1.Zagadnienia wstępne
o nauka w interpretacji pragmatycznej – uczenie się ,zdobywanie wiedzy
o nauka w interpretacji apragmatycznej – rezultat procesu zdobywania wiedzy
o podział nauk :
o nauki społeczne i przyrodnicze
o nauki teoretyczne (zadaniem jest opisywanie i wyjaśnianie różnego rodzaju procesów i zjawisk) i praktyczne (nauki ,których celem jest formułowanie i uzasadnianie różnego rodzaju norm .dyrektyw ,ocen i wzorów zachowania )
o nauki empiryczne (to nauki ,które uzasadniają swoje twierdzenia odwołując się do wyników doświadczenia) i formalne (to nauki ,w których odwołanie do doświadczenia nie jest potrzebne)
o nauki prawne :
o nauki społeczne
o nauki teoretyczne i praktyczne
o nauki empiryczne i formalne
o nauki prawne – to grupa nauk społecznych ,których przedmiotem badawczym jest analiza norm prawnych i szeroko rozumianych instytucji polityczno-prawnych
2.Podział nauk prawnych
o 3 podstawowe typy nauk prawnych (przyjęte obecnie na podstawie niemieckiej szkoły historycznej :XIX wiek ,K.Savigny ,G.Puchta) :
o filozofia (teoria) prawa :
§ Arystoteles ,Platon
§ pozytywizm prawniczy (XIX wiek ,J.Austin ,K.Bergbohm ,G.Jellinek):
· projekt ogólnej nauki o państwie i prawie – nauka zajmująca się ogólnymi problemami państwa i prawa (definicja prawa ,relacja prawa do innych systemów normatywnych takich jak moralność, obyczaj ,czy religia ,analiza języka prawnego ,pojęć prawnych, analiza rozumowań prawniczych ,analiza procesów tworzenia , stosowania i wykładni prawa , problematyka metod badawczych stosowanych w prawoznawstwie ,kwestie społecznego działania prawa i jego skuteczności )
· nurty badawcze :
o analityczny (problematyka logiczno-językowa)
o empiryczny (zagadnienia społecznego działania prawa)
o metodologiczny (analiza metod stosowanych w prawoznawstwie)
o szczegółowe nauki o prawie :
§ przedmiotem tych nauk jest analiza prawa obowiązującego w jakimś konkretnym państwie
§ struktura szczegółowych nauk prawnych (dogmatyk prawniczych) odpowiada strukturze systemu prawa
§ pozytywizm prawniczy określił podstawowe zadania i metody nauk (3 podstawowe typy problemów) :
· problemy interpretacyjne (analiza tekstów prawnych i zawartych w nich przepisów prawnych, pozytywizm stał na stanowisku ,że zadaniem prawoznawstwa jest analiza obowiązującego prawa)
· problemy systematyzacyjne
· problemy walidacyjne
§ zmiany modelu szczegółowych nauk prawnych :
· podjęcie zagadnień de lege ferenda (krytyka i usprawnianie prawa)
· uempirycznienie nauk prawnych (upowszechnienie badań socjologicznych ,psychologicznych i analiz ekonomicznych)
o nauki historyczno-prawne :
§ prawo rzymskie
§ historia Polski
§ historia powszechna państwa i prawa
§ historia doktryn polityczno-prawnych
o nauki pozasystemowe :
§ socjologia prawa (bada aspekt społeczny zjawisk prawnych)
§ komparatystyka prawnicza (nauka prawa porównawczego zajmującą się porównywaniem różnego typu systemów prawnych)
§ informatyka prawnicza (analizuje techniki elektronicznego przetwarzania danych w procesach tworzenia i stosowania prawa)
§ logika prawnicza (zastosowanie logik formalnych i teorii argumentacji do analizy tekstów prawnych oraz rozumowań prawniczych)
§ kryminalistyka (nauka o sposobach popełniania i wykrywania czynów przestępczych)
§ kryminologia (nauka o społecznych przyczynach przestępczości)
§ nauki penitencjarne (poddają analizie procesy wykonywania kar w postępowaniu karnym)
o nie jest podziałem zamkniętym (na przykład renesans prawa handlowego w Polsce po upadku komunizmu ,postęp techniczny dało przyczynę rozwoju informatyki prawniczej )
3.Niektóre zagadnienia metodologiczne
o metody analizy prawa :
o językowo – logiczne :
§ wyjaśniają ,interpretują i porządkują przepisy prawne
§ polegają na wykorzystaniu do analizy prawa metod ,technik i aparatu pojęciowego szeroko rozumianych nauk o języku ,logiki oraz osiągnięć metodologii nauk
§ termin logika :
· logiki formalne (postać sformalizowanych rachunków n.p. logika deontyczna – operacje na zdaniach)
· logiki nieformalne (charakter niesformalizowany i zajmują się argumentacjami pojmowanymi jako proces przytaczania argumentów na rzecz i przeciwko określonej tezie n.p. retoryka)
o socjologiczne :
§ rodzaje :
· techniki zbierania i opracowywania danych (ankiety ,wywiady)
· badania panelowe (badanie tego samego zjawiska w przekroju panelowym)
· obserwacja uczestnicząca
· kontrolowany eksperyment
§ socjologia rozumiejąca – zajmuje się interpretacją zjawisk społecznych ,ich normatywną oceną ,a także konstruowaniem różnego rodzaju wizji społecznych i propozycji rozwiązywania określonych problemów społecznych ,które mają inspirować praktykę społecznego działania
o psychologiczne :
§ rola w procesach stosowania prawa :
· ustalanie poczytalności sprawcy
· badania psychologiczne
o inne metody analizy prawa :
o ekonomiczne
o refleksje aksjologiczne
o teorie :
o jednopłaszczyznowa – postuluje badanie prawa tylko jedną metodą (n.p. pozytywizm prawniczy)
o wielopłaszczyznowa – postuluje badanie prawa za pomocą wszystkich możliwych metod (n.p. realizm amerykański )
1.Pojęcie prawa
o prawo wg realizmu prawniczego – zbiór przepisów prawnych zawartych w tekstach prawnych lub zbiorem decyzji faktycznie podejmowanych przez sędziów i urzędników
o prawo wg psychologicznej teorii prawa Petrażyckiego – prawo jest tożsame z pewnym przeżyciem psychicznym człowieka
o prawo wg prawa natury – zbiór norm słusznych ,które wynikają z tak lub inaczej rozumianej natury człowieka
o koncepcja pozytywizmu prawniczego :
o koncepcja J.Austina (teoria imperatywu) :
§ prawo jako rozkaz suwerennej władzy państwowej skierowany do obywatela pod groźbą zastosowania przymusu
§ elementami konstytutywnymi prawa są :
· rozkaz
· suwerenność władzy
· obowiązek wykonania
· sankcja przymusu
§ cechy teorii imperatywu :
· rozdział prawa i moralności (normy prawne nie przestają być normami prawnymi z tego powodu ,iż są one niesłuszne lub niesprawiedliwe ,jeżeli tylko zostały prawidłowo ustanowione i nieuchylone)
· na straży norm prawnych stoi przymus państwowy (odmowa przymiotu prawa normom prawa międzynarodowego publicznego)
o reforma teorii imperatywu dokonana przez H.L.A. Hart’a :
§ prawo składa się z norm ogólnych , a nie jest zbiorem rozkazów
§ podzielenie norm na takie ,które mają sankcje i takie które są jej pozbawione (powrót do koncepcji rzymskiej)
§ prawo jest zbiór norm ogólnych ,pochodzących od organów państwa , na których straży stoi przymus państwowy
o pozytywistyczna koncepcja prawa obowiązująca w Polsce :
§ źródłem prawa są normy prawne zawarte w aktach normatywnych wydawanych przez upoważnione do tego organy państwa (teksty prawne – konstytucja , ustawy ,akty wydawane na podstawie upoważnienia ustawy)i normy prawa międzynarodowego publicznego
o niepozytywistyczne koncepcje prawa (szkoła prawa natury) :
o zakłada ,że oprócz prawa pozytywnego ,którego źródłem są akty władzy państwowej , istnieje jeszcze prawo natury ,którego ostatecznym źródłem jest albo Bóg albo właściwości natury człowieka lub zasady współżycia w społeczeństwie
o kwestionują twierdzenie ,że pojęcie prawa wyczerpuje się w pojęciu wydawanych przez organy państwowe aktów normatywnych i uznają za immanentny składnik każdego prawa elementarne zasady sprawiedliwości i racjonalności i to bez względu na to czy ustawodawca umieścił je w tekście prawnym
o zasady :
§ równość równości wobec prawa
§ zakaz dyskryminacji ze względu na rasę ,przekonania religijne , polityczne
§ wolność słowa i zrzeszania się
§ prawo do uczciwego procesu i zakaz stosowania tortur
§ nakaz ochrony środowiska i dóbr stanowiących wspólne dziedzictwo kulturowe ludzkości
o przykłady :
§ katolicka koncepcja prawa natury (źródłem są pisma św.Augustyna i św.Tomasza)
§ koncepcja Locke’a
§ koncepcja L.Fullera
o prawo przedmiotowe ,a prawo podmiotowe :
o prawo przedmiotowe – to ogół aktów normatywnych obowiązujących w danym państwie :
§ pozytywiści twierdzą ,że jedynym źródłem praw podmiotowych może być prawo przedmiotowe (jednostka nie może mieć żadnych uprawnień oprócz tych ,które przyznało mu państwo)
o prawo podmiotowe – to ogół uprawnień ,które na takiej lub innej zasadzie przypisujemy jednostce :
§ zwolennicy prawa natury twierdzą ,że niektóre prawa człowieka są prawami przyrodzonymi i nie mogą być zniesione przez państwo ,a zadaniem państwa może być tylko ich ochrona
2.Prawo wewnętrzne ,a międzynarodowe publiczne
o prawo wewnętrzne – reguluje stosunki na terytorium danego państwa
o cechy :
§ podmiotami są osoby fizyczne ,prawne ,instytucje
§ jest kreowany w trybie jednostronnych decyzji organów państwowych
§ sankcja przymusu odgrywa ważna rolę
§ normy prawa wewnętrznego mają mniejsze znaczenie ,niż normy prawa międzynarodowego
o prawo międzynarodowe prywatne :
§ w Polsce głównym źródłem tego prawa jest ustawa z 12 listopada 1965 „Prawo Prywatne Międzynarodowe”
§ ma charakter kolizyjny
§ normuje stosunki prawne ,głównie cywilno-prawne ,w których występuje tzw. element obcy (małżeństwo Polaka z cudzoziemcem)
§ zadaniem prawa międzynarodowego prywatnego jest wskazanie systemu prawnego ,który będzie właściwe dla wszelkich roszczeń , jakie wynikają ze stosunków tego typu
o prawo międzynarodowe publiczne – normuje stosunki między państwami
§ podmiotami są państwa (ale mogą być organizacje międzynarodowe ,a nawet rzadko osoby fizyczne)
§ powstaje w drodze umów dwustronnych lub wielostronnych (prawo traktowe)
§ zasadą jest dobrowolne i wzajemne wykonywanie przyjętych zobowiązań (ale rozwija się system sankcji porównywalny do prawa wewnętrznego :sankcje gospodarcze ,ONZ)
§ normy prawa międzynarodowego mają większe znaczenie ,niż normy prawa wewnętrznego
3.Funkcje prawa
o funkcja kontroli zachowań :
o normatywne sposoby kontroli ludzkich zachowań :
§ oddziaływanie na ludzkie zachowania za pośrednictwem norm
§ oddziałują zawsze poprzez naszą świadomość („widzialna ręka prawa”)
o pozanormatywne sposoby ludzkich zachowań :
§ oddziaływania poprzez odpowiednie kształtowanie sytuacji fizycznych (bariery ,pola minowe) oraz oddziaływanie systemowe (zmniejszenie lub zwiększenie ilości pieniądza)
§ oddziaływanie może na nas wpływać nawet ,gdy nie zdajemy sobie z tego sprawy („niewidzialna ręka rynku”)
o norma :
§ funkcje :
· takie wpływanie na nasze zachowania byśmy podejmowali działania pożądane przez normodawcę i powstrzymali się od działań przez niego niepożądanych
§ normy ustanawiają :
...
pedagog107