PIERWSZY LIST ŚW. PIOTRA
WPROWADZENIE DO LISTÓW KATOLICKICH..
Wprowadzenie do Pierwszego Listu św. Piotra (B.P.)
Wprowadzenie do Pierwszego Listu św. Piotra (P.K.)
1 P 1. Adres. Nadzieja i jej podstawa. Napomnienia dotyczące osobistej świętości.
1 P 2. Dalsze upomnienia. Napomnienia dotyczące stosunków z bliźnimi.
1 P 3. Zagadnienie małżeństwa. Życie we wspólnocie chrześcijańskiej. Zstąpienie Chrystusa do otchłani.
1 P 4. Dalsze upomnienia. Sens cierpienia chrześcijańskiego.
1 P 5. Zachęta dla duszpasterzy. Napomnienia końcowe. Pozdrowienia.
WPROWADZENIE DO LISTÓW KATOLICKICH
Nazwa
Zbiór listów katolickich obejmuje siedem różnych pism, które weszły do kanonu NT, lecz nie należą do bogatej spuścizny literackiej Pawła. Są to: List iw. Jakuba, Pierwszy i Drugi List św. Piotra, Pierwszy, Drugi i Trzeci List iw. Jana oraz List św. Judy. Nazwą tą początkowo określano pisma, które zostały skierowane do wielu wspólnot kościelnych lub do wszystkich wiernych: „listy okólne” lub „listy powszechne”. Mogła jednak od początku odnosić się do tych listów jako uznanych w Kościele katolickim. Nazwa ta pojawiła się pod koniec II w., a w IV w. była już powszechnie używana. Listy katolickie są ważnymi dokumentami pierwotnego chrześcijaństwa. Ukazują one już rozwinięty Kościół, zajmujący stanowisko wobec problemów otaczającego świata, a zwłaszcza wobec herezji, grożących rozłamem wspólnoty. Ich autorzy opierają się na nauce i tradycji apostolskiej i podają reguły ważne dla zachowania nieskażonego życia chrześcijańskiego.
Kanoniczność
Chociaż listy te przypisuje się postaciom ważnym w Kościele pierwotnym (Jakubowi, Piotrowi, Janowi i Judzie), z ich przyjęciem do kanonu były duże problemy. Starożytne spisy ksiąg uważanych za święte i natchnione, potwierdzone przez synody pierwszych wieków, świadczą o tym, że istniały wówczas pewne wątpliwości co do kanonicznościListu św. Jakuba, Drugiego Listu św. Piotra, Drugiego i Trzeciego Listu św. Jana i Listu św. Judy. Przede wszystkim nie było pewności, że pisma te rzeczywiście pochodzą od apostołów Jakuba, Piotra, Jana i Judy. W owych czasach bowiem powstawało wiele apokryfów, których autorzy podszywali się pod imiona dwunastu apostołów. Pierwszy kanon wymieniający wszystkie listy katolickie w liczbie siedmiu pochodzi z IV w. (ustalony na synodzie w Laodycei w 360 r.).
Kolejność
W pierwszych kodeksach listy katolickie były najczęściej umieszczane po Dziejach Apostolskich. W obecnym kanonie NT stanowią one osobną grupę między listami Pawła a Apokalipsą według św. Jana. Ich kolejność w ramach grupy „siedmiu” została ustalona na Wschodzie na podstawie Ga 2,9, gdzie Paweł wylicza „kolumny” Kościoła: Jakuba, Piotra i Jana. Są oni nazwani „kolumnami”, ponieważ w pierwotnym Kościele odegrali największą rolę. Dopiero po nich, na samym końcu, znajduje się List św. Judy, który zamyka grupę listów katolickich. Ze względu na wielkie znaczenie Piotra w Kościele rzymskim kodeksy zachodnie podawały w kanonie kolejność listów: Pierwszy i Drugi List św. Piotra, Pierwszy, Drugi i Trzeci List św. Jana, List św. Jakuba, List św. Judy. Jednakże św. Hieronim (początek V w.) w swym tłumaczeniu zwanym Wulgatą poszedł za tradycją wschodnią. Kiedy Kościół zachodni zaakceptował jego przekład, przyjął także ustaloną przez niego kolejność.
