STAROŻYTNY BLISKI WSCHÓD_01 - Huryci i Hetyci.pdf - Wielka historia świata - jaciom2

HRVC1 1 HETVC1

Królestwo Mitanni

O twórcach państwa Mitanni, Hurytach, niewiele wiado

mo. W XV wieku p.n.e. ich królestwo na obszarze dzisiej

szej północnej Syrii przeżywało rozkwit. Dwieście lat

później zniknęło z map ówczesnego świata.

dzenne teryto : ium Mitanni le

żało w streie Zyznego Półksię

życa, w tzw. trójkącie chabur

skim, którego ramiona tworzą rzeki

Chabur oraz jej dopływ Dżagh

dżagh. Obecnie w tym regionie

panuje suchy klimat, ale

w czasach mitannijskich

było tam znacznie wilgot-

niej, co sprzyjało o adnic-

twu i rolnictwu. Rzeka

umożliwiała nawadnianie

pól, choć nie nadawała się do

żeglugi, ponieważ była wąska

i ełna meandrów, płycizn oraz progów

skalnych. Jeszcze w XIX wieku słynny

brytyjski archeolog zanotował, że w do

linach Dżaghdżaghu i gónego Chabu

ru rosły gęste lasy i żyły lwy. Z archeo

logicznych badań powierzchniowych

wynika, że w starożytności istniało

w tym rejonie około tysiąca osad. Naj

starsze z nich powstały w paleolicie.

W wielu miejscach osadnictwo utrzy

muje się bez przerwy od tysiącleci.

udowodniona. Dość późno, bo dopiero

w latach osiemdziesiątych XX wieku,

rozpoczęto badania naukowe nad Hury

tami i Mitanni. Przez długi czas nie

wiedziano nawet, że nazwy tego ludu

i państwa odnosiły się do tej samej kul

tury. Wybitny asyriolog Friedrich De

litzsch w książce pod tytułem „Wo lag

das Paradies?" zestawił serię wyrazów

niesemickich i niesumeryjskich, które

pochodziły ze słowników spisanych

w piśmie klinowym. Okazało się, że

niektóre z tych słów były huryckie.

W tekstach z czasów panowania Sargo

na I Wielkiego, króla Akadu, pojawia

się nazwa SU.BIR. Semici z Mezopota

mii nazwali ten kraj Subartu, czyli „le

żący gdzieś na północy".

W okresie akadyjskim i później, w cza

ach panowania D dynastii z Ur, pro

wadzono kampanie przeciwko ludom

mieszkającym na północy Mezopota-

.. Inskrypcja funda

cyjna z Urkisz z ok.

2100 r. p.n.e. Brązoy

lew chania kamien

ną tabliczkę, na której

widnieje najstarsy

chowany dłużsy tekst

huycki.

Tajemnicy Hyci

Już w Księdze Rodzaju znajdujemy

wzmiankę o Charytach: „Oto synowie

Seira, Charyty, mieszkańcy tego kraju

(„.)". Według Starego Testamentu za

mieszkiwali oni górzyste tereny poło

żone gdzieś na południe od Morza Mar

twego. Niektórzy uczeni próbowali

wprawdzie identyikować ten lud z Hu

rytami, ale hipoteza taka, choć prawdo

podobna, nie jest jednak ostatecznie

.. Chabur - rzeka,

w której dorzeczu na

rodziło się państwo

Mitanni.

Jez.

Wan

Jez.

Urmia

Ka rke m isz : l T all Fa : � rijj a

•

>� _ (Waszuga

)

�

0$ Tall Arbid •

H � lab

Alal � c h

Ema • r

U •t

gar1

Ebi

... O

N "

S o ? '

� e Katna

Marii Euf r a t

...

pu styni a

Syry}Sk a

• Damaszek

• Bab� oo

.. Przybliżony zasięg

imperium Mitanni.

mii. Huryci przybyli na tereny północ

no-wschodniej Syrii pod koniec lli ty

siąclecia p.n.e. Ich pierwotnych siedzib

należy szukać prawdopodobnie na Wy

żynie Armeńskiej.

W dorzeczu gónego Chaburu odkryto

ważne ośrodki huryckie - Urkisz i Na

gar. W pierwszej połowie II tysiąclecia

p.n.e. plemiona te zasiedJiły niemal ca

ły obszar Ż yznego Półksiężyca, docie

rając nawet do Morza Ś ródziemnego

i na południe Anatolii. Pod koniec pa

nowania I dynastii babilońskiej (pocz.

XVI wieku p.n.e.) Huryci mieszkający

w północnej Mezopotamii i pólnocno

-wschodn iej Syrii zaczęli przejawiać

skłonności do centralizacji.

mianem peryeryjnych. Liczne teksty

i zabytki, które pozwalają częściowo

zrekonstruować jego dzieje, znalezio

no w Hattusas, stolicy państwa Hety

tów (ob. Bogazkale, środkowa Anato

lia), Alalachu (ob. Tell A:ana w po

łudniowej Turcji), Tell el-Amarnie

(w Egipcie) oraz Nuzi (w północno

-wschodniej Mezopotamii). Wiemy, że

hetyccy władcy, Hattusilis I i Mursilis

I, którzy wyruszyli w XVI wieku p.n.e.

na podbój północnej Syrii, napotykali

poważny opór małych, jeszcze niescen

tralizowanych księstw.

Upadek państw ościennych - Jamcha

du i Babilonii - stworzył dogodną sy

tuację dla rozwoju huryckich miast

-państw. Łatwy dostęp do ważnych

złóż surowców mineralnych i przejęcie

kontroli nad głównymi szlakami hand

lowymi na północy Mezopotamii to

czynniki, które zagwarantowały szyb

ki rozwój państwa.

W połowie II tysiąclecia p.n.e. Mitanni

ze stolicą w Waszuganni (ob. Tall Fa-

Powsie i ozkit

Minni

Niezwykle skąpe inormacje dotyczą

ce tego państwa pochodzą przede

wszystkim ze stanowisk określanych

chrijja) było jedną z największych po

tęg w zachodniej Azji. Stanowisko ar

cheologiczne usytuowane pośród pól

uprawnych ulega stopniowemu nisz

czeniu, co zmniejsza szanse na odnale

zienie wspanjałych przedmiotów, które

zdobiły stolicę Mitannijczyków.

W latach osiemdziesiątych podjęto ba

dania w Tall al-Hamidijji. Odkryto

wówczas drugą stolicę Mitanni - Ta

ide. Odsłonięto budowlę, prawdopo

dobnie pałac, oraz pozostałości solid

nego muru obronnego i głębokiej fosy.

Dalsze badania na tym stanowisku po

zwolą, być może, lepiej poznać rusto

rię Mitannj.

mniej o żywych kontaktach Mitannij

czyków z Indoarii. Być może miały

one miejsce jeszcze w czasach, gdy Hu

ryci zamieszkiwali Wyżynę Armeńską.

radycje indoaryjskie?

Od końca XVI wieku p.n.e. njewielkie

królestwa huryckie północnej Mezopo

tamji i Syrii zaczęły się łączyć w silną

monarchię. W tekstach źródłowych

nazywano je początkowo Maitani,

a późnjej Mitanni. Hetyci i Asyryjczy

cy używali nazwy Hanigalbat. Przez

długi czas wśród uczonych panowała

opinia, że królestwo to zostało założo

ne przez Indoariów - Mitannjjczyków.

Sądzono, że przybyli do Mezopotamii

właśnie w tym okresie, zapoczątkowu

jąc hodowlę koni i produkcję wozów

bojowych. Uważano, że przybysze na

rzucili Hurytom własną arystokrację

wojowników.

Badania wykazały, że większość imjon

władców Mitanru (Artatama, Szuttana,

Tuszrata, Szattiwaza) oraz Iowo nari

janni, którym określano młodych ary

stokratów dowodzących oddziałami

lelich wozów, miały genezę indoaryj

ską. Ponadto w traktacie podpisanym

z hetyckim królem Suppiluliunasem I

mitannijski władca Mattiwaza zwrócił

się nie tylko do bogów huryckich, ale

też wedyjskich: Mitry, Indry i Waruny.

Teoria o inwazji aryjskiej została sto

sunkowo niedawno podważona, ale

przytoczone fakty świadczą przynaj-

W sojuszu z Eiptem

.. Kamienny g

ldrimiego, kra r

chu, w dużej zi

ky inską o r

rakterze aut

ficznym.

Około 1540 roku p.n.e. w Alalachu pano

wał król li, który pozostawił po so

bie pomnik z inskrypją autobiograicz

ną. Z tego zapisu wynika pośrednio, że

był on wasalem mitannijskiego władcy

Parany (ok. 1530 p.n.e.), którego na

zwano potężnym królem wojsk Hurri.

Nie wiemy, jak rozległe było wówczas

STAROŻYTNY BLISKI WSCHÓD_01 - Huryci i Hetyci.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: