RZYM
1. Podział sztuki rzymskiej na okresy:
Dzieje sztuki rzymskiej podzielić można na 3 okresy:
· okres królestwa od poł. VIII w. do końca VI w. p.n.e.
· okres republiki od 510 r. do 31 r. p.n.e.
· okres cesarstwa od 31 r. p.n.e. do 476 r. n.e
· sztuka rzymska
· sztuka etruska
· oryginalne zdobycze Rzymian
2. Wpływ Etrusków na sztukę rzymską
Rzymianie mogli zapożyczyć od Etrusków wiele mitów (Eneasz), rytuałów religijnych (np. z całą pewnością etruskie pochodzenie ma sztuka wróżenia z wnętrzności zwierząt ofiarnych, haruspicina), ubiór, urządzenia państwowe, odznaki itp.
3. Wpływ sztuki greckiej na sztukę rzymską
W okresie wielkich podbojów, Rzym zetknął się z kulturą grecką i uległ z biegiem czasu w dużej mierze jej wpływom. Hellenizacja miała olbrzymi wpływ na filozofię, religię, naukę, jak również sposób myślenia i obyczaje. Spowodowała przy tym napływ dzieł sztuki greckiej, które stanowiły ówcześnie znaczną część zwycięskich łupów. Lucjusz Emiliusz Paulus, który zwyciężył pod Pydną, przywiózł do Rzymu bibliotekę królów macedońskich, na której kształcił swoich synów. Jednym z nich był Scypion Emilianus, który utworzył starożytne wokół siebie krąg elity kulturalnej grecko-rzymskiej. Przynależeli do niej m. in. – historyk Polibiusz, filozof Panaitios, poeta Enniusz oraz komediopisarz Terencjusz Afer. Propagatorem kultury greckiej był również konsul Marek Fulwiusz Nobilior – zabrał on na wyprawę etolskom Enniusza, żeby opiewał jego sławne czyny. Hellenizacja obyczajów oburzała Katona hołdującego starej tradycji rzymskiej, ale i on pod koniec życia musiał nauczyć się języka greckiego, gdyż do Rzymu zaczęli przyjeżdżać wybitni greccy uczeni. Wpływy greckie najszybciej dosięgły religię rzymską. Nastąpiło oficjalne uznanie dwunastu bogów olimpijskich: (Rzym - Grecja) Jowisz – Zeus, Junona – Hera (niebiosa, macieryństwo) , Neptun – Posejdon, Minerwa – Atena, Mars – Ares, Wenus – Afrodyta, Diana – Artemida (łowy, zwierzęta), Wulkan – Hefajstos, Westa – Hestia, Merkury – Hermes, Ceres – Demeter i Apollo, czczony pod tym samym imieniem w Grecji oraz Rzymie. W imperium rzymskich zwłaszcza w okresie republiki, silnie zaznaczyły się wpływy filozoficznych szkól hellenistycznych – głównie stoicyzmu oraz epikureizmu. Pomimo, że rzymianom ze starszych pokoleń odpowiadała bardzo filozofia stoicka, poprzez jej podkreślanie roli obywatela do państwa, to w okresie wojen domowych ideał filozofii epikurejskiej znalazł wielu zwolenników. W starożytnym Rzymie zalety epikureizmu opiewał w swoich poematach Tytus Lukrecjusz Karus (95 – 55 r. p.n.e.).
4. Zdobycze Rzymian na polu sztuki:
Rzymianie nie wykształcili nowej, odrębnej kultury, a jedynie przejęli wzorce innych kultur. Dziedziną sztuki, w której Rzymianie osiągnęli wybitne zdolności, była architektura. Architektura rzymska ukształtowała się w znacznej mierze pod wpływem architektury hellenistycznej oraz architektury etruskiej. Majestatyczne budowle, takie jak np. Koloseum, Panteon, termy, świątynie, akwedukty czy drogi rzymskie po dziś dzień stoją na swoich miejscach i są dowodem siły myśli inżynieryjnej Rzymian.
5. Rzymskie porządki architektoniczne:
PORZĄDEK TOSKAŃSKI
Przyjęty od Etrusków, wykształcił się z porządku doryckiego. Wysokość kolumn wynosi do 14 modułów, czyli jest to porządek smuklejszy od pierwszych proporcji najmasywniejszego porządku greckiego. Trzon ma zazwyczaj powierzchnię gładką bez kanelowania.
Budowle wzniesione w stylu toskańskim sprawiały wrażenie bardziej przysadzistych niż budowle greckie. Wynikało to przede wszystkim z jakości dostępnych materiałów. Budowle (przede wszystkim świątynie) wznoszone były na planie prostokąta, na podwyższeniu, na które prowadziły schody usytuowane przy krótszym boku. Budynek był otoczony kolumnadą z trzech stron. Dach dwuspadowy z okapem tworzył portyk z trzech stron budynku. Kolumny zakończone były głowicami złożonymi z echinusa i abakusa.
Cechy charakterystyczne:
· kolumny miały gładkie trzony (w porządku doryckim pokryte były żłobieniami)
· pod kolumnami wprowadzono bazy (w porządku doryckim kolumny stały bezpośrednio na stylobacie)
PORZĄDEK KOMPOZYTOWY
Trzon ustawiony jest na bazie. Jest gładki lub kanelowany, przy czym często kanelowanie obejmuje tylko 2/3 wysokości trzonu. Głowica ma charakter wybitnie dekoracyjny. Składa się z elementów występujących w kapitelach porządku jońskiego i korynckiego. Górna część głowicy jest uformowana z przekątniowo ustawionych wolut, z kolei dolna posiada wyraźnie wyprofilowane liście akantu.
Ten najbardziej dekoracyjny porządek z zasady otrzymuje pod kolumnami podstawę zwaną cokołem lub piedestałem.
· ustawienie kolumny na piedestale
· ukształtowanie głowicy: górna jej część uformowana jest z ustawionych na przekątnych wolut zaczerpniętych z porządku jońskiego, poniżej koszyk z liści akantu
Porządek toskański Porządek kompozytowy
6. Terminy:
· porządek spiętrzony - spiętrzenie porządków architektonicznych. Polegał on na wprowadzeniu w jednym obiekcie, na kilku kondygnacjach, porządków reprezentujących kolejno: porządek dorycki, joński, koryncki.
· akwedukt - kanał wodociągowy, rurociąg podziemny lub nadziemny, doprowadzający wodę z odległych źródeł.
termy – łaźnie publiczne
· odeon – starożytna budowla przeznaczona na występy muzyczne i teatralne.
· cyrk – budowla (hipodrom) przeznaczona do wyścigów kwadryg
· amfiteatr – odkryta arena o kształcie elipsy lub koła, otoczona – najczęściej wznoszącymi się schodkowo – rzędami siedzeń dla widzów i przeznaczona do publicznych pokazów m.in. walk gladiatorów, walk z dzikimi zwierzętami.
· bazylika - w architekturze typ chrześcijańskiej świątyni wielonawowej z nawą główną wyższą od naw bocznych, posiadającą okna ponad dachami naw bocznych (w odróżnieniu od kościoła halowego).
· forum - pierwotnie rynek oraz publiczny plac w miastach świata rzymskiego.
· kopuła - sklepienie o kształcie czaszy, półkoliste, półeliptyczne, ostrołukowe lub cebulaste, oparte na murze lub bębnie budowane nad pomieszczeniami o planie kolistym, eliptycznym albo wielobocznym za pośrednictwem pendentywów lub tromp.
· styl kontynuacyjnej narracji - narracja ukazania dziejów bohatera Telefosa na reliefach.
· weryzm - kierunek w twórczości artystycznej, będący odmianą naturalizmu. Głosił estetykę skrajnie mimetyczną, postulował wierne odtwarzanie rzeczywistości, prawdę, realizm, interesował się współczesnymi problemami społecznymi, przede wszystkim życiem wsi, krytykował ówczesne stosunki społeczne i sztukę symboliczną.
· Fresk – technika malarstwa ściennego polegająca na malowaniu na mokrym tynku farbami odpornymi na alkaliczne działanie zawartego w zaprawie wapna.
· atrybut - znak rozpoznawczy bohatera, bóstwa lub też postaci świętego.
7. Cechy świątyni rzymskiej:
W architekturze sakralnej Rzymu występują świątynie wzorowane na świątyniach greckich budowane na planie prostokąta np. Świątynia Jowisza Najlepszego Największego ( były one bardziej popularne od reszty). Świątynie tego typu, budowane często przy placach, widoczną miały fasadę i ewentualnie elewacje boczne. Portyki nie otaczały ich ze wszystkich stron, lecz podpierały wysunięty dach. Były to budowle typowo fasadowe. Wyróżnić można również...
a.myga