Okoliczności powstania
Pierwszy List św. Piotra powstał środowisku chrześcijan mieszkających w Rzymie. Jego autorem jest prawdopodobnie Sylwan (1 P 5,12), sekretarz Piotra. Powołując się na autorytet apostolski Piotra, sięgający daleko poza stolicę Cesarstwa Rzymskiego, zawarł on w liście syntezę jego nauczania.
Trudno jednoznacznie stwierdzić czy Pierwszy List św. Piotra powstał jeszcze za życia Piotra apostoła, czy już po jego śmierci (ok. 64 r.). Adresatami pisma są chrześcijanie rozproszeni w rzymskich prowincjach Azji Mniejszej (1 P 1,1). Ich obecność w wielu rejonach Imperium Rzymskiego może przemawiać za późniejszą datą powstania pisma.
Treść i teologia
Pierwszy List św. Piotra, podobnie jak listy Pawła Apostoła, rozpoczyna się od adresu i pozdrowienia (1 P 1,1n), a kończy pozdrowieniami i wyjaśnieniem motywu, którym kierował się autor, pisząc epistołę (1 P 5,12-14). Było nim pragnienie dodania odwagi chrześcijanom żyjącym we wrogim środowisku pogańskim. Zasadniczą treść listu można ogólnie podzielić na dwie części: 1) pouczenia ogólne na temat powołania do życia chrześcijańskiego, które jest ogromnym zaszczytem dla człowieka (1 P 1,3 - 2,10); 2) szczegółowe pouczenia na temat cierpliwego znoszenia nieufności i braku życzliwości ze strony pogańskiego środowiska (1 P 2,11 - 5,11).
List zawiera słowa zachęty dla chrześcijan, którzy z powodu wyznawanej wiary i obyczajów spotykali się z brakiem akceptacji ze strony pogan (1 P 4,3n), co wywoływało w nich poczucie wyobcowania (1 P 1,1; 2,11). Zdaniem autora listu wierni, którzy musieli znosie zniewagi ze strony wrogo nastawionego otoczenia (1 P 2,12.19; 3,9.16; 4,14) powinni pokornie znosić tę trudną sytuację, nie szukając zemsty. Wzorem dla nich ma być Chrystus, który cierpliwie znosił wszelkie zniewagi podczas swojej Męki (2P 2,21nn). Za doznane cierpienia został nagrodzony przez Boga chwałą Zmartwychwstania. W ten sposób stał się dla chrześcijan znakiem nadziei (1 P 1,21), że również i oni otrzymają od Boga nagrodę i zostaną wywyższeni (1 P 1,7; 5,6).
Podobnie jak Jezus został odrzucony przez ludzi, tak i chrześcijanie zostali wypchnięci na margines społeczności zdominowanej przez pogan. Aby ich pocieszyć i umocnić, autor listu przypomina im fakt, że zostali wybrani przez Boga (1 P 1,1; 5,13). Odnosi do nich tytuły, które w czasach ST opisywały szczególne uprzywilejowanie Izraela: ród wybrany, królewskie kapłaństwo, lud święty (1 P 2,9). Świadomość Bożego wybrania i obietnicy zbawienia powinna w determinujący sposób rzutować na sposób przeżywania codziennych trudności.
List ten posiada charakter pisma okólnego do Kościołów chrześcijańskich i ma na celu wzmocnienia ich w czasie ucisku. Adresatami są chrześcijanie przybysze wśród diaspory Azji Mniejszej, tzn. członkowie Kościołów żyjący wśród pogan. Nie wiadomo, czy odnosi się do jednego z wielkich prześladowań, czy też Autorowi chodzi ogólniej o zmagania z wrogością świata pogańskiego. Forma zewnętrzna pisma przypomina list w znacznie większym stopniu niż Jk (adres, błogosławieństwo, pozdrowienia końcowe).
List omawia przede wszystkim stosunek chrześcijanina do świata. Cierpienia mają charakter eschatologiczny i domagają się wytrwałości. Uzasadnienie wypływających stąd wskazań jest chrystologiczne: Krew Chrystusa „wykupiła” chrześcijan z beznadziejnego życia pogańskiego, czyniąc ich narodem świętym, królewskim kapłaństwem.
Tytuł listu podaje jako jego autora apostoła Piotra. Jego autorstwo utrzymywali Ojcowie Kościoła i cała tradycja chrześcijańska. W obecnej swej postaci list wydaje się jednak być późniejszy. Najprawdopodobniej przy jego redakcji współdziałał tu jeden z uczniów św. Piotra, być może Sylwan.
Autor nawiązuje w wielu miejscach do obrzędów i symboliki chrztu św., co wraz z towarzyszącymi pouczeniami przypomina homilię. Takie schematy były dobrze znane we wczesnym chrześcijaństwie i właśnie na jednym z nich oparł Autor swój list. Oprócz wezwania do świętości i nauk stanowych na specjalną uwagę zasługuje w liście wzmianka o zstąpieniu Chrystusa do otchłani.
1 P 1
Adres
1 Piotr, apostoł Jezusa Chrystusa, do wybranych, przybyszów wśród diaspory w Poncie, Galacji, Kapadocji, Azji i Bitynii, Jk 1,1+; J 7,35 Ef 1,4; Rz 8,29; 2Tes 2,13
1,1 do wybranych, przybyszów. Ziemia należy do Boga (Ps 24,1), a człowiek żyje na niej jako cudzoziemiec (Kpł 25,23), „przechodząc”, ponieważ musi ją opuścić z chwilą śmierci (Ps 39,13n; 119,19; 1 Krn 29,10-15). Po objawieniu prawdy o powstaniu z martwych (2 Mch 7,9+) perspektywa zyskuje dopełnienie: prawdziwą ojczyzną człowieka jest niebo (Flp 3,20; Kol 3,1-4; Hbr 11,8-16; 13,14), a chrześcijanin na ziemi żyje „na wygnaniu” (paroikia, od czego pochodzi termin „parafia”: 1 P 1,17; 2 Kor 5,1-8), wśród pogańskiego świata, unikając jego wad (1 P 2,11; 4,2-4), podobnie jak się rzecz miała z Żydami diaspory.
— wśród diaspory. Czyli: „rozproszenia”. Chodzi o Żydów nawróconych na chrześcijaństwo (Jk 1,1+) lub po prostu o chrześcijan, żyjących w środowisku pogańskim (5,9).
1,1. Żydzi nazywali swoich rodaków, którzy mieszkali poza obszarem Palestyny, „diasporą” lub tymi, którzy żyli „w rozproszeniu”. Piotr przenosi to określenie na swoich czytelników (por. 1 P 1,17; 2,11). Na temat „przybyszów”, zob. komentarz do 1 P 1,17; por. 2,11. Pięć rzymskich prowincji, które apostoł wymienia, sąsiadowało ze sobą. Piotr pomija południowe regiony nadmorskie Azji Mniejszej, które w tym okresie mogły być zaliczane do Syrii, nie zaś do Azji Mniejszej. Kolejność, w jakiej apostoł wymienia prowincje, w których mieszkają czytelnicy jego listu, stanowi odzwierciedlenie szlaku, jakim mógł podążać posłaniec z Rzymu, by dostarczyć listy, gdyby rozpoczął wędrówkę z Amastris w Poncie. (Chociaż posłańcy z Rzymu częściej rozpoczynali swoją wędrówkę w rzymskiej prowincji Azji, Piotr mógł zacząć wyliczanie od prowincji położonej najdalej na wschód.) Na temat listów okrężnych, zob. analizę gatunku literackiego we wprowadzeniu.
2 którzy wybrani zostali zgodnie z tym, co przewidział Bóg Ojciec, aby w Duchu zostali uświęceni, skłonili się do posłuszeństwa i pokropieni zostali krwią Jezusa Chrystusa. Łaska i pokój niech będą wam udzielone obficie! Mt 26,28+; Wj 24,6-8
1,2 Myśl jest trynitarna (por. 2 Kor 13,13+). W bezpośrednio następującym fragmencie powrót do tematu Ojca (w. 3-5), Syna (w. 6-9), Ducha (w. 10-12). — W w. 2 aluzja do sceny zawarcia przymierza, o której mowa w Wj 24,6-8. Lud przyrzeka zachować przykazania Boga (w. 7), a Mojżesz, w celu przypieczętowania przymierza, skrapia lud krwią ofiar (w. 8). Co do chrześcijańskiego wykorzystania tego tekstu w odniesieniu do krwi Chrystusa por. Hbr 9,18nn i Mt 26,28.
1–2. Każdy list pisany w starożytności zawierał prócz imienia piszącego i określenia adresatów także odpowiednie pozdrowienia. Stosownie do zwyczaju, stylu piszącego, jego usposobienia i zamiarów ten stereotypowy wstęp rozwijano w niektórych lub wszystkich punktach. Wstępy chrześcijańskie zawierają często formuły trynitarne, podobnie jak wiersz 2. Piotr, umiłowany i wybrany przez Jezusa na głowę Kościoła uczeń, przypomina o swoim urzędzie apostolskim odbiorcom nie znanym sobie (przynajmniej w znacznej części) osobiście. Adresatami listu są chrześcijanie pochodzący z pogan. Określenie wybrani mówi o łasce wiary otrzymanej przez każdego z nich; natomiast przybysze(dosł.: „obcy”) wśród diaspory nawiązuje do faktycznej i historio-zbawczej sytuacji chrześcijan. Prowadzą oni życie wśród obcego, wrogiego im świata, tworząc jedynie nieznaczny zalążek wiary Chrystusowej wśród morza pogańskiego. Termin diaspora jest pochodzenia judaistycznego (Żydzi poza Palestyną żyli wśród większości pogańskiej jako, „rozproszeni” lub „w diasporze”), choć bynajmniej nie oznacza, by odbiorcami listu byli jedynie chrześcijanie nawróceni z judaizmu. Wymienione nazwy geograficzne świadczą, iż chodzi o chrześcijan zamieszkujących środkową i północną część Azji Mniejszej.
Wzmianka o wyborze nasuwa okazję do refleksji teologicznej. Jest on realizacją zbawczych planów Bożych, opierających się na wszechwiedzy Bożej (por. kom. do Rz 8,29n; 9,11 – 11,36; Ef 1,11). Wybór dokonany przez Ojca wprowadza w życie proces uświęcenia przypisywany Duchowi Świętemu. Należy zaznaczyć, że autorem świętości w NT jest Bóg, nie zaś sam człowiek, który współpracuje jedynie z ofiarowaną mu łaską. W osobowo rozumianym Duchu Świętym przejawia się działająca ku zbawieniu moc Boża, głównie w sakramencie chrztu św., do którego wypadnie jeszcze wielokrotnie powrócić. Aktywna postawa chrześcijanina została zaznaczona w trzecim członie formuły trynitarnej (posłuszeństwo) jako konsekwencja zbawczego czynu Jezusa Chrystusa. Jego śmierć opisuje formuła zaczerpnięta ze starotestamentowego rytuału zawarcia Przymierza (por. Wj 24,8) i przebłagania (Kpł 17,11). Otrzymać pokropienie krwią Jezusa oznacza przyjąć w duchu wiary Jego zbawczą śmierć, włączyć się w nią przez chrzest św. i przyłączyć się do społeczności chrześcijańskiej. Pokropienie krwią nie odnosi się więc bezpośrednio do krwi Jezusa przelanej na krzyżu, lecz zamierza wyjaśnić Jego śmierć w świetle teologii krwi znanej z tradycji biblijnej. Dla ludzi stykających się na co dzień w środowisku judaistycznym czy pogańskim z krwawymi ofiarami tego rodzaju argumentacja była naturalna (por. kom. do Hbr 9n).
Łaska i pokój – to pozdrowienie specyficznie Pawłowe, występujące we wszystkich jego trzynastu listach. Obejmuje ono wszelkie dobra materialne i duchowe jako dar Boży, skierowany ku eschatologicznej pełni. Zwłaszcza łaska dowodzi pełnego miłości ustosunkowania się Boga do człowieka, które przejawia się szczególnie w odpuszczeniu grzechów. Ten element pozdrowienia jest czysto chrześcijański w odróżnieniu od pokoju, zwyczajnego pozdrowienia starotestamentalnego, nabierającego jednak w NT zupełnie nowej treści i wymowy.
1,2. W Starym Testamencie i ju...
nbogdanus