Korrida - walczymy z bykami - program.doc

„Korrida – walczymy z bykami”

PROGRAM

DOSKONALENIA UMIEJĘTNOŚCI UCZNIÓW

W ZAKRESIE ORTOGRAFII

dla klasy V

oprac. mgr Katarzyna Jasinowska

nauczyciel mianowany SP w Goszczynie

Goszczyna 2006

„Korrida – walczymy z bykami” –

PROGRAM

DOSKONALENIA UMIEJĘTNOŚCI UCZNIÓW

W ZAKRESIE ORTOGRAFII

dla klasy V

Wstęp

              Henryk Sienkiewicz mawiał: „Tylko to, co przyszło z trudem, czyta się łatwo”. Zdanie to odnosić można nie tylko do literatury, bowiem umiejętność poprawnego pod względem ortograficznym pisania nie należy do zręczności, które łatwo jest opanować. O tym, ile trudności przysparza ortografia współczesnym uczniom, wychowującym się w świecie kultury wizualnej, doskonale wiedzą nauczyciele wszystkich przedmiotów. Mimo to nie można przechodzić obojętnie wobec problemu, jakim są błędy ortograficzne. Ich eliminacja jest procesem długofalowym, który powinien obejmować wszystkie lata nauki szkolnej. Proces ten warto jest nasilić w odniesieniu do uczniów piątej klasy. Dzieci w tym czasie mają już wystarczająco rozwiniętą umiejętność rozumienia pojęć abstrakcyjnych. W wieku 10 – 11 lat uczniowie mogą już posługiwać się myśleniem indukcyjnym a nawet dedukcyjnym. Są przy tym na tyle twórczy, że potrafią właściwie interpretować obserwowane zjawiska. Następnie, w wieku 11 – 12 lat dzieci przechodzą do ostatniego stadium rozwoju poznawczego, zwanego stadium operacji formalnych. Na tym etapie uczniowie są już zdolni do dostrzegania różnych sposobów rozwiązywania problemów, do analizowania na podstawie hipotez i formułowania wniosków. Potrafią również łączyć informacje pochodzące z różnych źródeł. W związku z tym piątoklasiści są w stanie lepiej zrozumieć te zasady ortograficzne, które poznali już na pierwszym etapie edukacji oraz w klasie czwartej. Mogą przyswajać nowe reguły, uczyć się ich stosowania w praktyce i systematyzować posiadaną wiedzę. Na tym etapie rozwoju uczniów należy więc dążyć do maksymalnego wykorzystania ich możliwości percepcyjnych i bazować na nich w procesie doskonalenia kompetencji ortograficznych. Istnieją więc warunki do tego, by właśnie w piątej klasie nasilić oddziaływania edukacyjne mające na celu rozwijanie wiadomości i umiejętności uczniów w zakresie ortografii, w czym pomocny może być program pt. „Korrida – walczymy z bykami”.

1. Charakterystyka programu

              Program doskonalenia umiejętności uczniów w zakresie ortografii pt. „Korrida – walczymy z bykami” przeznaczony jest dla uczniów klasy piątej, którzy na pierwszym etapie edukacji oraz w klasie czwartej poznali podstawowe zasady ortograficzne oraz ich zastosowanie w praktyce.

              Prezentowany program został opracowany na postawie uprzednio przeprowadzonych badań, dzięki którym zdiagnozowano poziom opanowania przez uczniów kompetencji w zakresie ortografii. Analiza wyników diagnozy dla klasy piątej pozwoliła ustalić, jakie treści nie zostały dostatecznie opanowane przez uczniów. Na podstawie sformułowanych wniosków można było określić poziom przyswojenia przez dzieci wiadomości i umiejętności w zakresie ortografii, jak również wskazać obszary wymagające doskonalenia, które zostały ujęte w niniejszym programie.

2. Cele programu

              Podstawowym celem oddziaływań proponowanych w niniejszym programie jest kształcenie umiejętności pisania u uczniów klasy piątej, ze szczególnym uwzględnieniem zastosowania zasad ortograficznych w praktyce.

Realizacja celu ogólnego programu odpowiada więc założeniom Podstawy programowej, zgodnie z którą do zadań szkoły należy zapewnienie uczniom nauki poprawnego i swobodnego wypowiadania się na piśmie. Jednocześnie w procesie wdrażania programu realizowane będą założenia Podstawy programowej dotyczące edukacji polonistycznej na drugim etapie edukacyjnym, w tym zwłaszcza związane z rozwojem języka w piśmie. Zadanie to, zgodnie z Podstawą programową, winno być realizowane przez wszystkich nauczycieli, którzy odpowiadają między innymi za rozwijanie umiejętności ortograficznych.

              Uszczegóławiając cele programu można rozpisać je w kategoriach operacyjnych w następujący sposób:

              Po zrealizowaniu programu uczeń:

- zna:

·         zasady ortograficzne obowiązujące w klasie piątej;

- potrafi:

·         stosować w praktyce poznane zasady ortograficzne;

·         wskazywać wyrazy pokrewne, w których następuje wymiana głosek uzasadniająca pisownię;

·         wskazać inne formy gramatyczne wyrazu, w których następuje wymiana głosek uzasadniająca pisownię;

·         uzasadnić zapis wyrazu odwołując się do zasad ortograficznych;

- rozumie:

·         wpływ kompetencji ortograficznych na możliwości komunikacyjne jednostki w zakresie języka pisanego;

3. Założenia w nauczaniu ortografii

              Ortografia polska opiera się na czterech podstawowych zasadach, które należy uwzględnić przy kształceniu i doskonaleniu wiadomości oraz umiejętności uczniów:

I. Zasada fonetyczna – opiera się na związku pisma z dźwiękami mowy. Uwzględniając tę zasadę uczeń dokonuje analizy dźwiękowej wyrazu, który następnie zapisuje.

II. Zasada morfologiczna – opiera się na związku zapisu wyrazu z jego formą gramatyczną lub słowotwórczą, zaś w przypadku interpunkcji – ze składnią.

III. Zasada historyczna – występuje w odniesieniu do wyrazów, o których zapisie decyduje tradycja. Wyrazy te są jednak postrzegane przez uczniów jako trudne, gdyż występują w nich głoski współcześnie niewymienne ani niemożliwe do rozpoznania na podstawie zasady fonetycznej.

IV. Umowne zasady ortograficzne – występują, gdy forma zapisu opiera się wyłącznie na konwencji, jest umowna, nie uwarunkowana historycznie, morfologicznie ani fonetycznie.

              Wyrazy, których zapis opiera się na zasadzie fonetycznej, zazwyczaj nie sprawiają uczniom większych trudności. Jeśli uczeń nie wykazuje większych deficytów rozwojowych w zakresie słuchu czy skupienia uwagi, potrafi zapisywać wyrazy zgodnie z tym, co słyszy lub sam mówi. Pewnym problemem może być w tym przypadku jedynie niedbała wymowa, która czasem utrudnia zapisywanie poszczególnych wyrazów. Mimo to dzieci zazwyczaj dobrze radzą sobie z notowaniem własnych myśli czy słyszanych słów, jeśli w odniesieniu do nich obowiązuje zasada fonetyczna.

              Trudniejsze dla uczniów jest stosowanie zasady morfologicznej, której użycie wymaga podstawowej wiedzy z zakresu gramatyki oraz słowotwórstwa. Mimo to podstawowe przykłady zastosowania zasady morfologicznej, oczywiście bez znajomości terminologii, dzieci poznają już na pierwszym etapie edukacji. Znajomość kategorii gramatycznych w klasie piątej umożliwia rozwijanie umiejętności ortograficznego pisania poprzez wskazywanie związku zapisu z formami gramatycznymi oraz budową morfologiczną.

              O ile dość zrozumiały dla uczniów klasy piątej jest zapis oparty na zasadzie morfologicznej, zwłaszcza w przypadku wymiany głosek w wyrazach pokrewnych oraz różnych formach gramatycznych, o tyle zasada historyczna pozostaje dla dzieci zupełnie niezrozumiała. Uczniowie nie znają historycznej wymowy poznawanych wyrazów ani ich odpowiedników w innych językach, w tym zwłaszcza w rosyjskim. Dlatego kształcenie umiejętności zapisu wyrazów, których ortografia jest uwarunkowana historycznie, wymaga dużej ilości ćwiczeń i opanowania pamięciowego. Dotyczy to zwłaszcza wyrazów z „ó”, „h” oraz „rz” niewymiennym.

              Podobne trudności występują w odniesieniu do zapisu wynikającego z umownych zasad pisowni. Graficzne przedstawienie połączeń głosek w poszczególnych wyrazach musi również w tym przypadku zostać przez uczniów zapamiętane, podobnie jak mające do nich zastosowanie zasady, które nie mają umotywowania fonetycznego, morfologicznego ani historycznego.

4. Treści programu

              Program „Korrida – walczymy z bykami” dla klasy piątej obejmuje następujące treści:

1. Zapoznanie z celami programu i proponowanymi metodami oraz formami pracy.

2. Utrwalenie znajomości zasad ortograficznych poznanych w klasie czwartej.

3. Zasady pisowni „-i”, „-ii” oraz „-ji” w zakończeniach rzeczowników w przypadkach zależnych.

4. Zasady pisowni „ż” i „rz”.

5. Pisownia „h” i „ch”.

6. Użycie wielkich i małych liter.

7. Pisownia „om”, „em”, „on”, „en”.

8. Pisownia „dzki”, „cki”.

9. Zasady pisowni przyimków.

10. Zapis cząstki „by”.

11. Pisownia „nie” z różnymi częściami mowy.

12.. Ortografia w praktyce.

13. Ewaluacja programu.

              Poszczególne treści programowe zostaną rozłożone równomiernie na lekcje w ciągu roku szkolnego. Część z nich obejmować będzie całe zajęcia, zaś inne zostaną włączone do lekcji dotyczących literatury i gramatyki. Przy planowaniu zajęć uwzględnione zostaną potrzeby klasy, a zwłaszcza wyniki diagnozy przeprowadzonej na początku roku szkolnego, która stanie się wskazówką, co do dotychczasowego poziomu kompetencji ortograficznych uczniów. Ich określenie pozwoli ustalić, które treści z zakresu klasy czwartej należy omówić raz jeszcze oraz jakie zagadnienia wymagają zwiększonej ilości ćwiczeń.

5. Reguły ortograficzne w klasie V

              Uczniowie klasy piątej powinni znać następujące reguły ortograficzne: