¨ ubezpieczenia społeczne – zabezpiecza obywateli przed niedostatkiem spowodowanym utratą zdolności do pracy na skutek wieku, choroby lub inwalidztwa. Dostępne dla ubezpieczonych – warunek: opłacanie składek. Ubezpieczenie ma charakter powszechny, dotyczy pracowników i ich rodzin. Dotyczy także członków spółdzielni, rzemieślników, a także rolników. Przedmiotem zabezpieczenia jest zdolność do pracy i zarobkowania oraz zdrowie i życie ubezpieczonego. Wysokość ubezpieczenia i składek jest uzależniona od wynagrodzenia za pracę - nie dotyczy to rzemieślników i rolników indywidualnych.
¨ opieka społeczna – pomoc społeczna – ma umożlić osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia. Celem pomocy społecznej jest zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin oraz umożliwienia im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka. Pomoc sp. powinna w miarę możliwości doprowadzić do życiowego usamodzielnienia osób oraz integracji ze środowiskiem. pomocy udziela się z powodu: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności,potrzeby ochrony macierzyństwa, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej choroby, alkoholizmu i narkomanii, klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Źródła finansowania działalności ubezpieczeniowej :
1. Składki
2. Uzupełniające budżet fundusze celowe ubezpieczeń społecznych, np: Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Emerytalno – Rentowy Rolników, Fundusz Kombatantów i Więźniów Obozów Koncentracyjnych, Fundusz Pracy
1. System repartycyjny – osoby pracujące opłacają składki, które są przeznaczane na finansowanie bieżących emerytur.
Wady: Duża wrażliwość na proces starzenia się społeczeństwa i bezrobocie – prowadzi to do większego obciążenia osób pracujących. Uzależnienie od nacisków politycznych.
Zalety: Mała wrażliwość na kryzysy rynków finansowych i zjawiska inflacji.
2. System kapitałowy – każdy pracownik wpłaca składki na własne konto w funduszu emerytalnym, który potem będzie wypłacał emeryturę.
Wady: Podatność na inflację i kryzysy obserwowane na rynkach finansowych
Zalety: Odporność na starzenie się społeczeństwa i bezrobocie.
3. System mieszany
Zalety – dywersyfikacja ryzyka
W Polsce został taki zbudowany. 62.5% obowiązkowego systemu emerytalnego jest finansowane przez system kapitałowy – na początku. Potem będzie finansowany w równych częściach przez I filar czyli sys. repartycyjny i II filar kapitałowy.
Do reformy system działał jako repartycyjny, czyli oparty na umowie pokoleniowej. Pracujący wpłacali składki do wspólnej kasy, z której potem były wypłacane emerytury.. Podstawą finansowania była składka 45% płacy brutto. Stary system nie zachęcał do płacenia wysokich składek, gdyż wysokość emerytury miała raczej niewielki związek z wpłacanymi wcześniej pieniędzmi.
Stary system okazał się mało efektywny z kilku przyczyn:
- zaległości z poprzednich lat
- niski wiek emerytalny
- mało ostre kryteria rent inwalidzkich i szerokie uprawnienia dla różnych branż i grup zawodowych
Konsekwencje: trudności z wypłacalnością FUS
Dodatkowo przyczyniły się takie zjawiska: spadek liczby zatrudnionych, szybki przyrost liczby nowych emerytów oraz wzrost faktycznej wartości emerytur w stosunku do płac realnych.
W Polsce szybko rosły wydatki z tytułu świadczeń emerytalno-rentowych w 1997r było to 15,4% PKB, wobec średniej dla Unii Europejskiej 11%. Gdyby utrzymać funkcjonujący system repartycyjny to wydatki na emerytów i rencistów wyniosłyby 22% PKB w 2006r 27% PKB 2050r. To by zmusiło do podwyższenia składek na ZUS, które i tak należą do najwyższych w Europie W 1981r. składka wynosiła 25%, w 1989 38% a potem 45%. Wysokie stawki powodowały szerzenie się szarej strefy. prasownicy nie dostrzegali związku między płaconą składką, a przyszła emeryturą., natomiast dla pracodawcy nie płacenie składek powodował zmniejszenie kosztów.
Podstawy prawne nowego systemu ubezpieczeń społecznych:
1. Ustawa z 1998 o systemie ubezpieczeń społecznych – wprowadza nowe rodzaje ubezpieczeń
2. Ustawa z 1998 o emeryturach i rentach z Fuduszu Ubezpieczeń Społecznych
3. Ustawa z 1997 o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych
4. Ustawa z 1997 o pracowniczych programach emerytalnych (III filar)
5. Ustawa z 1997 o wykorzystaniu wpływów z prywatyzacji części mienia Skarbu Państwa na cele związane z reformą ubezpieczeń społecznych. zabezpiecza interesy obecnych emerytów i osób powyżej 50 lat, których nowy system już nie obejmuje.
6. Ustawa z 1997 o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym – zmienia ona zasadniczo finansowanie i organizację opieki zdrowotnej. reguluje powstanie i funkcjonowanie Kas Chorych.
Rodzaje ubezpieczeń społecznych.
1. Ubezpieczenie emerytalne – wypłacanie emerytur
¨ Ubezpieczenie rentowe – finansowanie rent z tytułu niezdolności do pracy, ale także renty rodzinne, szkoleniowe, dodatki pielęgnacyjne i zasiłki pogrzebowe
¨ Ubezpieczenie chorobowe – finansowanie wypłaty zasiłków chorobowych 9 W przypadku pracowników począwszy od 36 dnia niezdolności do pracy) zasiłki opiekuńcze, zasiłki porodowe, świadczenia rehabilitacyjne, zasiłki wyrównawcze
2. Ubezpieczenie wypadkowe – finansowanie wypłat rent z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, a także zasiłki chorobowe i renty rodzinne.
Według tego podziału utworzona jest struktura Funduszu Ubezpieczeń Społecznych , składa się on z:
Fundusz emerytalny (finansowanie I filaru), rentowy, chorobowy i wypadkowy. Dodatkowo utworzony został fundusz rezerwowy dla ubezpieczeń rentowych, chorobowych i wypadkowych. Będzie on tworzony z nadwyżek tych funduszy i inwestowany głównie w papiery dłużne Skarbu Państwa. Wykorzystywany jedynie na uzupełnianie niedoborów w wymienionych funduszach.
1. Cele socjalne – dążenie do utrzymania, a nawet wzrostu świadczeń ze względu na trudne warunki życia emerytów i rencistów. Realizacja reformy ma wpływ na dążenie do równowagi wydatków społecznych – pozwoli to na zwiększenie wydatków na edukację i opiekę zdrowotną. Dążenie do równowagi nakładów na system emerytalno – rento...
chomikSGHowy