Ochrona pracy – system środków prawnych, ekonomicznych, organizacyjnych i technicznych służących zapewnieniu pracownikom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w procesie pracy. Ochrona zdrowia pracownika – gwarancje zawarte w normach prawnych ustalające takie warunki pracy, aby zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zapewnić pracownikowi stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i socialnego. BHP - powszechnie używana nazwa określająca zarówno zbiór zasad dotyczących bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy, jak również osobna dziedzina wiedzy zajmująca się kształtowaniem właściwych warunków pracy. Wchodzi w zakres zainteresowań ergonomii, medycyny pracy, ekonomiki pracy etc. MOP – powołana w 1919 a od 1946 stała się organizacją wyspecjalizowaną NZ. Polska jest jej członkiem od powstania. Najważniejszą z punktu widzenia bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia prac. Jest konwencja nr 155 MOP z 1981. Jej zapisy to: 1. Zasady polityki krajowej w dziedzinie bezpieczeństwa pracy i ochr. Zdr. 2. Zadania państwa w tym zakresie. 3. Zadania pracodawców na szczeblu przedsiębiorstwa. 4. Obowiązki i uprawnienia pracowników. Rada Europy - międzyrządowa organizacja skupiająca prawie wszystkie państwa Europy, zajmująca się przede wszystkim ochroną praw człowieka, ochroną demokracji i współpracą państw członkowskich w dziedzinie kultury. Polska od 1991. Europejska karta społeczna – strony zobowiązują się wydać przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny, zapewnić środki kontroli stosowania tych przepisów, konsultować się, gdy zachodzi potrzeba z organizacjami pracodawców i pracowników.
Unia Europejska – powstały 1 listopada 1993 na mocy Traktatu z Maastricht gospodarczo-polityczny związek demokratycznych krajów europejskich, będący efektem wieloletniego procesu integracji politycznej, gospodarczej i społecznej zapoczątkowanej po drugiej wojnie światowej. Jest unikatową formą tego typu na świecie mającą 30% udział w światowym PKB. System orchorny pracy w Polsce – prawny(wskazuje na normy prawne dot. Bezpieczeńśtwa i ochrony zdrowia) i organizacyjny (obrazuje system organizacji ochrony pracy na różnych szczeblach instytucji uczestniczących w tworzeniu BHP w Polsce). Kodeks pracy - akt normatywny stanowiący zbiór przepisów regulujących prawa i obowiązki objęte stosunkiem pracy w odniesieniu do wszystkich pracowników, bez względu na podstawę prawną ich zatrudnienia oraz pracodawców. Wypadek przy pracy – nagły, powodujący uraz, wywołany przyczyną zew, mający związek z pracą. Wypadek w drodze do/z pracy – uważa się nagłe zdarzenie wyw. Przycz. Zew, które nastąpiło w drodze do/z miejsca wykonywania zatrudnienia, jeśli droga była najkrótsza i nie została przerwana. Wypadki – lekkie, zbiorowe, ciężkie, śmiertelne. Metody badania wypadków – TOL(przyczyny techniczne T, organizacyjne O, ludzkie L), analiza odchyleń, analiza drzewa błędów, przepływu energii, MORT. Nagłość zdarzenia – gdy nie trwa dłużej niż wynosi czas jednej zmiany roboczej. Uraz – uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zew. Choroba zawodowa – określona w wykazie chorób zawodowych, spowodowana działaniem czynników szkodl. Dla zdrowia występujących w środowisku pracy. Ergonomia – (nauka interdyscyplinarna) – nauka stosowana, zmierzająca do optymalnego dostosowania narzędzi, maszyn, urządzeń i technologii do wymagań i potrzeb fizjologicznych, psychicznych i społecznych człowieka. Cechy Ergonomi – nauka stosowana (tematyka badań wynika z zapotrzebowania praktycznego), humanocentryzm (dobro człowieka na 1 miejscu), efektywne współdziałanie człowieka i środków technicznych, Nurty działań ergonomicznych – ergonomia koncepcyjna (wprowadzenie zasad ergonomi już w trakcie formułowania założeń i projektowania systemów), ergonomia korekcyjna (korekta warunków pracy na drodze modernizacji już istniejących urządzeń i maszyn). Historia – połowa XIX wieku W. Jastrzębowski „Rys ergonomii, czyli nauki o pracy, 1949 utworzenie Naukowego Tow. Ergonomicznego w WB, 1962 powstanie Międzynarodowego Stowarzyszenia Towarzystw Ergonomicznych, 1977 powstanie polskiego tow. Ergonomicznego. Biomechanika – mechanika układów żywych. Interdyscyplinarna nauka badająca przyczyny i skutki działania sił zew i wew na ukł. Biologiczne. Metody badań w biomechanice – doświadczalne (miernictwo sił, przemieszczeń, elektromiografia) i teoretyczne (modelowanie matematyczne i symulacja komputerowa: modele wieloczłonowe i metoda MES (odwzorowanie geometrii ciała za pomocą bardzo dużej liczby elementów)). Kryteria antropometryczne – określane są przez wymiary centyli skrajnych 5 i 95 oraz środkowego 50. Wymiary centyli skrajnych obejmują 90% populacji. Cechy antropometryczne: somatyczne (wysokości, szerokości, długości, głębokości i obwody ciała) i funkcjonalne (zakresy kątowe oraz dystanse ruchów rąk i nóg). Rola urządzeń sygnalizacyjnych – dostarczają informacji o otoczeniu, pozwalają podejmować decyzje adekwatne do tego stanu, informują o nieprawidłowościach, ostrzegają przed zagrożeniem, stanowią część interfejsu w układzie człowiek – maszyna. Podział: wizualne, dźwiękowe, dotykowe. Rola urządzeń sterowniczych – pozwalają reagować na zamieniające się stany otoczenia, informują o stanie, w jakim się znajdują, stanowią interfejs w układzie człowiek maszyna. Rodzaje: przyciski, przełączniki obrotowe, wyłączniki uchylne, gałki obrotowe, suwaki, dźwignie, kierownice, pedały, korby. Czynnik niebezpieczny – jego oddziaływanie może prowadzić do urazu lub natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia człowieka. Czynnik szkodliwy – może doprowadzić do stopniowego pogorszenia stanu zdr. Czynnik uciążliwy – może utrudniać pracę lub obniżać zdolność jej wykonywania, ale nie powoduje pogorszenia zdrowia. Stanowisko pracy człowieka – ogół środków pracy potrzebnych do wykonania zadania roboczego. Zagrożenie – stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę. Strefa zagrożenia – każda przestrzeń wew lub wokół maszyny, w której człowiek jest eksponowany na niebezpieczeństwo urazu ciała lub pogorszenia stanu zdrowia. Zagrożenie mechaniczne – wszelkie oddziaływania na człowieka czynników fizycznych które mogą być przyczyną urazów powodowanych mechanicznym działaniem części maszyn etc. Lub wyrzucanych materiałów stałych albo płynnych. Urządzenia ochronne – osłony (urz stanowiące materialną przegrodę miedzy człowiekiem a niebiezpiecznym czynnikiem mechanicznym) i urządzenia zabezpieczające (wszelkie, nie stanowiące materialnej przegrody urządzenia ochronne np. maty czułe na nacisk, zawory bezp, ograniczniki udźwigu). Urządzenia zabezpieczające powinny – uniemożliwiać nadmierny wzrost siły, ciśnienia, unimożliwić przekroczenie założonych zasięgó ruchu, zapewnić ustaloną bezkolizyjną koljność ruchó maszyny, uniemożliwiać powstanie zagrożeń z zanikiem mediów roboczych. Elektryczność statyczna - zespół zjawisk towarzyszących pojawieniu się niezrównoważonego ładunku elektrycznego na materiałach o małej przewodności elektrycznej (dielektrykach) lub na odizolowanych od ziemi obiektach przewodzących (np. ciele człowieka). Ładunki te wytwarzają wokół siebie pole elektrostatyczne o natężeniu tym większym, im większa jest wartość ładunku. Oddziaływanie prądu elektr na człowieka. Działanie BEZPOŚREDNIE – odczuwaniem przepływu prądu (ból), skurcze mięśni, zatrzymanie oddechu, zaburzenia wzroku/słuchu, utrata przytomności, migotanie komór sercowych, oparzeniami skóry. Dzialanie POŚREDNIE – oparzenia wskutek pożarów wyw. Elektrycznością, oparzenia ciała łukiem elektr, uszkodzenia wzroku wskutek jaskrawości łuku, uszkodzenia mechaniczne przez upadek z wysokości. Impedancja – zależy od wartości napięcia, natężenia, częstotliwości, czasu przepływu, temperatury i wilgotności skóry, powierzchni styku z przewodnikiem, siły docisku. Hałas – wszelkie niepożądane, uciążliwe lub szkodliwe dźwięki oddziałujące na narząd słuchu i inne zmysły oraz części organizmu czł. H infradźwiękowy – składowe infradź. o częstotliwościach od 2 do 16Hz i słyszalne do 50Hz. H.słyszalny – składowe o f od 16 do 16 000. H. Ultradźwiękowy – składowe wysokie i niskich ultradź od 10 do 100kHz. Tłumiki akustyczne – podział: refleksyjne (akustyczne filtry falowe) i absorbcyjne (zawierające materiał dźwiękochłonny). Drgania mechaniczne – ruch (z okr. Częstotl) cząstek ośrodka stałego względem ich położenia równowagi. Metody ograniczania drgań – techniczne (minimalizowanie drgań u źródła i na drodze ich propagacji) i organizacyjno-administracyjne (skracanie czasu narażenia na drganie). Strumień świetlny – część promieniowania optycznego emitowanego przez źródło światła, która widzi oko ludzkie w jednostce czasu (jednostka – lumen lm). Luminacja – fizyczna miara jaskrawości zależna od: natężenia oświetlenia, właściwości odbiciowych powierzchni, jego pola pozornej powierzchni świecącej (jednostka luminacji cd/m^2). Skuteczność świetlna – stosunek strumienia świetlnego emitowanego przez źródło do pobieranej przez nie mocy (jednostka [lm]/[W]). Oprawa oświetleniowa – urządzenie służące do rozsyłu, filtracji i przekształcania strumienia świetlnego. Krzywa światłości – krzywa odzwierciedlająca rozkład światłości oprawy przedstawiony dla charakterystycznej płaszczyzny przekroju danej oprawy. Pole elektromagnetyczne – przestrzeń w której zgromadzona jest energia pola o dowolnej częstotliosic zmian w czasie. Efekty oddziaływania na czł. Pól elektromagn – termiczne (podniesienie temp tkanek i ewentualne ich uszkodzenie przez poparzenie) i nietermiczne (stymulacja mięśni i nerwów przez prądy indukowane wew organizmu i prądy kontaktowe. Skutki długotrwałej ekspozycji na pola elektromagn – zmiany ciśnienia krwi, zmiany EKG, osłabienie ogólne, bóle głowy, szybkie męczenie się, ospałość, zmiany obrazu krwi , białaczki, zmiany aktywności mózgu, zmiany skórne. Substancja toksyczna – substancja powodująca szkodliwe efekty w organizmach żywych. Dawka – ilosć subst chemicznej podana, pobrana lub wchłonięta do organizmu określoną drogą. Drogi wchłaniania – ukł oddechowy, pokarmowy i skóra. NDS – najwyższe dop stężenie (średnie ważone dla 8godzinnego dobowego i 42godzinnego tygodniowego czasu pracy). NDSCh – najwyższe dop stężenie chwilowe (wartość średnia, która nie może się utrzymywać dłużej niż 30 minut w czasie zmiany roboczej). NDSP – najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe (które nie może być w środowisku pracy przekroczone w żadnym momencie). Zatrucia – ostre (proces chorobowy wywołany przez subst toksyczną. Cecha: duża dynamika objawów klicznych i przewlekłe (proces chorobowy powstający w warunkach przewlekłego narażenia na subs. Toksyczną). Karta charakterystyki – stanowi zbiór informacji o niebezpiecznych właściwościach substancji lub preparatu oraz zasadach i zaleceniach ich bezpiecznego stosowania. Pyły – zbiory cząstek ciał stał stałych, sedymentujących pod wpływem sił ciężkości, które mogą przez pewien czas pozostawać w stanie zawieszonym w gazowej fazie rozpraszającej. Parametry wpływ. Na skutki działania pyłu: stężenie pyłu(wymiary i kształt cząstek), skład chemiczny, rozpuszczalność w płynach ustrojowych, właściwości osobnicze człowieka, ciężkość wykonywanej pracy. Sposób ochrony – Wentylacja – poprawa stanu i składu powietrza, regulacja stężenia zanieczyszcze, temp, wilgotności oraz prędkości i kierunku ruchu powietrza. Biologiczne czynniki zagrożenia zawodowego – mikro i makroorganizmy obecne w środowisku pracy oraz takie struktury i subst wytwarzane przez te organizmy, które wywierają niekorzystny wpływ na ludzi, mogą być przyczyną dolegliwości i chorób pochodzenia zawodowego. Działania na organizm ludzki: zakaźne, alergizujące, toksyczne, drażniące, rakotwórcze.
rollo13