Polska dywizja w tajgach Sybiru.pdf

BIBEJOTEKA

SZKOŁY POWSZECHNEJ

JÓZEF BIRKENMAJER

POLSKA DYWIZJA

W TAJGACH SYBIRU

Z CYKLU.

GEOGRAFJA I PODRÓŻE

NR. 93

MKrorarQrnrar

NAKŁADEM- VI

7. WYD. KSIĄŻEK SZKOLNYCH •

kDk.0kOwawa

Ot^aa AO JO AO AO AO AU AD AO A\

PAŃSTW. WYDAWNICTWO KSIĄŻEK SZKOL. WE LWOWIE

Ul. Kurkowa 21. — Nr. telef. 80-20. — Konto czek. P. K. O. Nr. 141.751

BIBLJOTEKA SZKOŁY POWSZECHNEJ

ma za zadanie dostarczyć młodzieży szkół powszechnych wszystkich

stopni, oraz młodzieży pozaszkolnej pożytecznej i zajmującej lektury,

która pierwszym uzupełni i pogłębi nauczanie szkolne, drugim roz

szerzy widnokręgi umysłowe, pobudzi zainteresowania i wolę czynu,

ułatwi samokształcenie, zachęci do twórczości indywidualnej i zbio

rowej. Upatrzeni Autorowie w jasnych, barwnych i ciekawych tomi

kach opowiedzą młodzieży o tem, co młodzież powinna wiedzieć

z przeszłości i teraźniejszości i co naprawdę czytelników zajmuje.

Tanie Kfj MM tomiki pozwolą młodzieży tworzyć własną „Bibljbtekę".

JÓZEF BIRKENMAJER

POLSKA DYWIZJA

W TAJGACH SYBIRU

Wyszły z druku następujące tomiki Biblioteki Szkoły Powszechnej:

1. Wacław Sieroszewski. — Józef Piłsudski

2. Kazimierz Czachowski. — O Henryku Sienkiewiczu

3. Józef Raczkowski. — Polska w rodzinie narodów

4. Kazimierz Piekarczyk. — Czego się Kuba od harcerzy nauczył

5. Jan Kugłin. — Jak powstaje książka

6. Brunona Bruchnałska. — Na własnej ziemi. O oszczędności

7. Marja Czeska-Mączyńska. — Opowieść o Sw. Kindze

8. Zygmunt Nowakowski. — Cuda teatru

9. Julja Jaworska. — Rok 1863

10. Helena Lorensowa. — Imieniny Maku

11. Fryderyk Papée. — Lwów

12. Henryk Opieński. — Paderewski

13. Tadeusz Dobrowolski. — Polska rzeźba ludowa

14. Bronisław Duchowicz. — Dawniejsze i nowoczesne oświetlenie

15. Tadeusz Silnicki. — Klasztory

16. Czesław Zakaszewski. — Własną pracą

17. Bronisława Steinowa. — Święty Stanisław Kostka

18. Józef Watra Przewłocki. — Polacy w Ameryce

19. Janusz Staszewski. — ...Niemasz pana nad ułana

20. Feliks Pohorecki. — Targi i jarmarki

21. Kazimierz Konarski. — Warszawa

22. Bernard Chrzanowski. — Poznań

23. Jerzy Gutsche. — Narodziny gazety

24. Marja Czeska-Mączyńska.

— Teofila Sobieska, matka króla Jana

25. E. M. Schummer

Szermentowski.

— Litwa

26. Adam Skałkowski. — Napoleon

27. Jan Bogumił Sokołowski. — O ptaszkach, gniazdkach i pisklętach

28. Stanisław Rachwał. — Ksiądz biskup Baridurski

29. Piotr Laurecki. — Chemja czarodziejka

30. Walerja Szalay Groele. — Milusińscy

31. Jan Misiewicz. — Służba Policji Państwowej

32. Majer Tauber i Jerzy

NAKŁADEM

PAŃSTWOWEGO WYDAWNICTWA KSIĄŻEK SZKOLNYCH

LWÓW - 1934

Wajngarten.

— Żydzi

33. Kazimierz Buczkowski. — Kraków

34. Tadeusz Nayder. — Mikołaj Kopernik

35. Marja Jaworska. — Marszałek Foch

36. Marja Swobodzianka.

— Sobieski pod Wiedniem

PAŃSTWOWE WYDAW. KSIĄŻEK SZKOLNYCH WE LWOWIE

UL. KURKOWA 21. — Nr. Telefonu 28-47 — Konto czek. PKO Nr. 141751

Biblioteka Narodowa

Warszawa

1. POLACY NA SYBIRZE.

Każdy, kio służył w wojsku polskiem, słyszał

niejednokrotnie lub śpiewał pieśń, poważną jed

nocześnie i dziarską tak w słowach jak i melodji, —

pieśń, której dwie pierwsze zwrotki brzmią:

Naprzód, drużyno strzelecka,

sztandar do góry swój wznieść!

Żadna nas silą zdradziecka

zniszczyć nie zdoła ni zgnieść!

Czy przyjdzie nam umrzeć na polu,

czy w tajgach Sybiru nam gnić, —

z trudu naszego i bólu

Polska powstała, by żyć!

Dziś śpiewamy „Polska powstała" — ale pier

wotne brzmienie tej zwrotki było inne. Głosiła

ona niezłomną ufność, krzepiącą wieść, że „Pol

ska powstanie". Zrodziła się bowiem ta pieśń

w przededniu zmartwychwstania naszej Ojczyzny

i była hymnem bojowym tych, którzy walczyli

o to zmartwychwstanie. Śpiewano ją w druży

nach karnych i więzieniach, gdzie cierpieli

obrońcy wolności, śpiewano w formacjach woj

skowych tworzących się we Włoszech, Francji

i Rosji, śpiewały ją wreszcie oddziały polskich

wojsk, wypierające nawałę nieprzyjacielską z gra-

30001002687392

T S01.G62.

•

Drukarnia J. Żydaczewskiego, Lwów, ul. Leona Sapiehy 77. — Telefon 4-96.

l)ruga Ojczyzna Polaków

Szlakiem skazańców

nic wolnego już i zjednoczonego państwa pol

skiego. Ale największą wziętość, największe roz

powszechnienie miała ta pieśń w dalekim i roz

ległym kraju, który, choć od Polski oddzielony

tysiącami kilometrów, obszarami zamieszkanemi

przez przeróżne narody, wieloma ogromnemi

rzekami i potężną barykadą gór uralskich, na

zwany przecie został „drugą ojczyzną Polaków".

