MĄDROŚĆ SYRACHA
Wstęp do Księgi Syracha.
Syr - Prolog.
Syr 1. Tajemnica mądrości. Bojaźń Boża. Cierpliwość i opanowanie siebie. Mądrość i prawość charakteru.
Syr 2. Bojaźń Boża w doświadczeniach.
Syr 3. Obowiązki względem rodziców.. Pokora. Pycha. Miłosierdzie względem biednych.
Syr 4. Zasady postępowania Mądrości. Wstyd i wzgląd ludzki. Prawda i dobroć.
Syr 5. Bogactwa i zuchwałość. Kultura języka.
Syr 6. Panowanie nad sobą. Przyjaciele. Zdobywanie mądrości.
Syr 7. Różne przestrogi i rady. Dzieci i żona. Rodzice. Kapłani. Biedni i doświadczeni. Roztropność i zastanowienie.
Syr 8.
Syr 9. Kobiety. Obcowanie z ludźmi.
Syr 10. Rządzenie. Przeciw pysze. Kto jest godzien czci?. Pokora i prawda.
Syr 11. Nie kieruj się pozorami. Potrzeba rozwagi. Ufność w Panu. Roztropna ostrożność.
Syr 12. Dobre uczynki. Prawdziwi i źli przyjaciele.
Syr 13. Przestawaj z równymi sobie!. Bogaty i ubogi.
Syr 14. Zazdrość i skąpstwo. Szczęście mędrca.
Syr 15. Wolność ludzka.
Syr 16. Przekleństwo bezbożnych. Wszechwiedzący i wszechmocny jest Pan. Człowiek w dziele stworzenia.
Syr 17. Boski Sędzia. Zachęta do pokuty.
Syr 18. Wielkość Boga. Nicość człowieka. Sposób dawania jałmużny. Należy mądrze przewidywać. Opanowanie siebie samego.
Syr 19. Roztropność w mowie. Prawdziwa i fałszywa mądrość.
Syr 20. Roztropne mówienie i milczenie. Dziwne sprzeczności. Panuj nad językiem! Kłamstwo.
Syr 21. Strzeż się grzechu! Mędrzec i głupi.
Syr 22. Leniwiec. Mądrość i głupota. Wierność w przyjaźni. Modlitwa o czystość w słowach, myślach i czynach.
Syr 23. Roztropność w mowie. Mowy nieobyczajne. Strzeż się nieobyczajności!
Syr 24. Przemowa mądrości. Uwagi autora o mądrości i Prawie.
Syr 25. Dobry i zły człowiek. Dobra i zła kobieta.
Syr 26. Smutne wypadki. Handel.
Syr 27. Mowy. Sprawiedliwość. Tajemnica. Obłuda. Nienawiść.
Syr 28. Kłótnie. Złe języki.
Syr 29. Pożyczka. Jałmużna. Poręka. Gościnność.
Syr 30. Wychowanie. Zdrowie i bogactwo. Radość.
Syr 31. Bogactwo. Uczty. Wino.
Syr 32. Bojaźń Boża.
Syr 33. Nierówność położenia. Bądź niezależny. Niewolnicy – słudzy.
Syr 34. Sny. Podróże. Ofiary.
Syr 35. Prawo i ofiary. Sprawiedliwość Boża.
Syr 36. Modlitwa o wybawienie Izraela. Naucz się roztropnie rozróżniać.
Syr 37. Przyjaciel. Doradca. Prawdziwa i fałszywa mądrość. Zdrowie i umiarkowanie.
Syr 38. Lekarz i leki. Żałoba po zmarłym.. Mądrość uczonych w Piśmie.
Syr 39. Wezwanie do chwalenia Pana.
Syr 40. Wielka troska człowieka. Najwyższym dobrem bojaźń Pana. Żebractwo.
Syr 41. Śmierć. Los niegodziwych. Wstyd.
Syr 42. Troska ojca o córki. Chwała Boża w nature.
