KOŁO NAUKOWE STUDENTÓW ARCHEOLOGII
INSTYTUT PRAHISTORII UAM
OBLICZA ŚMIERCI.
PERSPEKTYWY
BADAWCZE
Redakcja
Olga Tarczyńska
Materiały z IX Międzynarodowej Interdyscyplinarnej Sesji Studentów Archeologii „Oblicza śmierci. Perspektywy badawcze” (Puszczykowo 3-5 grudnia 2007 roku) wydane przez Koło Naukowe Studentów Archeologii działające przy Instytucie Prahistorii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Organizatorzy konferencji:
Agnieszka Łukaszyk
Tomasz Michalik
Prowadzący warsztaty:
Marta Bartkowiak
Maria Grabowska
Maja Kostecka
Przemysław Kujawiński
Natalia Racek
Ewelina Trafalska
Natalia Weimann
Przygotowanie do druku i redakcja: Olga Tarczyńska
Projekt okładki: Olga Tarczyńska, Tomasz Marciniak
Publikacja sfinansowana przez Instytut Prahistorii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Spis treści:
Słowo wstępne 5
Podziękowania 7
Maria Grabowska (Poznań)
Kłopoty ze śmiercią 9
Ewa Żukowska (Toruń)
Dlaczego i kiedy człowiek zaczął chować swoich zmarłych? 17
Łukasz Toboła (Poznań)
Śmierć – nasz bliźni: przyczynek do semickiej filologii śmierci
na przykładzie ugaryckiego bóstwa Muta 25
Przemysław Chudzik (Toruń)
Nuty z zaświatów. Łabędzi śpiew kompozytora 33
Natalia Weimann (Poznań)
TRUP, czyli cielesny wymiar śmierci i sposoby radzenia sobie z nim przez żyjących 42
Przemysław Kujawiński (Poznań)
Ucieczka przed śmiercią – śmierć jako tabu we współczesnym świecie 50
Urszula Martyniuk (Poznań)
Seks i śmierć 58
Część II: Śmierć w dyskursie społecznym
Maciej Daszuta (Warszawa)
Z tarczą lub na tarczy… – etos śmierci w Sparcie epoki archaicznej i klasycznej 77
Łukasz Banaszek (Poznań)
Kara – przemoc – sprawiedliwość. Komu i do czego potrzebna była kara śmierci
przez ukrzyżowanie w czasach republiki rzymskiej? 89
Przemysław Piwowarczyk (Katowice)
Śmierć sprawiedliwego i niegodziwca w świetle literatury żydowskiej II wieku p.n.e. 107
Magdalena Matczak (Poznań)
Homo sacra res homini – Człowiek jest rzeczą świętą dla człowieka (Seneka).
Rzecz o kulcie świętych i relikwii 127
Piotr Maliński (Poznań)
„Piramida Dengkur” jako oś konfliktu w kraju Nuerów (1927–1929).
Etnopolityczny wymiar śmierci i destrukcji dziedzictwa kulturowego 135
Agata Koczowska (Warszawa)
O warszawskich wyspach kultu i pamięci. Społeczne znaczenie
Śmierci Jana Pawła II 147
Marek Jurzysta (Toruń)
Śmierć na ścianach jaskiń – rytualne uśmiercanie zwierząt na malowidłach
jaskiniowych. 167
Krzysztof Lewandowski (Toruń)
„Twarz na popielnicy” – czym były przedstawienia twarzy na urnach
kultury pomorskiej 175
Dawid Kobiałka (Poznań)
Człowiek a rzecz – życie a śmierć. Próba reinterpretacji tzw.„urn twarzowych”
na przykładzie stan. 2 w Karczemkach, gm. Szemud, woj. pomorskie 183
Marta Filipczak (Poznań)
Miłość, zabawa, religia, demony, czyli etruski świat zmarłych 213
Paula Jaszczołt (Warszawa), Julia Chyla (Warszawa)
Obrzędy pogrzebowe we wczesnochrześcijańskich katakumbach w Rzymie 227
Joanna Mardas (Poznań)
Kofuny – grobowce kurhanowe Japonii w okresie od połowy III do początku
VIII wieku 243
Monika Włodarczak (Poznań)
Pochówki „antywampirze” a pochówki atypowe w świetle źródeł archeologicznych, historycznych i etnograficznych 253
Joanna Wilk (Kraków)
Cmentarzyska z okresu zajmowania ojczyzny a struktura społeczeństwa węgierskiego 263
Mariusz Kania (Poznań)
Wiek – kategoria biologiczna czy społeczna? 285
Tomasz Staniewicz (Poznań)
Czego można się dowiedzieć o zmarłych wykorzystując metody komputerowe? 301
Instytut Prahistorii
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza
Poznań
Niniejsza książka jest publikacją materiałów z IX Międzynarodowej Interdyscyplinarnej Sesji Studentów Archeologii zatytułowanej „Oblicza śmierci. Perspektywy badawcze”, która odbyła się w dniach 3–5 grudnia 2007 w Puszczykowie koło Poznania. Była ona kontynuacją cyklu konferencji zapoczątkowanych w 1999 roku przez studentów Instytutu Prahistorii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Tematyka wspomnianej sesji dotyczyła zagadnienia śmierci oraz możliwości poznawczych tego zjawiska przez różne dziedziny nauk. Wydawać by się mogło, że problematyka śmierci nie pojawia się często w refleksji młodych ludzi, jednak olbrzymie zainteresowanie naszą konferencją ukazało, że w rzeczywistości jest inaczej. Autorzy prawie trzydziestu wstąpień – przedstawiciele różnych kierunków studiów – zaprezentowali różnorodne sposoby postrzegania tego zjawiska, przede wszystkim przez pryzmat zgłębianych przez siebie nauk. W niniejszej publikacji znajdziecie Państwo większość z wygłoszonych referatów, które zostały pogrupowane ze względu na podejmowaną przez nie tematykę.
W części I: Oswoić śmierć? zebrane zostały artykuły mówiące przede wszystkim o sposobach traktowania zjawiska śmierci zarówno w przeszłości, jak i współcześnie. Mowa jest w nich o oswajaniu się z tym zjawiskiem za pomocą muzyki, rytuałów pożegnania oraz w różnorodności odnoszących się do niego nazw. Pojawia się w nich również spojrzenie na śmierć z perspektywy psychologicznej: na to, w jaki sposób stała się ona współcześnie swoistym tabu, a także o powiązaniach między seksem i śmiercią widocznych, m.in. w niektórych przypadkach dewiacji seksualnych.
Część II zatytułowana Śmierć w dyskursie społecznym zawiera siedem artykułów poruszających tematykę społecznej percepcji zjawiska śmierci w różnych czasach i kulturach.
Rozważane jest podejście do zjawiska umierania w starożytnej Sparcie, w której wykształcił się swoisty „etos śmierci” oraz w skupiskach żydowskich Judei i Egiptu, które w wyniku przemian społeczno-politycznych wypracowały w stosunku do niego nowe podejście. Autorzy analizują również percepcję kary śmierci przez mieszkańców starożytnego Rzymu oraz społeczne znaczenie śmierci osób już za życia uważanych za symbole. Ponadto artykuły wchodzące w skład tej części podejmują kwestię symbolicznego znaczenia szczątków zmarłych oraz budowli grobowych dla nich wznoszonych.
Część III nosząca tytuł: Perspektywa archeologiczna w dyskursie o śmierci ukazuje spojrzenie na to zjawisko z perspektywy archeologów i wyników prowadzonych przez nich badań. Zaprezentowane w niej prace poruszają tematykę związaną z analizami socjologicznymi przeszłych społeczeństw na podstawie rozplanowania użytkowanych przez nie cmentarzysk oraz sposobu chowania zmarłych. Autorzy analizują również świat zmarłych oraz obrzędy pogrzebowe kultywowane na terenie starożytnej Italii i Japonii, a także podejmują się dwóch odmiennych interpretacji znaczenia urn twarzowych łączonych z kulturą
pomorską. Publikację zamyka artykuł prezentujący stosowane przez archeologów nowoczesne metody komputerowe, które poszerzają możliwości poznania przeszłej rzeczywistości oraz pozwalają na efektywną prezentację wyników przeprowadzonych badań.
Przedstawiona charakterystyka publikowanych artykułów ukazuje, jak różnorodne sposoby postrzegania zjawiska śmierci zaprezentowano w czasie trwania konferencji, czemu sprzyjał klimat interdyscyplinarności spotkania. Wygłaszane referaty wywoływały wielokrotnie dyskusje w gronie słuchaczy i mam nadzieję, że również Państwa zachęcą do pogłębionej refleksji nad tym zagadnieniem.
...
dancistino