BBP203 MINIMALNE WYMAGANIA BHP DLA MASZYN.pdf

Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

ISBN 978-83-7468-851-2

MINIMALNE WYMAGANIA

BHP DLA MASZYN

SPECJALISTA ds. BHP • SPECJALISTA ds. BHP • SPECJALISTA ds. BHP

Kontrola PIP i UDT w firmie

– dostosowanie maszyn

do minimalnych wymagań bhp

Drodzy Czytelnicy!

Użytkowanie maszyn po-

woduje wiele wypadków.

Szacuje się, że prawie 40%

wypadków przy pracy ma

bezpośredni lub pośredni

związek z ich obsługą! Dla-

tego tak ważne jest bezpieczeństwo pracy z ma-

szynami.

Kontroli Państwowej Inspekcji Pra-

cy i Urzędu Dozoru Technicznego

podlega m.in. dostosowanie maszyn

do minimalnych wymagań dotyczą-

cych bhp. Koniecznie sprawdź, jakie

konsekwencje mogą wiązać się z ta-

ką kontrolą.

go (zgodnego z wymaganiami

przepisów i zasad bhp) zorganizo-

wania stanowiska pracy.

Specjalne wydanie „SPECJALISTY ds. BHP”,

które właśnie trzymasz w rękach, jest poświęcone

problematyce minimalnych wymagań dotyczących

bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytko-

wania maszyn przez pracowników podczas pracy,

w tym sprzętu do tymczasowej pracy na wysokości.

Znajdziesz w nim m.in. 2 praktyczne listy kontro-

lne (str. 8 i ostatnia), dzięki którym samodzielnie,

szybko i prosto sprawdzisz stan dostosowania użyt-

kowanych w Twojej firmie maszyn oraz urządzeń

technicznych do minimalnych wymagań bhp.

Inspektor pracy w razie nieprzy-

jęcia mandatu może też skierować

sprawę o wykroczenie przeciwko

prawom pracownika do sądu

grodzkiego – tu grozi grzywna

w kwocie do 5.000 zł (art. 1 Kodek-

su wykroczeń).

Gdy w czasie kontroli inspektor

pracy PIP stwierdzi, że maszyna

nie została dostosowana do mini-

malnych wymagań bhp, skieruje

do pracodawcy nakaz w celu usu-

nięcia stwierdzonych nieprawidło-

wości. W sytuacji gdy będzie bez-

pośrednio zagrożone życie lub

zdrowie pracowników, inspektor

pracy wyda decyzję wstrzymania

prac przy użyciu konkretnej ma-

szyny.

To oczywiście nie wszystko! Na naszych ła-

mach – krok po kroku – omawiamy najważniej-

sze zagadnienia związane z minimalnymi wy-

maganiami bhp dla maszyn. Przekonaj się sam!

Uważna lektura niniejszego numeru pomoże

Ci skutecznie podnieść poziom bezpieczeństwa

w Twojej firmie, a Twojemu pracodawcy uniknąć

przykrych konsekwencji ze strony PIP i UDT!

Pamiętaj! Inspektor UDT, gdy

stwierdzi w czasie kontroli, że

eksploatowana maszyna stanowi

zagrożenie życia lub zdrowia lu-

dzi, może wydać decyzję wstrzy-

mania jej eksploatacji.

Po więcej informacji na temat minimalnych

wymagań bhp dla maszyn zapraszam na stronę

internetową www.specjalistadsbhp.pl, hasło: PIP.

Podstawa prawna

Rozporządzenie Ministra Gospodarki

z 30 października 2002 r. w sprawie mini-

malnych wymagań dotyczących bezpie-

czeństwa i higieny pracy w zakresie użyt-

kowania maszyn przez pracowników

podczas pracy (Dz.U. nr 191, poz. 1596

z późn. zm.).