Syr 43. Słońce. Księżyc. Gwiazdy. Tęcza. Cuda natury.
Syr 44. Chwała Boża w historii Izraela.
Syr 45.
Syr 46.
Syr 47.
Syr 48.
Syr 49.
Syr 50. Zachęta. Przysłowie wtrącone. Zakończenie.
Syr 51. DODATKI. Hymn pochwalny ocalonego. Autor o szukaniu mądrości.
Wstęp do Księgi Syracha
Księga ta w różnych tradycjach posiada różne tytuły; przekład polski opiera się na jednym z rękopisów greckich, także niejednolitych. W oryginale hebrajskim, dość wcześnie zaginionym, pismo określano prawdopodobnie jako Księgę (słowa) Jezusa, syna Syracha; wynika to z Syr 50,27 i Syr 51,30 oraz wzmianek w Talmudzie. Tradycja łacińska, posługując się tą księgą w przygotowaniu katechumenów, nazwała ją (już od św. Cypriana) księgą "kościelną", łac. Ecclesiasticus ("Eklezjastyk"). Być może pewną rolę odegrało tu podobieństwo (lub równy autorytet) z Eklezjastesem (Koheletem). W praktyce nomenklatura łacińska powodowała liczne nieporozumienia co do obu ksiąg, stąd też obecnie jest coraz mniej używana.
W odróżnieniu od pozostałych Ksiąg dydaktycznych autor księgi i jej język pierwotny, a także dalsze dzieje są dobrze znane. Autorem tego obszernego pisma mądrościowego jest doświadczony i wykształcony nauczyciel Prawa, obeznany z wszelkimi tradycjami mądrościowymi. Przedmowa napisana przez tłumacza księgi na język grecki, tzw. Prolog - nie należący do jej zasadniczej treści, podaje imię autora: Jezus, uzupełnione w Syr 50,27 wskazówkami rodowodowymi: syn Syracha, syna Eleazara z Jerozolimy. Jezus, syn Syracha napisał w języku hebr. księgę w początkach w. II przed Chr. (por. Syr 50,1-24 aluzje do pontyfikatu Szymona, syna Oniasza, a więc Szymona II). Wnuk jego po przybyciu do Egiptu w r. 132 (38 rok panowania Ptolemeusza Euergetesa) przełożył słowa swego dziadka na język grecki dla tamtejszej diaspory, posługującej się niemal wyłącznie tym językiem. Już Prolog (w. 20-22) wskazuje na to, że tłumaczenie to nie było dosłowne; chodziło w wielu wypadkach o adaptację tekstu hebrajskiego do mentalności greckiej, niekiedy o przystosowanie do aktualnych potrzeb gminy żydowskiej ok. r. 130 przed Chrystusem.
Księga Syracha, mimo że napisana w oryginale po hebrajsku, nie należała do zbioru żydowskiego (kanonu) Ksiąg świętych, chociaż pisma talmudyczne przytaczają ją w podobny sposób jak księgi kanoniczne. Weszła natomiast w wersji greckiej do Septuaginty i stąd przyjęli ją chrześcijanie. Należy ona do grupy ksiąg wtórnokanonicznych; jej natchnienie i kanoniczność potwierdził Sobór Trydencki, wbrew wahaniom niektórych ugrupowań chrześcijańskich. W NT znał księgę przynajmniej autor Listu Jakuba (Jk 1,19 - por. Syr 5,11), zapewne także i inni (por. np. Mt 6,14 z Syr 28,2; Łk 1,17 z Syr 48,10 itd.). Do r. 1896 jedynym znanym tekstem był przekład grecki, choć jeszcze św. Hieronim wspomina o oryginale hebrajskim. Kolejno znalezione urywki hebrajskie (z genizy w Kairze, z Qumran oraz z Masady) pozwoliły odtworzyć znaczą część tekstu hebrajskiego, wykazały jednak dość zasadnicze różnice między oryginałem a przekładem, a właściwie przekładami (i kolejnymi adaptacjami). Przekład niniejszy opiera się w zasadzie na tradycyjnych rękopisach greckich, znalezione fragmenty hebrajskie służą jedynie do usuwania niejasności. Wydaje się, że przekład grecki pochodzi z nieco innej (niekiedy lepszej) postaci tekstu, niż go reprezentują znalezione urywki hebrajskie, także niejednolite.
Autor zamierzał dać czytelnikom rodzaj praktycznej filozofii, łatwo stosowalnej w życiu, a opartej na tradycyjnej religijności dawniejszych pism ST i historii Ludu Bożego. W księdze można wyróżnić dwie większe części: Syr 1,1-Syr 42,14; oraz Syr 42,15-Syr 51,30. Pierwsza ma charakter antologiczny, zawiera szereg luźno powiązanych wskazówek mądrościowych i napomnień, niekiedy zestawionych w relacji do stanu lub wieku człowieka. Występuje tu nie tylko szereg hymnów, modlitw i refleksji, ale i spekulacji na temat pochodzenia mądrości, która zaczyna przybierać pewne cechy osobowe. Bardzo ważnym źródłem religijności tamtego okresu jest idealny obraz uczonego w Pismach w Syr 38,24-Syr 39,11. Ta część księgi przypomina dość żywo Księgę Przysłów tak w starszej jej części, jak i w Prz rozdz. 1-9 [->Prz 1,1]. Druga część ma charakter bardziej hymniczny: wysławia mądrość przejawiającą się w stworzeniu, a w Syr 44,1-Syr 50,26 przechodzi w "Pochwałę Ojców", tj. w antologiczne zestawienie mądrości przejawiającej się w wybitnych mężach historii wybranego narodu. Zakończenie stanowi modlitwa Syracha oraz alfabetycznie zbudowane wezwanie do mądrości. Pod względem doktrynalnym księga zawiera ideały mądrościowe i etyczne judaizmu (umiarkowanie, dobroczynność, ofiara, czystość i religijna postawa praktyczna), z których wiele podjął i dowartościował Nowy Testament.
Syr - Prolog
Prolog - jest dziełem tłumacza; nie wchodząc w skład księgi, nie jest pismem natchnionym.
Prolog
Wstęp czy wprowadzenie do jakiejś księgi zwykle wyjaśnia jej cel i udziela informacji o genezie dzieła. Prolog do greckiego przekładu Mądrości Syracha, napisany elegancką greką (podobnie jak Łk 1,1-4), mówi w trzech długich zdaniach o autorze oryginału i jego celu, o problemach stojących przed tłumaczem i okolicznościach dokonania przekładu. Księgę napisał po hebrajsku, opierając się na żydowskich świętych pismach, niejaki Jezus (syn Syracha, syna Eleazara z Jerozolimy; por. 50,27), aby innym Żydom dopomóc w
prowadzeniu życia zgodnego z Prawem. Zauważmy, że elementy mądrościowe, tak wyeksponowane w tym dziele, są podporządkowane Torze. Odbiorcami przekładu są greckojęzyczni Żydzi, których prosi się o pobłażliwość, kiedy będą sięgali po wersję grecką księgi napisanej przez rodowitego Izraelitę. Wersja ta jednak nie jest jakąś mechaniczną reprodukcją księgi hebrajskiej, lecz próbą wyrażenia myśli autora w dobrej grece. Toteż jak dawniejsze księgi w wersji greckiej „wykazują niemałą różnicę” w stosunku do swych hebrajskich oryginałów, tak grecka wersja Mądrości Syracha różni się (nawet nieco bardziej) od oryginału hebrajskiego. Tłumacz jest wnukiem autora. W 132 r. przed Chr. (w trzydziestym ósmym roku panowania Ptolemeusza VII Fiskona Euergetesa) przybył do Egiptu, a swój przekład ukończył około 117 r. przed Chr. Wnuk starał się zrobić dla diaspory żydowskiej to, co jego dziadek usiłował uczynić dla Żydów palestyńskich: pomóc im żyć według Prawa i osiągnąć w ten sposób doskonałość.