Kraj ten, zwany Sybirem, czyli Syberją, zaj

muje północną połać Azji, największego stałego

lądu w świecie. Jedynie południowa część tego

kraju, mająca urodzajną glebę, jest nieco gę

ściej zaludniona, zwłaszcza w dorzeczach olbrzy

mich rzek, wobec których nasza Wisła jest małą

rzeczułką, oraz wzdłuż najdłuższej w świecie linj i

kolejowej, zwanej „magistralą syberyjską". Tam

przeważnie osiadła ludność biała, napływowa,

europejskiego pochodzenia. Reszta Sybiru, czyli

przeważna jego część, jest olbrzymiem pustko

wiem, pokrytem to lasami, większemi nieraz od

Polski całej a noszącemi nazwę „tajg" i „urma-

nów", to stepami trawiastemi, wśród których tu

i ówdzie lśnią tafle słonych jeziorek, to znów

potężnemi odnogami gór Ałtajskich, Sajańskich,

Chamardabańskich, Onockich, Jabłonnych, to

wreszcie jednostajną, posępną, moczarowalą

równiną, noszącą nazwy „tundry". Na pustko

wiach tych rzadko spotkać można osiedla ludz

kie; są to zazwyczaj albo przystanie dla statków

rzecznych, albo drobne rybackie osady, albo cza

sowe kwatery myśliwców. Prócz ludności osiad-

lej, jest tu i ludność koczująca, przenosząca się

z miejsca na miejsce w poszukiwainiu nowej

paszy lub zwierzyny: różne plemiona Mongołów,

Burjatów, Kirgizów, Ostjaków, Jakutów, do żół

tej należące rasy; nie brak i białych włóczęgów,

„brodiagami" przezwanych, a rekrutujących się

ze zbiegłych skazańców, czyli „katorżników".

Albowiem Sybir był przez kilka wieków

miejscem zesłania bądź pospolitych zbrodniarzy

bądź też — co częściej bywało — t. zw. przestęp

ców politycznych, a więc przedewszystkiem tych,

którzy w czemkolwiek narazili się okrutnemu,

despotycznemu rządowi carów rosyjskich. Wśród

tych rzekomych przestępców najpokaźniejszą

liczbę stanowili Polacy —i to właśnie najszla

chetniejsi, najgorętsi patrjoci, którzy wszystko

poświęcili dla idei odzyskania niepodległej Oj

czyzny. Tam pędzono „etapami" zastęp wziętych

w niewolę konfederatów barskich, tam osiedlono

lub zapędzono do straszliwych robót w kopal

niach dzielnych powstańców roku 1830, tam ka

towano i dręczono nieustraszonych emisarjuszy,

niosących z Zachodu ideę wolności i braterstwa

wszystkich ludów... Nową falę zesłańców przy

niósł Sybirowi bolesny rok 1863, rok powsta

nia styczniowego. Każdy z was niewątpliwie oglą

dał i ma dobrze w pamięci mistrzowskie, targa

jące duszę obrazy Grottgera, naówczas powstałe

a przedstawiające „Pochód na Sybir". Warto też

poznać — choćby z reprodukcji — obrazy, innego

równie wielkiego malarza, niedawno zmarłego

Pochód na Sybir

Wśród pustkowi

Jacka .Malczewskiego, takie jak „Wigilja zesłań

ców" lub,,Zesłanie studentów", by uświadomić

sobie choćby w przybliżeniu ogrom cierpień lu

dzi z różnych stanów, różnego wieku, wygna

nych na Sybir za sprawę polską w ciągu dwu

pokoleń po powstaniu styczniowem. Wtedy prze

bywał na Syberji - - więziony w Irkucku, Tunce

i w Kireńsku nad Leną — późniejszy Wódz

Legjonów polskich, dzisiejszy marszałek: Józef

Piłsudski.

Rząd rosyjski, zsyłając patrjolów polskich na

Sybir, miał na celu nietylko unicestwienie dzia

łań niepodległościowych w ziemiach zabranych

Polsce, ale i zaludnienie rozległych a pustych

obszarów azjatyckich, gdzie jeszcze dzisiaj na

17 miljonaeh kilometrów kwadratowych mieszka

mało co więcej ponad 20 miljonów ludzi. Cho

dziło też rządowi i o to, by wnieść w tę pustkę

pewne promyki cywilizacji. Niewiele tej cywi

lizacji dali Sybirowi za czasów carskich sami

Rosjanie, boć trudno za pomniki cywilizacji uwa

żać wznoszone przez nich bezstylowe, brzydkie

,,kazarmy" (koszary), baniaste i kubek w kubek

do siebie podobne cerkwie, a nadewszystko stra

szliwe „tiurmy" czyli ciężkie więzienia, które

w każdem z miast syberyjskich są budowlami

największemi, najokazalszemi i już zdaleka rzu-

cającemi się w oczy. - - Natomiast Polacy zdzia

łali niezmiernie dużo dla cywilizacji i kultury

Sybiru. Rękami skazańców polskich zbudowany

zoslal wielki Iraki czyli gościniec--jeden z naj-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: