TABORSKA H - definicje sztuki publicznej - orac (2).docx

TABORSKAH. „DEFINICJE SZTUKI PUBLICZNEJ” [W:] WSPÓŁCZESNA SZTUKA PUBLICZNA, WYDAWNICTWO WIEDZA I ŻYCIE, WARSZAWA 1996, S.7-16

Niektóre funkcje sztuki publicznej:

- dekoracja

- upamiętnianie

- propaganda

- alternatywa dla elitarnej sztuki galerii i szansa dla artystów na pozyskanie masowego odbiorcy.

Sztuka publiczna jest to sztuka przeznaczona dla przestrzeni publicznych i w nich umieszczona. Kształtują ją intencje twórcy, wymagania i życzenia sponsorów, kontekst urbanistyczny oraz żądania zbiorowego adresata o trudnych do zidentyfikowania potrzebach estetycznych. Ma wielorakie usytuowanie – obok terenów tradycyjnych takich jak place i skwery miejskie, parki, promenady nadrzeczne i nadmorskie – przestrzenią goszczącą ją są lotniska, stacje metra i kolei, kompleksy handlowe i biurowe, osiedla mieszkaniowe, atria banków, elewacje i dziedzińce budynków przemysłowych.

Pojawia się w miejscach oczywistych - w kompleksach kulturowych, w pobliżu muzeów, ale również tam, gdzie się jej nie oczekuje, na przykład przed budynkami szpitalnymi i w ich obrębie, na parkingach samochodowych, w przejściach podziemnych.

              Sztukę tę cechuje różnorodność tworzyw i form, wśród których znajdują się murale (malowane, emaliowe, ceramiczne lub z materiałów mieszanych); mozaiki; fryzy, pomniki, grupy rzeźbiarskie wykonane w metalu, kamieniu, drewnie, sztucznych tworzywach; witraże i barwione szkło architektoniczne.

Adresatem sztuki publicznej jest masowy odbiorca, zróżnicowany pod względem wieku, przynależności klasowej, wykonywanego zawodu i stopnia zamożności, a co za tym idzie o bardzo zróżnicowanym profilu społeczno-kulturowym

Sztuka publiczna powstaje we współpracy artystów z urbanistami, architektami, rzemieślnikami, przy współudziale różnych grup społecznych, fundacji, komitetów wywierających lub pragnących wywierać wpływ na jej treści.

Tradycyjny trójkąt artysta – dzieło – odbiorca zamienia się w skomplikowany układ współzależności grupowych.

1-      Fundatorzy, sponsorzy, władze państwowe, lokalne, artysta i współwykonawcy dzieła.

2-      Dzieło w swoim fizycznym kształcie i urbanistycznym kontekście [urbanistyka-nauka o planowaniu miast i osiedli oraz ich powstawaniu i historii rozwoju.]

3-      Masowy odbiorca, z całą gamą potrzeb oraz reakcji.

Odbiorca staje się panem życia i śmierci dzieła, gdyż w zasięgu jego możliwości jest zniszczenie go przez akt wandalizmu bądź zmiana wyglądu przez graffiti lub różne „dodatki”.

Najczęstszym postulatem kierowanym pod adresem dzieł sztuki publicznej jest to, aby były one site specific – specyficzne dla miejsca, w którym się pojawiły i przez nie określane; ich skala, tworzywo, kolor mają współgrać z cechami szczególnymi bezpośredniego otoczenia. Pojęcie „przynależności do miejsca” obejmuje również tematykę dzieła, odwoływanie się do historii lokalnej, do przeszłości, ale także do przyszłości, planowanej lub wyobrażonej.

Dzieło sztuki publicznej, jeśli naprawdę „zaistniało” w określonym miejscu, to je również współtworzy, nadaje mu tożsamość i wyjątkowy charakter, może stać się nie tylko elementem większej urbanistycznej całości, ale też znakiem szczególnym, rozpoznawczym – w języku angielskim określanym słowem landmark.

W sytuacji, gdy zamysł artystyczny i jego materializacja są zespolone z miejscem, próby przeniesienia dzieła oznaczają utratę jego tożsamości artystycznej i przekreślenie intencji twórcy.

[najsłynniejszy proces o dzieło sztuki publicznej lat osiemdziesiątych – pór pomiędzy amerykańskim artystą, Richardem Serrą, a administracją rządową USA, GSA[The General Services Administration].

Przykłady sztuki wpisującej się w charakterystykę miejsca:

Dach witrażowy Europy [1990] w mieście Leeds,

Cite de la Creation – grupa utalentowanych muralistów działających w Lyonie.

Dzieła sztuki publicznej:

-- site specific, stworzone do wybranego miejsca

-- dzieła stworzone do określonego miejsca, ale nie złączone z nim sposób nierozerwalny, ich artystyczna intencja i materialna „podstawa” dają się przenieść w inne otoczenie, bez zmiany charakteru czy umniejszenia siły oddziaływania dzieła [najliczniejsza grupa, np. David Mach, Budki telefoniczne (1989); witrażowe „okno” Deli Whitbread, Hołd dla Tarkowskiego(1988)]

-- prace, których intencja artystyczna nie jest związana ze specyfiką miejsc, chociaż powstały z zamierzeniem umieszczenia ich w jakiejś przestrzeni publicznej

Wskazówki dla artystów ubiegających się o zlecenie lub uczestniczących w konkursach sztuki publicznej:

- studiowanie topografii i historii miejsca, a także jego planowaną przyszłość

- wybieranie tworzywa „stosownego” do kontekstu, czy też tradycyjnie używane w okolicy

- aby tematyka prac wiązała się z zainteresowaniami i potrzebami potencjalnych odbiorców

Istnieje wiele dzieł, które współgrają ze swym otoczeniem w sposób niemal doskonały, choć były wykonane dla innego miejsca, a nawet kraju, odmiennego wizualnego czy kulturowego kontekstu.

Sztuka publiczna powinna dostarczać plastycznego języka do wyrażania i poszukiwania dynamicznych układów, stosunków i uwarunkowań współczesnego życia publicznego. „Publiczną” czyni ją to, że jest manifestacją działań artystycznych i strategii, które przyjmują idee publiczne za punkt wyjścia oraz przedmiot analizy.

„Jest publiczna z racji pytań, jakie stawia i jakimi się zajmuje, a nie z powodu swej przystępności i masy odbiorców. Jest to, oczywiście, znacznie trudniejsza i mniej jasna definicja sztuki publicznej, a metody i intencje jej tworzenia oraz krytyki są niełatwe do przewidzenia i uporządkowania. Wymaga zaangażowania się w eksperyment i przekonania, że sztuka publiczna oraz życie publiczne nie są czymś zmiennym.”[1]

To jak definiuje się sztukę publiczną, wyznacza kierunek badań prowadząc albo ku jej utrwalonym formom, ku tradycyjnej estetyce i socjologii sztuki, albo w stronę eksperymentu artystycznego i obszarów nie oznaczonych jeszcze przez filozofię sztuki.

W odbiorze współczesnej sztuki publicznej brak jakichkolwiek wiążących rytuałów. Wielonarodowościowe, zróżnicowane etnicznie i religijne grupy ludzkie, które tylko w ograniczonym stopniu mają podobne upodobania, ideały i wartości, wchodzą w te same przestrzenie publiczne wielkich miast i stają wobec fizycznie wobec tych samych dzieł sztuki. Wspólnotę przeżyć utrudnia zarówno brak stabilnych form bytu społecznego, jak i zbliżonych gustów estetycznych. Można się jednak odwołać do uniwersalnych potrzeb duchowych i artystycznych ludzi, do cech podstawowych „powszechnego” przeżycia estetycznego i podjąć próby stworzenia podklasy.

Skoro przeżycie estetyczne wymaga od odbiorcy „bezinteresownego zainteresowania”, skupienia się na samym dziele i kontemplacji jego wartości estetycznych, to należy przyjąć, że naleganie na wagę kontekstu, w jakim konkretyzuje się dzieło sztuki publicznej i jego silnie akcentowana funkcyjność, modyfikują charakter przeżycia estetycznego.