1 Prawo, Prorocy i ci, którzy po nich przyszli, zostawili nam liczne i wielkie [dzieła] w dziedzinie nauki i mądrości, za co Izraelowi należy się chwała. Potrzeba przeto, by nie tylko ci, co umieją czytać, byli o nich dobrze pouczeni, 5 ale też żeby i uczniowie dla obcych stali się pożyteczni przez mowy i pisma. Dziadek mój, Jezus, kiedy oddał się pełniejszemu poznaniu Prawa, Proroków oraz innych ksiąg ojczystych 10 i nabrał w nich doskonałej biegłości, sam też zapragnął napisać coś z dziedziny nauki i mądrości, aby ludzie żądni wiedzy sami przez to wszystko się wzbogacili, a jeszcze bardziej, aby coś dodali do niej przez życie zgodne z Prawem. 15 Proszę więc z życzliwością i uwagą zabierać się do czytania, a wybaczyć w tych miejscach, gdzie by się komu wydawać mogło, 20 że mimo naszej usilnej pracy nad tłumaczeniem, nie mogliśmy dobrać odpowiedniego wyrażenia: albowiem nie mają tej samej mocy słowa czytane w języku hebrajskim, co przełożone na inną mowę. Nie tylko ta księga, ale nawet samo Prawo i Proroctwa, 25 i inne księgi czytane w swoim języku wykazują niemałą różnicę. Gdy w trzydziestym ósmym roku [panowania] króla Euergetesa przybyłem do Egiptu i tam zamieszkałem, znalazłem odpis księgi, zawierający nieprzeciętną naukę. 30 Czułem się zmuszony dołożyć usilnego starania i rzetelnej pracy, aby tę księgę przetłumaczyć. Poświęciłem wiele bezsennych nocy i nauki, aby w takim przeciągu czasu, jaki był potrzebny, wydać wykończoną księgę dla tych, wśród których przebywam i którzy chcieliby się czegoś nauczyć, a są przygotowani do życia według Prawa w dziedzinie obyczajów.
Syr 1
Tajemnica mądrości
1 Cała mądrość od Pana [pochodzi] i z Nim jest na wieki. Prz 2,6
2 Piasek morski, krople deszczu i dni wieczności któż może policzyć? Mdr 9,4
3 Wysokość nieba, szerokość ziemi, przepaść i mądrość któż potrafi zbadać?
4 Jako pierwsza przed wszystkim stworzona została mądrość, a rozum roztropny [jest] od wieków. Syr 24,8; Syr 24,9; Prz 8,22+
1,4 - Por. Syr 24,8n; Prz 8,22; Ba 3,32-38. Wlg i przekł. staroż. mają: "5 Zdrojem mądrości jest słowo Boże na wysokości, a drogi jej - to przykazania wieczne".
5 - (patrz: przyp. do w. 4) 6 Korzeń mądrości komuż został objawiony, a dzieła jej wszechstronnych umiejętności któż poznał?
1,6 - Część rkp ma następujący wiersz 7: "Wiedza mądrości komuż została objawiona i któż pojął jej mnogie doświadczenie".
7 - (patrz: przyp. do w. 6) Hi 28,27 Jl 3,1-2; Dz 2,17n; Dz 2,33; Koh 2,26
8 Jest Jeden mądry, co bardzo lękiem przejmuje, Zasiadający na swoim tronie.
9 To Pan ją stworzył, przejrzał, policzył i wylał ją na wszystkie swe dzieła, Syr 9,16
10 na wszystkie stworzenia jako swój dar, a tych, co Go miłują, hojnie w nią wyposażył. Prz 4,10; Syr 1,18
Bojaźń Boża
11 Bojaźń Pańska – to chwała i chluba, wesele i korona radosnego uniesienia. Syr 11,27
1,11 - W rozumieniu autora jest to źródło religijności przejawiającej się w praktykowaniu prawdziwej pobożności.
12 ...
nbogdanus