Grabowski J., Tytulatura na dokumentach książąt mazowieckich.pdf

(689 KB) Pobierz
13/2009
PIERWSZY NUMER UKAZAŁ SIĘ W LISTOPADZIE 2001
*
W numerze
*
ARTYKUŁY
Janusz Bieniak
(Toruń),
Terminologia pokrewieństwa i powinowactwa
w średniowiecznych źródłach
.......................................................................3
Agnieszka Teterycz-Puzio
(Słupsk),
Formularz i pieczęć. Przyczynek
do badań nad pozycją możnowładztwa w XIII wieku
.................................23
Janusz Grabowski
(Warszawa),
Tytulatura na dokumentach książąt
mazowieckich. Forma i funkcje (wybrane zagadnienia)
...............................41
Marek Cetwiński
(Wrocław),
Język „Księgi henrykowskiej” i problemy
z jego tłumaczeniem i zrozumieniem
..........................................................81
Sobiesław Szybkowski
(Gdańsk),
Sprawy majątkowe późnośredniowiecznej
kujawskiej elity szlacheckiej w źródłach dokumentowych i aktowych.
Konwencja i rzeczywistość
.........................................................................91
Eligiusz Podolan
(Zielona Góra),
Terminologia ustroju feudalnego
w historiografii rosyjskiej 2. połowy XIX wieku
.........................................115
ŹRÓDŁA, MATERIAŁY
ARTYKUŁY RECENZYJNE I RECENZJE
NOTY BIBLIOGRAFICZNE
KRONIKA NAUKOWA
Redaktor naczelny
Krzysztof Mikulski
Rada Programowa
Tomasz Jasiński (Poznań), Olivier Châline (Paryż), Robert Frost (Aberdeen),
Michael G. Müller (Halle), Andrzej Rachuba (Warszawa), Andrzej Radzimiński
(Toruń), Jacek Staszewski (Toruń), Mieczysław Wojciechowski (Toruń)
Komitet Redakcyjny
Jarosław Kłaczkow, Wiesława Duży (zastępca sekretarza),
Danuta Musiał, Magdalena Niedzielska (zastępca red. nacz.),
Jan Wroniszewski, Agnieszka Zielińska (sekretarz)
Opracowanie redakcyjne i korekty
Mirosława Szprenglewska
Tłumaczenie streszczeń
Katarzyna Pękacka-Falkowska
ISSN 1643-8191
Printed in Poland
© Copyright by Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
Toruń 2009
Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
ul. Gagarina 5, 87-100 Toruń
Redakcja: tel. 56 611 42 95, fax 56 611 47 05, e-mail: dwyd@umk.pl
Dystrybucja: ul. Reja 25, 87-100 Toruń
tel./fax 56 611 42 38, e-mail: books@umk.pl
www.wydawnictwoumk.pl
Skład: Jan Ciesielski
Druk: Drukarnia Cyfrowa UMK
ul. Gagarina 5, 87-100 Toruń
ARTYKUŁY
Janusz Grabowski
(Warszawa)
Tytulatura na dokumentach książąt mazowieckich.
Forma i funkcje (wybrane zagadnienia)
*
hociaż w ostatnim czasie wzrosły w Polsce badania nad dziejami
i organizacją kancelarii średniowiecznych
1
, to jednak ciągle brakuje
nowych opracowań na temat funkcji społecznych i prawnych doku-
mentu
2
, a także szczegółowych studiów monograficznych poświęconych po-
szczególnym formułom średniowiecznego dyplomu
3
. Dlatego w niniejszym
Belliculum diplomaticum Thorunense. Kancelarie władców na ziemiach polskich w średnio-
wieczu i czasach nowożytnych,
red. W. Chorążyczewski, J. Tandecki, Toruń 2007.
2
M. Koczerska,
Nauki pomocnicze historii średniowiecznej w Polsce – stan i perspektywy ba-
dawcze,
[w:]
Pytania o średniowiecze,
red. W. Fałkowski, Warszawa 2001, s. 177–180; T. Jurek,
Stanowisko dokumentu w średniowiecznej Polsce,
St. Źródł., t. 40, 2002, s. 1.
3
Z nowszych opracowań zob. m.in.: A. Bogucki,
Książę i wojewoda. Tytulatura nieko-
ronowanych władców czeskich i polskich,
PH, t. 89, 1998, z. 4, s. 551–571; A. Adamska,
Arengi
w dokumentach Władysława Łokietka. Forma i funkcje,
Kraków 1999; T. Nowakowski,
Idee areng
dokumentów książąt polskich do połowy XIII wieku,
Bydgoszcz 1999; M. L. Wójcik,
Tytulatura
książąt legnicko-brzeskich do początku XV wieku,
[w:]
Silesia Numismatica. Ducatus Lignicensis et
Bregensis. Liber primus,
red. B. Paszkiewicz, Legnica 2001, s. 27–39; A. Barciak,
Tytuł opawski
książąt wrocławsko-legnickich w początkach XIV wieku,
[w:]
Ludzie – kościół – wierzenia. Studia
z dziejów kultury i społeczeństwa Europy Środkowej,
Warszawa 2001, s. 445–452; A. Gut,
Formu-
larz dokumentów książąt zachodniopomorskich do połowy XIV wieku,
Szczecin 2002; J. Pakulski,
Desygnaty władzy książęco-królewskiej w średniowiecznej Polsce,
[w:]
Genealogia. Stan i perspektywy
badań nad społeczeństwem Polski średniowiecznej na tle porównawczym,
red. J. Pakulski, J. Wroni-
szewski, Toruń 2003, s. 21–45; T. Jurek,
Formuła komisyjna w czternastowiecznej kancelarii świd-
nickiej,
St. Źródł., t. 43, 2005, s. 1–17.
1
C
41
Janusz Grabowski
artykule (który jest częścią większego opracowania) postanowiliśmy zająć się
wybraną problematyką dotyczącą tytulatury książąt mazowieckich. Stan ba-
dań nad tytulaturą książąt mazowieckich (XIII–XVI w.) nie jest zadowalają-
cy, gdyż dysponujemy ciągle niewielką liczbą opracowań
4
. Świadczy to o ma-
łym zainteresowaniu badaczy tą częścią protokołu wstępnego, która odgrywa
ważną rolę nie tylko przy analizie autentyczności dokumentów, formularza
i dyktatu, ale również w badaniach dotyczących historii politycznej oraz po-
działów dzielnicowych Mazowsza
5
.
Uwagi dotyczą tytułów roszczeniowych (pretensyjnych) używanych
przez książąt mazowieckich w XIV–XV w. oraz problematyki związanej z ty-
tulaturą i listą świadków. Postaramy się również odpowiedzieć na pytanie, czy
w kancelarii książąt mazowieckich istniała zależność między kolejnością urzęd-
ników na liście świadków a precedencją ziem wymienionych w tytulaturze.
Od połowy XIII w. do 1526 r. oprócz tytulatury mazowieckiej i ruskiej
spotykamy prawie trzydzieści różnych tytułów partykularnych: bełski, błoń-
ski, brzeski, ciechanowski, gostyniński, grabowiecki, grójecki, horodelski, kol-
ski, kujawski, liwski, lubaczowski, łopatyński, mszczonowski, nurski, płocki,
płoński, rawski, sieciechowski, sochaczewski, sokalski, warszawski, warecki,
wiski, wyszogrodzki, zakroczymski, zawkrzeński i żydaczowski. Niektóre tytu-
ły były używane przez bardzo krótki czas albo występowały tylko w kancelarii
jednego księcia i nigdy nie były dziedziczone. Znamy także tylko jednorazowe
wystąpienia niektórych tytułów partykularnych, których już na późniejszych
dokumentach książęcych nigdy nie spotykamy. Najwcześniej na dokumentach
H. Rutkowski,
Początki tytułu księcia warszawskiego w XIV wieku,
„Studia Warszawskie”,
t. 19:
Warszawa
średniowieczna, 1975, z. 2, s. 163–170; E. Suchodolska,
Podziały Mazowsza
w pierwszej połowie XIV w. w świetle tytulatury książęcej,
[w:]
Kultura średniowieczna i staropolska,
Warszawa 1991, s. 639–645; A. Swieżawski,
Tytulatura ruska książąt mazowieckich,
Częstochowa
1994; J. Grabowski,
Tytulatura kujawska i ruska Siemowita IV, księcia mazowieckiego. Ze studiów
nad intytulacją w średniowiecznych dokumentach w Polsce,
[w:]
Piśmiennictwo pragmatyczne w Pol-
sce do końca XVIII wieku na tle powszechnym,
red. J. Gancewski i A. Wałkówski, Olsztyn 2006,
s. 119–135. Wiele informacji na temat tytulatury książęcej przynoszą prace: E. Suchodolska,
Kan-
celarie na Mazowszu w latach 1248–1345. Ośrodki zarządzania i kultury,
Warszawa 1977; eadem,
Regesty dokumentów mazowieckich z lat 1248–1345,
Warszawa–Łódź 1980; S. K. Kuczyński,
Pie-
częcie książąt mazowieckich,
Wrocław 1978 oraz J. Grabowski,
Kancelarie i dokumenty książąt ma-
zowieckich w latach 1341–1381. Ośrodki zarządzania i kultury,
Warszawa 1999.
5
Na temat podziałów Mazowsza zob. A. Wolff,
Tablica podziałów Mazowsza w latach
1370–1526. Objaśnienie do tablicy,
[w:]
Studia nad urzędnikami mazowieckimi 1370–1526,
Wrocław 1962; H. Rutkowski,
Podziały dzielnicowe Mazowsza w XIV w.,
[w:]
Dzieje Mazowsza
do 1526 r.,
red. A. Gieysztor i H. Samsonowicz, Warszawa 1994, s. 196.
4
42

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin