Metody diagnozowania zmian próchnicowych
Odpowiednio wczesne wykrycie wszystkich zmian próchnicowych umożliwia modyfikację procesu próchnicowego i uniknięcie dalszego rozwoju choroby.
Dostępne obecnie metody diagnozowania można podzielić na :
· Wizualne
· Radiologiczne
· Wykorzystujące zjawiska optyczne
· Wykorzystujące zjawiska elektryczne
Najczęściej w praktyce klinicznej wykorzystywane są metody wizualno-dotykowe i radiologiczne.
Metody wizualne ( wzrokowe )
· W połączeniu ze światłem, lusterkiem i zgłębnikiem ( metoda wizualno-dotykowa)
· Wykrywanie zmian w obrębie szkliwa lub szkliwa i zębiny na wolnych powierzchniach gładkich
· Wykrywanie próchnicy na powierzchniach stycznych po zastosowaniu odpowiednich separatorów ortodontycznych
· Możliwość wykorzystania dodatkowych urządzeń:
§ lupa
§ okulary powiększające
§ Kamera wewnątrzustna
Metody radiologiczne
Podstawą zastosowania metod radiologicznych jest utrata substancji mineralnych twardych tkanek zęba na skutek procesu próchnicowego.
Zdemineralizowane tkanki w większym stopniu przepuszczają promienie rentgenowskie, dając obraz zaciemnienia na filmie.
Aby zmiana była dostrzegalna na radiologicznie utrata substancji mineralnych musi wynosić ok. 20-30%.
W rzeczywistości zmiany na radiogramach są widoczne jako mniejsze , niż faktyczne ognisko próchnicowe.
· Konwencjonalne zdjęcia wewnątrzustne :
* skrzydłowo-zgryzowe
*przywierzchołkowe-wykonywane metodą kąta prostego (rzadziej)
· Radiografia cyfrowa
* Digora, Dentoptix
* Radiowizjografia
Ograniczenia zdjęć konwencjonalnych :
· Nie wykrywają najwcześniejszych zmian próchnicowych
· Nie wykrywają małych zmian próchnicowych na powierzchniach stycznych
· Trudność diagnozy zmian na powierzchniach stycznych w przypadku stłoczeń zębów
· Subiektywna interpretacja radiogramu
Zalety cyfrowych metod diagnostyki:
· Zmniejszenie dawki promieniowania
· Komputerowa obróbka filmu
· Możliwość przetwarzania , przesyłania i zapisu obrazu cyfrowego
· Wysoka czułość wykrywania zmian
Metody oparte na zjawiskach optycznych
· Metoda transiluminacji (FOTI)
Wykorzystywana do wykrywania próchnicy na powierzchniach stycznych
Światłowód i duże natężenie światła (2000 lux)
· Metoda DI-FOTI- obraz przekazywany jest za pomocą kamery do komputera
· Metoda wzbudzonej fluorescencji zęba i zmniejszonej fluorescencji próchniciwo zmienionych tkanek – QLF i Diagnodent
Metody elektryczne
Urządzenia diagnostyczne wykorzystują fakt , że szkliwo jest dobrym izolatorem.
Porowatości powstałe na skutek demineralizacji powodują zmniejszenie oporu elektrycznego.
* Electronic Caries Monitor ECM – możliwość wykrycia początkowych zmian próchnicowych , które docierają do granicy szkliwno-zębinowej
Wykrywanie próchnicy na powierzchniach gładkich :(wargowe/policzkowe, podniebienne/językowe)
· Diagnostyka wizualno-dotykowa
· Po oczyszczeniu i osuszeniu badanego zęba lub grupy zębów
· Aktywne zmiany : matowe, miękkie
· Zmiany zatrzymane : błyszcząca , gładka powierzchnia o ciemnym zabarwieniu
Wykrywanie zmian na powierzchniach stycznych :
· Wizualnie wykrywana w późnym stadium (szara lub różowa zmiana przeświecająca przez krawędź brzeżną )
· Możliwa ocena wizualna powierzchni stycznej po zastosowaniu separatorów ortodontycznych
· Metoda transiluminacji (bardzo przydatna przy ztłoczeniach zębów)
· Zdjęcia skrzydłowo-zgryzowe -wykonywane standardowo (wykrywanie większych zmian)
Wykrywanie zmian na powierzchniach żujących :
· Ocena wizualna - przebarwienia, szare podminowane próchnicową zębiną szkliwo, ubytki tkanek
· Zdjęcia RTG (zaawansowane zmiany)
· Metody pomiaru oporności elektrycznej (metoda bardzo czuła, wykrywanie początkowych zmian)
Diagnostyka próchnicy korzenia:
· Metoda wizualno-dotykowa : małe ,dobrze odgraniczone plamki o różnym zabarwieniu i konsystencji powstające w miejscach zalegania płytki
· Zdjęcia RTG : próchnica na powierzchniach stycznych
UWAGA!!! W okolicy szyjki zęba na radiogramie widoczne tzw. przejaśnienie przyszyjkwe
Inne metody usuwania ubytków próchnicowych
Podział metod opracowywania ubytków:
Metody inwazyjne
· Rotacyjna (turbina i kątnica)
· Oscylacyjna – ultradźwięki (SonicSys)
· Kinetyczna – abrazja powietrzna (piaskarka wewnątrzustna)
· Hydrokinetyczna (lasery)
Metody nieinwazyjne
· Atraumatyczna- ART (Atraumatic Restorative Treatment)
· Chemomechaniczna -CMCR (Caridex, Carisolv)
· Ozonoterapia
Chemo-mechaniczne usuwanie próchnicy
· Działanie podchlorynu sodu na zdemineralizowane tkanki (proteoliza tkanki próchnicowej- wysokie pH )
· Zmiękczoną zębinę usuwa się za pomocą specjalnych nietnących narzędzi ręcznych
· Metoda bezbolesna, nie drażni miazgi brak wibracji
· Zastosowanie : próchnica w zębach mlecznych, próchnica zębiny klasa I, próchnica korzenia, na obrzeżu koron
· preparaty Carisolv , Caridex
Atraumatyczne leczenie próchnicy ART
· Usunięcie zmian próchnicowych narzędziami ręcznymi (np. ekskawator, dłutko itp.)
· Przemycie wodą i osuszenie ubytku
· Wypełnienie ubytku cementem glass-jonomerowym chemoutwardzalnym
· Metoda opracowana dla krajów rozwijających się
· W warunkach gabinetu stomatologicznego ma zastosowanie u pacjentów z dentofobią
Abrazja powietrzna
· Ścierne właściwości skupionego strumienia cząstek tlenku glinu
· Dostęp do wąskich bruzd i szczelin - poszerzone lakowanie
· Opracowywanie ubytków III i V klasy wg Blacka
· Usunięte zostają wszystkie niepodparte zębiną pryzmaty szkliwa, warstwa mazista i zębina próchnicowa
· Konieczność stosowania koferdamu i ssaka, sprzętu jednorazowego np. lusterka
· Przeciwwskazane opracowywanie ubytków klasy II i IV (możliwość wtłoczenia proszku do kieszonki dziąsłowej)
· Nie można stosować u pacjentów z astmą i chorobami układu oddechowego
· Stany zapalne dziąseł i błony śluzowej jamy ustnej uniemożliwiają zastosowanie tej metody
Laserowe opracowanie ubytków
Do opracowywania twardych tkanek zęba stosowane są lasery o dużej mocy:
§ Gazowe CO2
§ Jagowo-neodymowe YAG:Nd
§ Jagowo-erbowe YAG:Er
§ System Excimer (UV)
(energia świetlna przetwarzana na energię kinetyczną)
· Światło lasera niszczy bakterie kariogenne głównie Streptococcus mutans
· Powierzchnia zębiny ulega stopieniu i rekrystalizacji , a kanaliki zębinowe uszczelnieniu
· Na powierzchni preparacji powstaje bariera o zwiększonej twardości zbliżonej do szkliwa i dużo większej odporności na działanie kwasów
· Brak warstwy mazistej
· Usunięcie próchnicy bez uszkodzenia zdrowych tkanek
Kliniczne zastosowanie laserów:
· Leczenie próchnicy początkowej- zmniejszenie podpowierzchniowej demineralizacji
· Opracowywanie ubytków próchnicowych
· Znoszenie nadwrażliwości zębiny
· Leczenie endodontyczne : opracowanie i wyjałowienie kanałów
· Chirurgia –resekcja korzenia
Dźwiękowe opracowanie ubytków
· Metoda ultradźwiękowa opiera się na wykorzystaniu drgań o wysokiej częstotliwości
· Opracowywanie ubytków na aproksmalnych powierzchniach zębów
· SonicSys - końcówki pracujące z jednostronnym nasypem diamentowym o kształcie łopatek różnej wielkości, dostosowanych do ubytku
· Opracowany ubytek wypełnia się gotowymi wkładami ceramicznymi wielkością dostosowaną do wielkości użytego wcześniej narzędzia
Opracowanie ubytku za pomocą ozonu
· Aparat HealOzone lub Dentozon
· Tworzony z powietrza ozon jest tłoczony przewodem pod kapturek silikonowy, który szczelnie przylega do powierzchni zęba
· Po emisji ozonu (10-40s) stosuje się płyn remineralizujący
· Już 10-cio sekundowa kuracja wystarcza , by wyeliminować 99% bakterii
PattMan