Konsekwencje kontroli – kara

Za naruszenie przepisów i zasad

bhp na pracodawcę lub inną osobę

odpowiedzialną może być nałożony

mandat karny w kwocie do 1.000 zł

– nawet kilka razy, aż do właściwe-

Serdecznie pozdrawiam

Przemysław Ł. Siemiątkowski

redaktor naczelny

Sygnały ostrzegawcze ............... 5

Sprzęt do tymczasowej pracy

na wysokości .......................... 6–7

Lista kontrolna – sprzęt do pracy

na wysokości .............................. 8

8 sposobów na zabezpieczenie

maszyn ........................................ 9

Gorące i lodowate części

maszyn ...................................... 10

Ochrona

przed niekontrolowanym

wyrzucaniem materiałów ..... 11

Sprawdzanie osłon ażurowych

– skorzystaj z zapisów

Polskich Norm! ........................ 11

Jak we własnym zakresie

skontrolować spełnienie

minimalnych wymagań bhp

dla maszyn w firmie? .............. 12

W Numerze Specjalnym m.in.:

Zakres wymogów

dostosowawczych do minimalnych

wymagań bhp dla maszyn ....... 2

Firmowa kontrola maszyn ....... 2

Zatrzymanie awaryjne ............. 3

Opisy i oznakowanie elementów

sterowniczych maszyn ............. 4

Na liczne prośby Czytelników „SPECJALISTY ds. BHP” przygotowaliśmy Numer Specjalny!

Minimalne wymagania bhp dla maszyn – zagadnienia

Temat wiodący

Zakres wymogów dostosowawczych do

minimalnych wymagań bhp dla maszyn

Użytkowanie maszyn powoduje wie-

le wypadków. Szacuje się, że prawie

40% wypadków przy pracy ma bez-

pośredni lub pośredni związek z ich

obsługą. Dlatego tak ważne jest

bezpieczeństwo pracy z maszynami.

technicznych oraz narzędzi i insta-

lacji użytkowanych podczas pracy,

a także sprzętu do tymczasowej

pracy na wysokości, w szczególno-

ści drabin i rusztowań.

kres pojęcia użytkowania maszyny

są:

uruchamianie lub zatrzymywa-

nie maszyny,

posługiwanie się nią,

transportowanie,

naprawianie,

modernizowanie,

modyfikowanie,

konserwowanie,

obsługiwanie, w tym także czysz-

czenie.

Bezpieczne użytkowanie maszyn

Celem działań dostosowawczych

do minimalnych wymagań bhp jest

zapewnienie bezpiecznego użytko-

wania maszyn przez pracowników.

Czynnościami wchodzącymi w za-

Minimalne wymagania bez-

pieczeństwa i higieny pracy w za-

kresie użytkowania maszyn przez

pracowników podczas pracy doty-

czą maszyn i innych urządzeń

Skontroluj maszyny w swojej firmie!

Firmowa kontrola maszyn

W firmie warto przeprowadzić kon-

trolę dostosowania maszyn do mini-

malnych wymagań bezpieczeństwa

i higieny pracy oraz odpowiedzieć na

pytanie, czy konkretne minimalne

wymagania zostały spełnione, czy

też nie. Zajrzyj również na ostatnią

stronę – znajdziesz tam przykłado-

wą listę kontrolną.

szenie ich stanu technicznego, co

może spowodować powstawanie

sytuacji niebezpiecznych, poddane

były:

1) kontroli okresowej i badaniom,

2) kontroli specjalnej w przypadku

możliwości pogorszenia bezpie-

czeństwa związanego z maszy-

ną, a będącego wynikiem:

prac modyfikacyjnych,

zjawisk przyrodniczych,

wydłużonego czasu postoju

maszyny,

niebezpiecznych uszkodzeń

i wypadków przy pracy.

Dokumentacja kontroli

Wyniki przeprowadzonych kon-

troli powinny być zarejestrowane

w formie protokołu i przechowy-

wane do dyspozycji zainteresowa-

nych organów.

Protokoły takie należy przecho-

wywać przez co najmniej 5 lat, a or-

gany nadzoru i kontroli, zwłaszcza

nad warunkami pracy, jak PIP czy

UDT, będą zainteresowane przej-

rzeniem takich protokołów.

W przypadku gdy bezpieczne

użytkowanie maszyn w firmie jest

uzależnione od warunków, w ja-

kich są instalowane maszyny, nale-

ży poddać je:

wstępnej kontroli po ich zain-

stalowaniu, a przed przekaza-

niem do eksploatacji po raz

pierwszy,

kontroli po zainstalowaniu na

innym stanowisku pracy lub

w innym miejscu.

Pamiętaj! W przypadku nieprze-

strzegania przez eksploatującego

wózki podnośnikowe przepisów

o dozorze technicznym organ

właściwej jego jednostki wydaje

decyzję o wstrzymaniu eksplo-

atacji danego urządzenia.

Za spełnianie przez maszyny użyt-

kowane w firmie minimalnych

wymagań bezpieczeństwa i higie-

ny pracy odpowiedzialny jest pra-

codawca.

Kto przeprowadza kontrolę

w firmie?

Wspomniane kontrole powinny

być dokonane przez jednostki

działające na podstawie odrębnych

przepisów (np. UDT w odniesieniu

do maszyn poddozorowych) lub

osoby upoważnione przez praco-

dawcę i posiadające odpowiednie

kwalifikacje.

Przykładowy harmonogram przeglądów okresowych maszyn i urządzeń technicznych

Należy również zapewnić, aby

maszyny narażone na działanie

warunków powodujących pogor-

Termin przeglądu w roku:

123456789 0 1 2

Nazwa

maszyny

Numer

fabryczny

Numer

ewidencyjny

Lp.

Lokalizacja

Numer Specjalny 1

www.specjalistadsbhp.pl , hasło: PIP

Elementy sterownicze maszyn

Temat wiodący

Układy sterowania maszyn

Każda maszyna musi być wyposażona

w układ sterowania pozwalający na jej

normalną pracę. Układy sterowania

maszyny powinny zapewniać bezpie-

czeństwo i być dobierane z uwzględ-

nieniem możliwych uszkodzeń, defek-

tów oraz ograniczeń, jakie można

przewidzieć w planowanych warun-

kach użytkowania maszyny – np. utra-

ty możliwości zatrzymania maszyny,

niezadziałania urządzeń zabezpiecza-

jących.

drgania,

wilgotność,

zapylenie,

temperaturę

i dobrać elementy sterownicze dla

danej maszyny odporne na przy-

kład na zapylenie, zalanie wodą,

drgania.

natomiast ponownego uruchomie-

nia maszyny lub zmian parame-

trów pracy maszyny, jeżeli są spo-

wodowane prawidłowym cyklem

roboczym urządzenia automatycz-

nego.

Zabezpieczenie przed obejściem

i przypadkowym uruchomieniem

Zastosowane rozwiązania tech-

niczne powinny wykluczyć możli-

wość samoczynnego uruchomienia

maszyny, na przykład po przywró-

ceniu zasilania maszyny, zadziała-

niu wyłącznika krańcowego, za-

działaniu listwy bezpieczeństwa

czy opuszczeniu osłony zblokowa-

nej z wyłącznikiem krańcowym.

Uruchomienie maszyny

Uruchomienie maszyny powin-

no być możliwe tylko przez celowe

zadziałanie na przeznaczony do

tego celu układ sterowania. Wyma-

ganie to dotyczy także ponownego

uruchomienia maszyny po jej za-

trzymaniu, bez względu na przy-

czynę zatrzymania. Nie dotyczy

Odnośnie do minimalnych wy-

magań bhp dla układów sterowania

maszyn należy uwzględnić przede

wszystkim:

Zatrzymanie awaryjne

Maszyny wyposaża się w układ ste-

rowania przeznaczony do całkowite-

go i bezpiecznego ich zatrzymania.

Każde stanowisko pracy należy wy-

posażyć w element sterowniczy

przeznaczony do zatrzymania całej

maszyny lub niektórych jej części,

w zależności od rodzaju zagrożenia,

tak aby maszyna była bezpieczna.

Układy sterowania

do zatrzymania maszyn

Układ sterowania przeznaczony

do zatrzymania maszyny powinien

mieć pierwszeństwo przed ukła-

dem sterowania przeznaczonym

do jej uruchamiania.

Maszyny bez zabezpieczeń

awaryjnych

W urządzenia zatrzymania

awaryjnego nie wyposaża się

przenośnych maszyn trzymanych

i prowadzonych ręcznie, na przy-

kład:

wiertarek,

szlifierek,

zagęszczarek,

wyżynarek,

oraz takich, w których ich zasto-

sowanie może stwarzać zagroże-

nie.

Zasilanie energią odpowiednich

napędów maszyny odłącza się sa-

moczynnie w przypadku zatrzy-

mania maszyny lub jej niebez-

piecznych części, na przykład

powstanie zagrożenia wywołanego

otwarciem bądź podniesieniem

osłony powinno spowodować wy-

łączenie maszyny.

Wszelkie elementy sterownicze

maszyn i innych urządzeń tecnicz-

nych mają kolosalny wpływ na

bezpieczeństwo ich użytkowania.

Uwaga! Elementy sterownicze nie

mogą stwarzać jakichkolwiek zag-

rożeń, w szczególności spowodo-

wanych ich niezamierzonym uży-

ciem.

Pamiętaj! Ze względu na zagroże-

nia, jakie stwarzają maszyny, w za-

leżności od czasu ich zatrzymania,

wyposaża się je w urządzenia za-

trzymania awaryjnego – dotyczy

to m.in.:

taśmociągów,

linii do produkcji blach trape-

zowych,

frezarek,

obrabiarek,

strugarko-wyrówniarki.

Nie wymaga się także zastoso-

wania tego typu urządzeń w ma-

szynach, w których ich wprowa-

dzenie nie wpłynie na skrócenie

czasu zatrzymania maszyny czy

elementów niebezpiecznych.

Przykładowe oznakowanie wyłącznika

awaryjnego

Przykładem mogą być tu pilarki,

w których wyłączenie awaryjne

i tak nie zatrzyma obracającej się

na skutek sił bezwładności tarczy

piły.

SPECJALISTA ds. BHP

Numer Specjalny 1

Aparatura sterownicza maszyn

Temat wiodący

Opisy i oznakowanie elementów

sterowniczych maszyn

Elementy sterownicze maszyn two-

rzą zespół przyrządów do ręcznego

i (lub) nożnego sterowania maszyną

bądź urządzeniem. Są to także przy-

rządy przekazujące określone infor-

macje operatorowi maszyny lub

urządzenia.

zatrzymanie awaryjne – czerwo-

na barwa na żółtym tle (aby za-

chować właściwy kontrast).

włączają lub wyłączają maszy-

nę bądź urządzenie,

służą do jej kierowania,

wyłączają awaryjnie,

hamują awaryjnie.

Uwaga! Elementy sterownicze po-

winny być opisane w języku pol-

skim lub za pomocą zrozumiałych

symboli. Wysokość napisów po-

winna wynosić minimum 3 mm.

Przykładowe elementy sterownicze ma-

szyn

Elementy sterownicze, które

mają wpływ na bezpieczeństwo

pracowników, powinny być wi-

doczne i możliwe do zidentyfiko-

wania oraz odpowiednio oznako-

wane. Należy stosować właściwe

barwy elementów sterowniczych :

włączanie (uruchamianie, start)

– zalecana barwa biała, może

być również szara, czarna, zielo-

na (nie powinna być stosowana

barwa czerwona),

wyłączanie (zatrzymanie, stop)

– zalecana barwa czarna, może

być również biała, szara, czer-

wona (nie powinna być stoso-

wana barwa zielona),

Przycisk awaryjnego

zatrzymania

W przypadku oznaczenia ele-

mentów manipulacyjnych (np. start,

stop) tą samą barwą należy w celu

ich identyfikacji zastosować dodat-

kowe kodowanie (np. różny kształt

tych elementów). Najczęściej ele-

ment manipulacyjny start oznacza

się prostopadłą kreską, a element

stop kołem.

Włączniki (przyciski)

Lampka

sygnalizacyjna

Pamiętaj! Elementy sterownicze

maszyn, które mają wpływ na

bezpieczeństwo pracowników, to

przede wszystkim te, które:

Ekran (wskaźniki)

Rozmieszczenie elementów sterowniczych

Elementy sterownicze to wszelkiego

rodzaju przyciski i dźwignie służące do

sterowania ruchami oraz procesami

zachodzącymi w maszynie. Błędy w tej

komunikacji – między operatorem

i maszyną – mogą prowadzić do wielu

niebezpiecznych sytuacji, a w skraj-

nych sytuacjach – wypadków!

żeń w związku z przypadkowym ich

zadziałaniem. Dlatego należy zapew-

nić takie rozmieszczenie elementów

sterowniczych, aby operator nie był

narażony na dodatkowe zagrożenia.

Więcej o elementach ste-

rowniczych maszyn przeczytasz na

www.specjalistadsbhp.pl , hasło: PIP .

Elementy sterownicze muszą być

zabezpieczone przed przypadko-

wym ich uruchomieniem. Należy

zatem umieścić je tak, aby nie było

możliwe ich przypadkowe włącze-

nie, np.: z dala od pochwytów, po-

ręczy, wejść do kabin, wejść na sta-

nowiska operatora, aby nie było

możliwe ich przypadkowe włącze-

nie wtedy, gdy operator zajmuje lub

opuszcza stanowisko operatorskie.

Można także zastosować przyciski

z kołnierzem ochronnym, bloko-

wanie elementów sterowniczych

w stanie wyłączonym, względnie

zamykane obudowy (pokrywy)

tych elementów.

Elementy sterownicze należy

umieszczać poza strefami zagrożenia

w taki sposób, aby ich obsługa nie

powodowała dodatkowych zagro-

żeń, na przykład zetknięcia się z:

elementami napędowymi,

ruchomymi częściami,

ostrymi krawędziami,

elementami znajdującymi się pod

napięciem.

Wejdź na stronę

www.instrukcjebhp.pl

Bezpieczeństwo obsługi elementów

Elementy sterownicze nie mogą

stwarzać także jakichkolwiek zagro-

Numer Specjalny 1

www.specjalistadsbhp.pl , hasło: PIP

System ostrzegania o niebezpieczeństwie

Temat wiodący

Sygnały ostrzegawcze

Sygnały ostrzegawcze emitowane

przez maszyny i urządzenia technicz-

ne informują, ostrzegają lub zmuszają

pracownika do określonych działań.

Wszystko to w celu zapewnienia mu

bezpieczeństwa. Zobacz, na czym po-

legają te sygnały.

wy lub świetlny sygnał ostrzegawczy

przed uruchomieniem maszyny.

Światła sygnalizacyjne

i ostrzegawcze

Należy zastosować w maszynie

sygnalizację dźwiękową, na przy-

kład:

sygnał o zmiennej częstotliwości

lub sygnalizację świetlną,

sygnał świetlny przerywany.

Uwaga! Każdy pracownik znaj-

dujący się wówczas w strefie

niebezpiecznej powinien mieć

czas lub środki umożliwiające

uniknięcie zagrożenia spowo-

dowanego uruchomieniem lub

zatrzymaniem maszyny, na przy-

kład:

sygnał ostrzegawczy powinien

wyprzedzać uruchomienie ma-

szyny, zapewniając osobie nara-

żonej czas na opuszczenie strefy

niebezpiecznej,

można zainstalować w strefie

niebezpiecznej wyłączniki awa-

ryjne,

można zapewnić dodatkowy

pulpit sterowniczy.

Operator maszyny musi mieć

możliwość sprawdzenia (np. przy

maszynach wielostanowiskowych

lub gdy ruch elementu maszyny

bądź urządzenia może stanowić

zagrożenie innych pracowników)

z miejsca głównego pulpitu ste-

rowniczego, czy nikt nie znajduje

się w strefie niebezpiecznej.

Sygnalizacja ta powinna zadzia-

łać przed uruchomieniem maszy-

ny.

Pamiętaj! Pracownik narażony

powinien mieć czas na opusz-

czenie strefy niebezpiecznej lub

możliwość użycia urządzeń unie-

możliwiających uruchomienie ma-

szyny.

Jeżeli sprawdzenie nie jest możli-

we, układ bezpieczeństwa automa-

tycznie powinien wysyłać dźwięko-

Urządzenia ostrzegawcze – informujące maszyn

i innych urządzeń technicznych

Wzrokowe i słuchowe

urządzenia informujące

W firmach, w których są użytkowane

maszyny, muszą być zainstalowane

odpowiednie urządzenia ostrzegaw-

cze – informujące.

Zachęcam Cię do subskrypcji

mojego bezpłatnego

„Elektronicznego Serwisu dla

Specjalistów ds. bhp” .

Wejdź na stronę internetową

www.specjalistadsbhp.pl

i zamów go już teraz ,

a co środę będę Ci przesyłał

najświeższe informacje

o zmianach w prawie bhp.

niebieskiej – stan, w którym ko-

nieczne jest działanie operatora.

Serdecznie pozdrawiam

Natomiast odnośnie do słucho-

wych urządzeń informujących za-

leca się stosowanie następujących

dźwięków:

dźwięki modulowane, impulsy

dźwiękowe – zagrożenie,

ciąg impulsów o stałej wysoko-

ści dźwięku – ostrzeżenie,

dźwięk ciągły o stałym pozio-

mie – bezpieczeństwo,

dźwięk o zmiennym natężeniu

– konieczność działania.

Przemysław Ł. Siemiątkowski

redaktor naczelny

Urządzenia ostrzegawcze – in-

formujące maszyn powinny być:

jednoznaczne,

łatwo dostrzegalne,

zrozumiałe,

czytelne.

Redaktor naczelny: Przemysław Ł. Siemiątkowski

Młodszy redaktor: Łukasz Kordula

Wydawca: Agata Miszczyńska

Koordynator produkcji: Hanna Żórawska

Korekta: Ewelina Rąbkowska

Skład i łamanie: Krzysztof Kowalczyk

ISBN 978 83 7468 851 2

Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

ul. Łotewska 9a, 03-918 Warszawa

tel.: 0 22 518 29 29, faks: 0 22 617 60 10, e-mail: specjalistadsbhp@wip.pl

NIP: 526-19-92-256, KRS: 0000098264 – Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy,

Sąd Gospodarczy, XIII Wydział Gospodarczy Rejestrowy,

wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł

Druk: Zakłady Graficzne MOMAG S.A. w Tomaszowie Mazowieckim

Nakład: 3 000 egz.

„SPECJALISTA ds. BHP” wraz z przysługującymi Czytelnikom innymi ele-

mentami dostępnymi w subskrypcji (e-letter, www) chronione są prawem

autorskim.

Przedruk materiałów opublikowanych w „SPECJALIŚCIE ds. BHP” i innych

elementach dostępnych w subskrypcji, bez zgody wydawcy, jest zabroniony.

Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło.

Odnośnie do wzrokowych urzą-

dzeń informujących zaleca się

stosowanie następujących barw:

czerwonej – sytuacja zagroże-

nia, stan nieprawidłowy, awaria,

żółtej – stan nienormalny,

ostrzeżenie, zbliżająca się sytu-

acja zagrożenia,

zielonej – stan normalny, stan

bezpieczeństwa,

Więcej o urządzeniach

ostrzegawczych – informujących ma-

szyn i innych urządzeń technicznych

przeczytasz na stronie internetowej

www.specjalistadsbhp.pl , hasło: PIP .

SPECJALISTA ds. BHP

Numer Specjalny 1

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: