielców. Odtąd przybrał sobie imię Aplusa i już więcej nie zajmował się ani czasem, ani rękami, ani wydmami rąk i czasu.
Jakkolwiek miłe mu było błoto, milej było znajdować się ponad nim, tym bardziej, że Gasm mógł zrobić to samo. Wyhodowali obaj nowe talenty – a może nowe talenty ich odnalazły? Teraz zapominali o pytaniach w momencie ich zadania, ponieważ na mocy cudu wzajemnego zrozumienia Aplus i Gasm zaczęli uważać siebie za ryby. A zaraz potem zaczęli roić o dopadnięciu obcych najeźdźców.
Najważniejszym obiektem w laboratorium był ogromny zbiornik do połowy wypełniony wodą morską. Wzdłuż górnej krawędzi zbiornika biegł metalowy pomost z relingiem po obu stronach, do którego prowadziły metalowe stopnie. Zarówno stopnie jak i pomost wyłożono gumą wyciszającą, zaś dwaj idący mężczyźni mieli gumowe buty, aby zachować maksymalną ciszę. Całe pomieszczenie ledwo było oświetlone.
Dwaj mężczyźni, których nazwiska brzmiały Roberts i Collison, przystanęli na pomoście zaglądając przez okulary na podczerwień w głąb zbiornika. Chociaż mówili prawie szeptem, w głosach dała się słyszeć nuta triumfu.
– Myślę, że tym razem udało się nam, doktorze Collison – powie3ział młodszy. – W ciągu ostatnich czterdziestu ośmiu godzin oba osobniki wykazywały mniejszą apatię i większą świadomość swojej formy i celów.
Collison skinął głową.
– Zważywszy wszystko, dochodziły do siebie wyjątkowo szybko. Tak wiele zabiegów chirurgicznych i tak różnorodnych... Chociaż ja sam odegrałem główną rolę w operacjach, ciągle nie mogę wyjść ze zdumienia, że można było dokonać transplantacji więcej niż połowy mózgu ludzkiego w tak ogromnie odmienne środowisko metaboliczne.
Wpatrywał się w dół na dwa mgliste kształty opływające zbiornik dokoła. W odruchu litości zauważył:
– Kto wie, jakie straszliwe urazy przejść musiały te dwie dzielne dusze? Jakie deliria amputacji, życia, narodzin i śmierci, nieświadomości gatunku, do jakiego należą..
Wyczuwając jego nastrój, który mu się nie podobał, Roberts odezwał się z ożywieniem:
– To już za nimi. Nie ulega wątpliwości, że porozumiewają się między sobą. Mikrofony podwodne złowiły ich język. Adaptacja zakończyła się pomyślnie. Teraz dojrzewają do drogi.
– Być może, być może. Ja nadal zastanawiam się, czy mieliśmy prawo...
Roberts przerwał mu pełnym irytacji gestem, domyślając się, że Collison mówi tak jedynie dla samouspokojenia. Wiedział, jak bardzo staruszek był dumny w głębi ducha i tylko dla formy zwrócił się do niego, jakby mówił do któregoś z dziennikarzy, jacy pojawią się później.
– Bezpieczeństwo świata wymagało tego drastycznego eksperymentu. Obcy statek kosmiczny „wylądował” rok temu w Północnym Atlantyku, opodal Bermudów. Nasze łodzie podwodne zbadały jego szczątki na dnie oceanu. Zdobyto dowody, że statek wylądował w tym miejscu c e l o w o, i że został zniszczony dopiero po opuszczeniu go przez przybyszów. To byli ludzie – ryby, stworzenia wodne. Ocean jest ich żywiołem i niewątpliwie to oni są odpowiedzialni za powodzie rozprzestrzeniające się na amerykańskich i europejskich wybrzeżach morskich oraz zalewające Indie Zachodnie. I niewątpliwie prasa bulwarowa ma rację głosząc, że ulegamy inwazji przybyszów.
– Ja nie wątpię, drogi kolego Roberts, że prasa ma rację, ale...
– Tu nie może być żadnych „ale”, doktorze Collison. Nie udało nam się nawiązać żadnego kontaktu z przybyszami. Uniknęli najczulszych sond głębinowych. Nie ma również żadnego „ale” co do ich wrogich zamiarów. Wydaje się bardziej niż prawdopodobne, że wybili oni w jakiejś niepojętej rzezi całą populację węgorza w toni Morza Sargassowego. Zanim wywrócą nam do góry nogami całą ekologię morza, musimy ich odszukać i zdobyć o nich informacje, bez których nie możemy z nimi walczyć. Tu są nasi szpiedzy, tu, w tym zbiorniku. Przeszli posthipnotyczne szkolenie. Jeszcze parę dni i kiedy będą gotowi, wypuścimy ich do morza, by udali się zdobyć te informacje i powrócili z nimi do nas. Tu nie ma „ale”, to równanie z samymi imperatywami.
Dwaj mężczyźni schodzili z wolna metalowymi schodkami, po lewe ręce mając olbrzymi zbiornik, który połyskiwał rosą.
– Tak, jest tak, jak mówisz – przytaknął ze znużeniem Collison. Ale ja tak bardzo chciałbym poznać te szalone doznania zachodząc w owych strzępach ludzkiego mózgu zatopionych w rybich ciałach.
– Etyka nie ma z tym nic wspólnego – rzekł Roberts stanowczo.
W półmroku zbiornika dwa olbrzymie tuńczyki pływały niezmordowanie tam i z powrotem, gotowiąc się do swojej misji.
Przełożył Marek Marszał
ssonja