Koordynacja ruchowa --- info.doc

(104 KB) Pobierz

Etapizacja

Teoria motoryczności (antropomotoryka, nauka o ruchu itp.) - nauka o przejawach, możliwościach i potrzebach ruchowych człowieka (Raczek 86).

Zdolność - określa możliwości człowieka do wykonywania czynności, a nie same przejawy ruchu. Cecha ruchu - służą do charakterystyki prawidłowości lub wadliwości przebiegu ruchu.

Podział z.m. (wg Gundlacha 70).

U podstaw z.m. leżą określone struktury, funkcje i procesy związane z układem: energia-informacja. Wyróżniamy trzy podstawowe grupy zdolności:

· kondycyjne (energetyczne) - zdeterminowane procesami energetycznymi,

· koordynacyjne (informacyjne) - zdeterminowane procesami sterująco-regulacyjnymi i kognitywnymi,

· kompleksowe (hybrydowe) - zdeterminowane wyżej wymienionymi czynnikami bez wyraźnej dominanty.

Zdolności motoryczne

(motor abilities)

Koordynacyjne/Informacyjne

(coorditional / informative)

Kondycyjne/Energetyczne

(conditional / energetic)

· Łączenia (combining)

· Różnicowania (differentiating)

· Równowagi (balancing)

· Orientacji (orientation)

· Rytmizacji (rythmization)

· Szybkości reakcji (speed of reaktion)

· Dostosowania (adjusting)

· Wysokiej częstotliwości

· Wytrzymałościowe (indorance)

· Siłowe

(strenght)

Kompleksowe/Hybrydowe

(complex/hybriol)

· Zwinnościowe (agility)

· Szybkościowe (speed)

Wtórne - gibkość

(secondary abilities)

Zdolności	Wielkość dziedziczenia w %
wysokość ciała	ok. 85
szybkość reakcji	ok. 80
równowaga	ok. 75
szybkość biegowa	ok. 73
względna siła mięśni	ok. 70
szybkość pojedynczego ruchu	ok. 65
masa ciała	ok. 65
ogólna wytrzymałość	ok. 60
maksymalna siła mięśni	ok. 55
lokalna wytrzymałość specjalna	ok. 40

Tab. 1 . Zdolności będące pod wpływem czynników dziedzicznych (Dovall za: Raczek 87).

KOORDYNACYJNE ZDOLNOŚCI MOTORYCZNE

Proces sterowania czynności ruchowych sprowadza się do przetwarzania informacji płynących z tele- i prioprioreceptorów i ich przekazania do aparatu wykonawczego (ruchowego). Procesy regulacji polegają natomiast na doskonaleniu lub korygowaniu czynności dzięki stale nowym informacjom. Pojęcie koordynacji jako procesu obejmuje więc wzajemne dostosowanie i uzgadnianie wszystkich składników ruchu skierowanych na osiągnięcie określonego celu, tj. rozwiązanie określonego zadania. Zewnętrznym wyrazem tak rozumianej k.r. jest przede wszystkim precyzja i ekonomia wykonywanej czynności.

Pojęcie - koordynacja ruchów - należy jednoznacznie wiązać z procesami sterowania i regulacji przebiegów ruchowych, warunkującymi efektywną stronę motoryczności, głównie zaś strukturalne właściwości ruchu.

Farfiel (69) wyróżnił trzy poziomy koordynacyjne:

I - poziom - charakteryzuje przestrzenną dokładność prostych i znanych czynności ruchowych wykonywanych w standardowych warunkach bez ograniczenia czasowego (dokładność).

II - poziom - wyznacza przestrzenną dokładność znanych czynności realizowanych w krótkim czasie w standardowych warunkach związanych np. z szybką reakcją, orientacją przestrzenną w ograniczonym czasie czy też różnicowania wiążącym się z szybkością działań (dokładność + szybkość).

III poziom - charakteryzuje dokładność czynności, wykonywanych szybko i dostosowanych do warunków i sytuacji związanych np. ze zdolnością dostosowania i przestawienia, szybkością reagowania z wyboru, różnicowaniem i podejmowaniem adekwatnych decyzji (dokładność + szybkość + zmienność).

IV poziom - (wg Raczka) - zdolność do dokładnego sterowania powolnych czynności w zmiennych warunkach np. równowaga zmienna, dokładne różnicowanie w zmieniających się warunkach (dokładność + zmienność).

Poziom k.r. uwarunkowany jest stanem i rozwojem UN, wrodzonymi uzdolnieniami ruchowymi, doświadczeniem ruchowym i zasobem znanych ruchów, wyobraźnią ruchową.

Z. k. uwarunkowane są stanem i poziomem układu nerwowego. Proces kształtowania z.k. przebiega dwutorowo (Przybylski 98):

- nauczamy nowych i różnorodnych, coraz bardziej złożonych ruchów,

- doskonalimy poznane już ćwiczenia zmieniając ich strukturę czasowo - przestrzenną lub przy zachowaniu struktury wewnętrznej dokonywać zmian warunków zewnętrznych przy

wykonywaniu zadań ruchowych.

Główne zabiegi metodyczne prowadzące do pożądanych efektów treningowych to (Szyngiera, Bibrzycki 96):

- zmiany w wykonywaniu ćwiczenia (tempa, kierunku, p.w.),

- zmiany wielkości obciążenia (różnicowanie siły) wykonywanej czynności ruchowej (skoki przez różne przeszkody),

- łączenie różnych form ruchowych (bieg i skok),

- wykonywanie ćwiczeń w warunkach ograniczeń czasowo - przestrzennych (ćwiczenia czasu reakcji, tor przeszkód na czas),

- stosowanie różnych sygnałów informacyjnych (optycznych, kinestetycznych),

- wykonywanie ćwiczeń po uprzednim obciążeniu (przewroty i stanie na jednej nodze).

W rozwoju z.k. u obu płci obserwujemy znaczne przyrosty jedynie do ok. 11 roku życia. Po tym okresie tempo rozwoju chłopców wyraźnie maleje, zachowując jednak dalej nieznaczną tendencję progresywną do ok. 17 roku życia. Dziewczęta po 13 roku życia nie notują w ogóle postępu w rozwoju tej właściwości.

Rys.1. Model okresów sensytywnych i krytycznych dla wybranych zdolności koordynacyjnych (Raczek 87).