Podrecznik_Przyjaciol_Drzew.pdf

(3177 KB) Pobierz

Józefczuk J., (red.) 2014

Poradnik przyjaciół drzew

Fundacja EkoRozwoju, Wrocław. pp. 84

Redakcja:

Szmigiel-Franz A., Witkoś-Gnach K. (red.)

Autor:

Jakub Józefczuk

Współautorzy:

Paweł Pawlaczyk, Aleksandra Zienkiewicz

Opracowanie graficzne i skład:

Tomasz Spera, www.spera.pl

Autor fotografii i rysunków:

Jakub Józefczuk

Rysunek na okładce:

Anna Skotarczyk

Korekta językowa:

Sandra Trela

Druk:

Grafpol Agnieszka Blicharz-Krupińska

ISBN:

978-83-63573-10-02

Nakład:

1500 egz.

Wydrukowano na papierze ekologicznym CYCLUS PRINT 135 g

Książkę wydano w ramach projektu “Roads for Nature – campaign promoting trees in Poland`s rural landscapes, as habitats and ecological corridors”

finansowanego ze środków LIFE Komisji Europejskiej oraz z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

po co Nam

drzewa

1. Na czym polega rola przyjaciela drzew?

2. Dlaczego warto sadzić drzewa? Rola drzew w naszym otoczeniu

• Dlaczego drzewa są potrzebne ludziom?

• Drzewa kształtują charakter lokalnego krajobrazu

• Drzewa oczyszczają powietrze

• Oczyszczanie wody i gleby

• Wpływ drzew na plony rolne

• Na straży bioróżnorodności

3. Jak żyje drzewo?

• Korzenie

• Pień

• Korona

Na czym polega rola przyjaciela drzew?

Szanowny Czytelniku,

namawiamy Cię, abyś został przyjacielem drzew! Nie ma na Ziemi

roślin okazalszych, ważniejszych dla przyrody i dla człowieka, niż

drzewa. Podobnie jak krzewy i zioła, nawet największe drzewa swoje

życie rozpoczynają jako małe siewki, spośród których tylko ułamek

ma szansę przeżyć. W miarę wzrostu, zyskują jednak przewagę nad

pozostałymi roślinami. Swój sukces zawdzięczają zarówno osiąga-

nym rozmiarom, odporności na czynniki zewnętrzne, jak i długości

życia, stając się dominującym elementem krajobrazu o wielu funk-

cjach. Również na terenach przekształconych przez człowieka zieleń

wysoka odgrywa ważną, lecz wciąż niedocenianą rolę.

Poznanie i zrozumienie tych niezwykłych organizmów oraz funkcji,

jakie pełnią, jest najlepszym sposobem, aby się z nimi zaprzyjaźnić,

chronić je oraz dbać o ich dobrobyt. Jest to pierwszy krok w budo-

waniu społecznego zaangażowania na rzecz przemyślanego kształ-

towania naszego otoczenia, z uwzględnieniem ważnej roli drzew.

Obecnie w Polsce można zauważyć niepokojący trend zaniku za-

drzewień, a tym samym ubożenia krajobrazu. Na szczęście coraz

więcej ludzi dostrzega potrzebę zmiany tego stanu rzeczy. Dlatego

wspieramy społeczny ruch na rzecz ochrony starych drzew i sadze-

nia młodych. Naszym celem jest również zachęcanie samorządów

do podejmowania podobnych działań. Zależy nam, aby osoby, które

chcą chronić drzewa, posiadały gruntowną wiedzę prawną, a także

przyrodniczą. Jednocześnie wspieramy urzędników w podejmo-

waniu właściwych decyzji dotyczących drzew. Tego typu systemy

społecznej opieki nad drzewami z powodzeniem funkcjonują już od

wielu lat m. in. w Wielkiej Brytanii.

prawNe aspekty

ochroNy drzew

10.

Przepisy regulujące wycinanie drzew

Jak doprowadzić do wycięcia drzewa niebezpiecznego?

Bezpieczeństwo powszechne, interes publiczny - klucze czy wytrychy?

Przepisy prawne regulujące sadzenie i pielęgnację drzew

Sankcje za naruszenie zasad legalnego wycinania drzew

Drzewa i aleje jako pomniki przyrody

Dostęp do informacji i zapobieganie wycinkom poprzez udział

w procedurze planistycznej

• Wzory wniosków

• Procedura planistyczna

Kiedy pisałem tych kilka słów wstępu, na myśl przyszło mi jedno

zdanie, jakie usłyszałem na drugim końcu świata: „nie ma nigdzie na

Ziemi tak pięknych drzew i chmur jak w Polsce”. Trudno nie przyznać

racji mojemu rozmówcy, który dość niespodziewanie, w tropikalnej

scenerii docenił piękno polskiego krajobrazu. Czy jednak przyszłe

pokolenia będą miały szansę na podobną refleksję?

Autor oraz Zespół Programu Drogi dla Natury

co możesz

zrobić dla

drzew

11. Od nasiona do drzewa

• Pozyskiwanie nasion

• Zbiór nasion

• Przechowywanie nasion

• Przygotowanie nasion do siewu

12. Sadzenie drzew

• Jak zorganizować akcję sadzenia drzew?

• Jak przeprowadzić akcję sadzenia drzew?

13. Jak prowadzić remonty w pobliżu drzew?

14. Poznaj swoje drzewo – czyli jak oceniać starsze drzewa

15. Materiały edukacyjne

Drzewa oczyszczają powietrze

Jedną z najważniejszych funkcji drzew jest neutralizacja wytwarza-

nych przez człowieka zanieczyszczeń atmosferycznych. Liście drzew

działają jak swoiste filtry, wchłaniając w procesie wymiany gazowej

powietrze wraz z unoszącymi się pyłami i związkami chemicznymi,

bądź adsorbując je na powierzchni liści. Rośliny te działają z zaskaku-

jącą skutecznością, ograniczając zapylenie w mieście nawet o 75%.

dlaczego warto sadzić drzewa?

rola drzew w naszym otoczeniu

Dlaczego drzewa są potrzebne ludziom?

Malownicza aleja

położona w pobliżu

wsi Jabłonów w lubuskim.

Okazuje się, że drzewa pomagają w budowaniu relacji międzyludz-

kich. Wspólne sadzenie drzew na podwórku czy placu zabaw jest

dobrą formą integracji z sąsiadami, kształtuje również poczucie od-

powiedzialności za przestrzeń publiczną.

Brytyjskie i holenderskie badania wykazały, że w biedniejszych i bar-

dziej zaniedbanych dzielnicach, w których urządzono zieleń przy

współudziale mieszkańców, przestępczość zmniejszyła się o 38–

50%. Już samo przebywanie w otoczeniu roślin wpływa na bardziej

twórczy sposób myślenia i zdolność koncentracji, zwłaszcza u dzieci

i młodzieży. Zieleń korzystnie oddziałuje na nasze samopoczucie

oraz zdrowie, działa uspokajająco oraz łagodzi stres. Drzewa wytwa-

rzają substancje lotne, które pomagają w leczeniu chorób układu

oddechowego. Olejki eteryczne i żywice wytwarzane np. przez so-

sny, poza silnym działaniem dezynfekcyjnym, obniżają ciśnienie krwi

i wpływają uspokajająco. Dlatego spacery w otoczeniu drzew są nie

tylko przyjemne, ale i zdrowe.

„Liście drzew działają

jak swoiste filtry, (…)

ograniczając zapylenie

w mieście nawet o 75%.”

Drzewa kształtują charakter lokalnego krajobrazu

Korzyścią wynikającą z obecności drzew w naszym otoczeniu jest też

możliwość poznawania przyrody i procesów, którymi się ona rządzi.

Wymieniając funkcje drzew, nie sposób pominąć roli estetycznej

tych roślin. Zieleń jest ważnym elementem układów przestrzennych

miast i wsi. Stanowi często o ich prestiżu i atrakcyjności. Ze względu

na swoją wielkość drzewa podkreślają lokalny krajobraz, przyczy-

niając się tym samym do tworzenia unikalnego charakteru dane-

go miejsca. Ma to swoje przełożenie na ich wartość ekonomiczną.

Badania naukowe wskazują jednoznacznie, że jesteśmy gotowi za-

płacić więcej za mieszkanie, z którego okien widać drzewa. Drzewa

mogą też być wyróżnikiem regionów – „znakiem firmowym” Warmii

i Mazur są nie tylko jeziora, ale też piękne aleje.

Zabytkowa aleja dębów szypułkowych

w okolicach m. Gronów stanowi

ozdobę tamtejszego krajobrazu.

Ciemne plamy na liściach spowodowane

grzybem Rhytisma acerinum

są oznaką czystego powietrza.

Oczyszczanie wody i gleby

Istotnym problemem, z jakim boryka się nasze środowisko, są za-

nieczyszczenia spływające z pól uprawnych. Przede wszystkim są

to niewchłonięte przez rośliny uprawne nawozy, które przenikają

z gleby do wód powierzchniowych. Zawarte w nich związki fosfo-

ru, potasu i azotu, stanowią doskonałą pożywkę dla glonów i sinic.

Skutkiem tego są tzw. zakwity wód, które doprowadzają często do

nieodwracalnych dewastacji tak chętnie odwiedzanych przez nas

jezior i stawów. O ile zanieczyszczenia punktowe generowane przez

zakłady produkcyjne czy gospodarstwa domowe mogą być uzdat-

niane przez techniczne oczyszczalnie ścieków, o tyle trudno sobie

wyobrazić podobne instalacje, które oczyszczałyby wody spływające

z ogromnych połaci pól uprawnych. Zresztą nie ma takiej potrzeby,

gdyż najprostszym i jednocześnie najskuteczniejszym sposobem

przeciwdziałania zanieczyszczeniom powodowanym przez rolnic-

two jest stosowanie pasów zadrzewień na granicach pól. Wielorzę-

dowe pasy roślinności redukują stężenie zawartych w wodzie azota-

nów do 98%, a fosforanów o ok. 25%.

„Wielorzędowe pasy roślinności

redukują stężenie zawartych

w wodzie azotanów do 98%,

a fosforanów o ok. 25%.”

„Ilość wody uwolnionej (…) przez

jedno drzewo może wynieść w ciągu

doby od 200 do nawet 400 litrów.

Proces parowania, (…) pochłania

ciepło, dlatego w sąsiedztwie drzew

w upalny dzień temperatura może się

obniżyć nawet o 11

C.”

Drzewa uczestniczą również w redukcji gazów cieplarnianych.

W procesie fotosyntezy wykorzystują dwutlenek węgla, w zamian

uwalniając życiodajny tlen. Jedno niewielkie drzewo wytwarza

rocznie około 118 kg tlenu. Dla porównania jeden dorosły człowiek

w tym okresie potrzebuje około 176 kg tlenu.

Dobroczynny wpływ zieleni na jakość powietrza wynika również

z procesów transpiracji, czyli parowania wody poprzez niewielkie

pory znajdujące się na liściach i łodygach. Ilość wody uwolnionej

w ten sposób przez jedno drzewo może wynieść w ciągu doby od

200 do nawet 400 litrów. Proces parowania, zgodnie z prawami fizyki,

pochłania ciepło, dlatego w sąsiedztwie drzew w upalny dzień tem-

peratura może się obniżyć nawet o 11

C. Działanie chłodzące jedne-

go drzewa można by przyrównać do wydajności pięciu przeciętnej

wielkości klimatyzatorów, pracujących całą dobę. Z tego względu

tak chętnie odpoczywamy w czasie letnich upałów w cieniu drzew.

Rola roślin jako barier chroniących przed zanieczyszczeniami nie ogra-

nicza się jedynie do terenów rolnych. Na obszarach zurbanizowanych

lub przemysłowych drzewa, za pomocą systemów korzeniowych,

pobierają z gleby i dezaktywują związki metali ciężkich ze skutecz-

nością sięgającą od 40% do 70%. Dodatkowo towarzyszące roślinom

bakterie powodują rozkład szeregu związków organicznych, w tym

szkodliwych wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych.

Porośnięte drzewami i krzewami brzegi wód

stanowią barierę chroniącą je

przed zanieczyszczeniami.

„drzewa (…) dezaktywują

związki metali ciężkich ze

skutecznością sięgającą

od 40% do 70%.”

Wchłanianie zanieczyszczeń atmosferycznych nie pozostaje bez

wpływu na stan zdrowotny drzew. Średnia długość życia drzew ro-

snących w mieście jest o połowę krótsza niż tych, które miały szczę-

ście wykiełkować wśród pól i lasów. Przyczynia się do tego także

ograniczona przestrzeń stojąca do dyspozycji drzew miejskich,

zwłaszcza niewielkie spłachetki gleby, które pozostawiamy drze-

wom ulicznym.

Drzewa w krajobrazie

pełnią szereg funkcji.

Drzewa wpływają na

wielkość plonów rolnych.

Wpływ drzew na plony rolne

Wbrew obiegowym opiniom obecność zadrzewień śródpolnych

zwiększa ilość uzyskiwanych plonów, nawet przy uwzględnieniu

mniejszych plonów w bezpośredniej bliskości drzew. Dzieje się tak

na skutek ich korzystnego oddziaływania na mikroklimat, wzrost

zdolności retencyjnych, a także przeciwdziałanie erozji wodnej

i wietrznej. Korzenie drzew stabilizują spływy wód podczas gwałtow-

nych opadów, z kolei ich korony skutecznie ograniczają siłę wiatru.

Zadrzewienia spowalniają również tempo wiosennych roztopów,

ograniczając w ten sposób ryzyko powodzi.

Gleba w sąsiedztwie zadrzewień ma zazwyczaj nienaruszoną struk-

turę, zawiera także więcej materii organicznej na skutek rozkładu

szczątków roślin, dzięki czemu posiada większą pojemność wodną.

Na straży bioróżnorodności

Nie do przecenienia są funkcje przyrodnicze zadrzewień, głównie

jako siedlisk roślin i zwierząt. Szczególnie cenne są stare, próchnie-

jące drzewa. W ich wnętrzu tętni ukryte życie wielu organizmów.

Zadrzewienia są miejscem występowania wielu pożytecznych zwie-

rząt, w tym zapylających uprawy pszczół i trzmieli, a także ptaków

drapieżnych i owadożernych oraz nietoperzy, które wspomagają

rolnika w walce ze szkodnikami. Z kolei przyrodnicy jednym tchem

Drzewa przy polach to wbrew pozorom korzystne połączenie.

wymienią kilkadziesiąt rzadkich i chronionych gatunków, które za-

siedlają zadrzewienia i aleje drzew. Spotkamy tam wiele ptaków,

ssaków i owadów, w tym również gatunki pożyteczne dla człowie-

ka tj. puszczyki, myszołowy, sowy, dzięcioły, pokrzewki, dzierzby itp.

Wśród owadów na szczególną uwagę zasługuje pachnica dębowa,

chroniony chrząszcz, który zasiedla dziuplaste lipy, wierzby, cze-

reśnie i dęby. Różnorodność organizmów, które zamieszkują aleje

i zadrzewienia w znacznym stopniu odbiega od stosunkowo ubo-

gich pod tym względem monokultur leśnych.

Podrecznik_Przyjaciol_Drzew.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: