2. Lectio Divina do Ewangelii św. Mateusza.doc

Innocenzo Gargano

LECTIO DIVINA do Ewangelii św. Mateusza

WYDAWNICTWO KSIĘŻY SERCANÓW

TYlUI (WYCINAI.U

ijecUa dwma sm 1/ Vangdo di Matteo

l*K/IKł.AO 7. J. WłjOSKlEGO

Krzysztof Stopa

KlIJAKCJA

Wydawnictwo „SCJ"

PkOJFK r (5KtADKI

Ewa Stokłosa

Korekta językowa Zofia Woźniakowa

Nihil Obstat

ks. dr hab. Stanisław Hałas SCJ

Imprimatur

Kuria Metropolitalna

Kraków, 12.01.2001 r. Nr 115/01

bp Kazimierz Nycz

ISBN 83-88465-14-7

©1997   Centro Editoriale Dehoniano

Via Nosadella, 6-40123 Bologna

© 2001   Wydawnictwo Księży Sercanów „SCJ" ul. Saska 2, 30-715 Kraków tel.(012)656 20 42 e-mail: wydawscj@kr.onet.pl www.wydawnictwo.scj .of.pl

Druk: Drukarnia Diecezjalna, Sandomierz 2001

NOTA OD TŁUMACZA

W tłumaczeniu fragmentów biblijnych, które Autor za­czerpnął z oficjalnego przekładu Biblii, zatwierdzonego przez Włoską Konferencję Episkopatu (Biblia CEI), posłużyliśmy się IV Wydaniem Biblii Tysiąclecia. Pozostałych przekładów dokonaliśmy bezpośrednio z tekstu włoskiego podanego przez Autora oraz w konfrontacji z greckim oryginałem. W kwadra­towych nawiasach dołączyliśmy w kilku przypadkach krótkie wyjaśnienia, które -jak mamy nadzieję - ułatwią lekturę polskiemu czytelnikowi.

K.S.

-5-

EWANGELIA MATEUSZA

A WYZNANIE PIOTRA

Mt 16,13-20

Postanowiliśmy poświęcić pięć dni na lekturę Ewangelii Mateusza, która jest czytana w czasie li­turgii niedzielnych w roku A. Ograniczymy się jed­nak tylko do paru jej najbardziej znaczących fragmentów.

Zaczniemy od kilku ogólnych informacji, do­tyczących struktury Ewangelii według św. Mate­usza, aby mieć przynajmniej całościowy obraz tego, w jaki sposób Mateusz zebrał i połączył ze sobą wcześniejsze tradycje. Wyróżnimy też z grubsza zasadnicze części tej Ewangelii, by następnie móc umieścić we właściwym kontekście omawiane przez nas poszczególne fragmenty.

1. Struktura Ewangelii według św. Mateusza

Ewangelię według św. Mateusza można po­dzielić na dziesięć odrębnych części, do których

-7-

należałoby dołączyć jeszcze pewnego rodzaju pro­log, nazywany również Ewangelią dzieciństwa.

Prolog obejmuje wersety 1,1-2,23. Pierwsza część, opowiadająca o relacjach między Jezusem a Janem Chrzcicielem, zawiera się w 3,1-4,25.

Na drugą część składa się wielka mowa Jezusa, która zaczyna się w 5,1, a kończy w 7,29. Następuje po niej szereg informacji na temat działalności Je­zusa oraz reakcji Jego przeciwników.

W prologu do Dziejów Apostolskich Łukasz mówi, że Jezus zaczął nauczać i czynić.

W Kazaniu na Górze można w pewnym sen­sie dopatrzyć się streszczenia całego nauczania Je­zusa, zaś w części, która następuje po tym Jego wystąpieniu, daje się zauważyć jakby streszczenie dzieł dokonanych przez Jezusa.

Misja apostołów rodzi się więc właśnie w tym miejscu, gdyż tutaj otrzymują oni naukę i są świad­kami dzieł Jezusa.

To, co usłyszeli i co zobaczyli, teraz przekazują (9,35 i 11,1).

Następnie przychodzą owoce tej misji. Jezus spotyka się ze sprzeciwem, ale i z przyjęciem. Mamy tutaj wielką beraka, wielkie błogosławień­stwo Jezusa: „Wysławiam Cię, Ojcze, Panie nieba i ziemi, że zakryłeś te rzeczy przed mądrymi i roz­tropnymi, a objawiłeś je prostaczkom".

Ze względu na swój charakter ta część Ewan­gelii Mateusza uważana jest poniekąd za coś ze-

-8-

wnętrznego w stosunku do całości. Niektórzy na­wet nazywają ten fragment miejscem Janowym w Ewangelii Mateusza. Należy podkreślić znacze­nie tej beraka, która stanowi swoiste zakończenie dla Kazania na Górze oraz misji apostołów.

Część obejmująca 11,2-12,50 stanowi obszerny dział przypowieści, w którym Mateusz okazuje się specjalistą tego gatunku. Oczywiście będziemy zmu­szeni ograniczyć się do przeanalizowania tylko kil­ku z nich, aby zobaczyć, w jaki sposób Mateusz przedstawia Jezusa, nauczającego za pośrednictwem przypowieści. Jest to szósta część Ewangelii i praktycz­nie obejmuje rozdział 13, wersety 1-52.

Od tego miejsca rozpoczyna się wędrówka wia­ry uczniów Jezusa oraz oczywiście wspólnoty, któ­ra rozpoznaje w nich siebie.

W ramach tej wędrówki wiary w Jezusa, któ­rego wyznaje się jako Mesjasza i Syna Bożego, znaj­dzie się także urywek Ewangelii dotyczący wyznania Piotra i stanowiący przedmiot naszej dzisiejszej lectio diuina. Ta część obejmuje wersety 13,53-17,27. Od tej pory Jezus będzie coraz wyraźniej mówił o tym, co Go czeka po wjeździe do Jerozolimy. Odtąd - oznajmi ewangelista - „(...) zaczął Jezus wskazywać swoim uczniom na to, że musi iść do Jerozolimy" (16,21).

Opis drogi Jezusa do Jerozolimy zawiera w sobie fragment nauczania na temat wspólnoty (18,1-35) oraz fragment dotyczący relacji między Jezusem

- 9-

a Izraelem (19,1-25,46). Do tej obszernej części włączone zostaną następnie wzmianki natury eschatologicznej, a nade wszystko nauka Jezusa o czuwaniu. Bardzo znana jest tu przypowieść o dziesięciu pannach.

W ramach tego działu znajdzie się również wielka mowa Mateusza (rozdz. 25) o narodach, których nie można sprowadzić do samego Izraela według ciała i krwi. Mimo to nie przestają one być ludem, który Bóg pragnie zgromadzić wokół krzy­ża Chrystusa.

Na koniec mamy część dotyczącą męki, śmier­ci i zmartwychwstania Jezusa: 26,1-28,20.

Takim sposobem mielibyśmy więc istotnie dziesięć części oraz prolog zwany Ewangelią dzie­ciństwa. Postaramy się uwzględniać te podziały, a nawet jeśli nie uda nam się omówić ich wszyst­kich, to będziemy mieć na uwadze całość, aby żad­nej z zasadniczych części nie pominąć.

2. Niektóre cechy charakterystyczne Ewan­gelii Mateusza

Moglibyśmy się jeszcze pokrótce zatrzymać nad charakterystycznymi cechami Ewangelii Mateusza, które posłużą jako przewodnik w odkrywaniu we­wnętrznej struktury tekstu. Jednym z takich wyróż­ników jest powtarzanie „utartych sformułowań".

-10-

Każdy ewangelista posiada swój własny spo­sób konstruowania nauki Jezusa oraz faktów z Je­go życia. Dlatego bardzo ważną rzeczą będzie nauczyć się samemu odkrywać tę strukturę.

W pierwszym rzędzie dobrze jest pamiętać, że struktury ewangelistów lub raczej struktur używa­nych przez ewangelistów nie da się sprowadzić do znanych nam dziś form literackich, które w przy­bliżeniu odpowiadają pewnej logicznej wizji literac­kiej wypowiedzi.

Często budują oni tekst w oparciu o figury geo­metryczne: prostokąty, kwadraty, trójkąty, a także fi­gury wielościanowe. Niekiedy posługują się obrazem drzewa, kiedy indziej zaś po prostu obrazem rów­nowagi dwóch stron. Czasami podają całe przesła­nie na początku opowiadania lub mowy. Starożytni określali tego rodzaju początek jako initium praegnans. Innym razem natomiast najważniejszą część swego orędzia podają na końcu stronicy, niemal na zakoń­czenie całego wystąpienia. Kiedy indziej zaś najbar­dziej istotny element znajduje się w środku tekstu. Bardzo ważne jest zatem, by umieć wyróżnić, którą spośród tych figur posłużył się ewangelista przy pre­zentacji swej myśli. Pomoże nam w tym znajomość literackich cech Ewangelii Mateusza.

Mateusz na przykład lubuje się w technice zwa­nej inkluzją. Co to znaczy? Znaczy to, że na końcu całego szeregu stwierdzeń ewangelista powraca do stwierdzenia początkowego. W ten sposób wszyst-

-11-

ko, co stanowiło przedmiot jego wykładu, zostaje ujęte w pewnego rodzaju ramy. Jeśli odkryjemy te ramy, będziemy mieć możliwość zobaczenia, z ja­kiej perspektywy chce, byśmy patrzyli na tworzo­ną przez niego stronicę.

Innym razem ewangelista woli stosować paralelizm. Może to być paralelizm nazywany przez niektórych (odwołuję się tu do Renzo Fabrisa) pro­gresywnym. W takim przypadku dokonuje się pew­nego stwierdzenia, po czym zaraz dołącza się kolejne, które jest paralelne i stanowi poszerzenie poprzedniego. Egzegeci przytaczają następujący przykład: „Nie dawajcie psom tego, co święte", po czym dodaje się: „i nie rzucajcie swych pereł przed świ...