MONOGRAFIE I OPRACOWANIA 466. Ewa Frątczak MODELOWANIE CYKLU ŻYCIA JEDNOSTKI I RODZINY TEORIA I PRAKTYKA.pdf

(2435 KB) Pobierz
MONOGRAFIE
I OPRACOWANIA 466
Ewa Frątczak
MODELOWANIE CYKLU
ŻYCIA
JEDNOSTKI I RODZINY
TEORIA I PRAKTYKA
SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA
WARSZAWA 1999
KOMISJA WYDAWNICZA
MONOGRAFII I OPRACOWAŃ
Stefan Doroszewicz (przewodniczący), Andrzej Gawerski (sekretarz), Jan Kaja
Zbigniew Landau, Elżbieta Majewska-Bartkowiak, Piotr Miller, Grażyna Rytelewska
Krzysztof Stanek, Tadeusz P. Tkaczyk, Elżbieta Unilowicz, Stanisław Wodejko
Recenzenci
Jan Paradysz
Barbara Radzikowska
Redaktor
Ewa Heynar-Skowrońska
Redaktor techniczny
Bożenna Kruszeska
@ Copyright by Ewa Frątczak & Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 1999
Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej
Warszawa 1999. Wydanie I. Ark. wyd. 18,0
Zamówienie 85/X/99
SPIS TREŚCI
WSTĘP ........................................................................................................................
5
Rozdział 1
CEL I ZAKRES BADAŃ ................................................................................................
1.1. Główne zagadnienia badawcze, cel pracy .............................................................
1.2. Podstawowe przekroje badań, problemy badawcze ..............................................
1.3.
Źródła
informacji ....................................................................................................
1.3.1. Polskie Badanie Retrospektywne 1988 „Droga
Ŝyciowa
– biografia
rodzinna, zawodowa, migracyjna” ...............................................................
1.3.2. Polskie Badanie Retrospektywne 1991 „Przemiany rodziny i wzorce
dzietności w Polsce, 1991” ..........................................................................
1.3.3. BieŜąca obserwacja .....................................................................................
9
9
18
27
28
34
36
Rozdział 2
METODOLOGIA BADAŃ CYKLU
śYCIA
JEDNOSTKI I RODZINY .............................
2.1. Historia, rozwój koncepcji, podstawowe pojęcia i definicje w badaniach nad
cyklem
Ŝycia
jednostki ...........................................................................................
2.2. Historia, rozwój koncepcji, podstawowe pojęcia i definicje w badaniach nad
cyklem
Ŝycia
rodziny ..............................................................................................
2.3. Pomiar i modelowanie cyklu
Ŝycia
jednostki i rodziny ............................................
2.3.1. Pomiar i modelowanie cyklu
Ŝycia
jednostki ................................................
2.3.2. Pomiar i modelowanie cyklu
Ŝycia
rodziny ..................................................
39
39
48
69
69
77
Rozdział 3
MODELOWANIE WYBRANYCH FAZ CYKLU
śYCIA
RODZINY.
KARIERA PŁODNOŚCI ............................................................................................... 89
3.1. Empiryczna analiza cyklu
Ŝycia
rodziny. ................................................................. 89
3.2. Proces formowania i rozpadu rodzin - analizy modelowe ...................................... 93
3.2.1. Modele semiparametryczne, teoria, procedury estymacji i weryfikacji ......... 93
3.2.2. Specyfikacja modelu, zmienne .................................................................... 101
3.3. Kariera płodności – wyniki estymacji modelu nieparametrycznego ........................ 117
4
Rozdział 4
TEORIA I PRZYKŁADY ANALIZ KARIER RÓWNOLEGŁYCH .................................... 125
4.1. Podstawy teoretyczne badania karier równoległych .............................................. 125
4.1.1. Nieparametryczny model ryzyk konkurencyjnych ....................................... 126
4.1.2. Teoria przyczynowości................................................................................. 135
4.2. Badanie karier równoległych: rodzinnej i zawodowej ............................................. 147
4.2.1. Specyfikacja modelu, podstawowe hipotezy, zmienne ............................... 149
4.2.2. Homogamia edukacyjna małŜeństw ............................................................ 154
4.2.3. Wyniki estymacji modelu ............................................................................. 157
Rozdział 5
RODZINNE TABLICE TRWANIA
śYCIA.
MODEL RODZINY NUKLEARNEJ ............. 167
5.1. Informacje ogólne .................................................................................................. 167
5.2. Podstawy teoretyczne modelu rodziny nuklearnej, modele J. Bongaartsa
i Zenga Yi .............................................................................................................. 168
5.1.1. Model J. Bongaartsa ................................................................................... 168
5.1.2. Model Zenga Yi ........................................................................................... 172
5.2. Dane
źródłowe
do estymacji modelu dla Polski ..................................................... 179
5.3. Syntetyczne omówienie wyników estymacji modelu rodzinnych tablic trwania
Ŝycia
...................................................................................................................... 181
ZAKOŃCZENIE ........................................................................................................... 193
ANEKS 1 ...................................................................................................................... 199
ANEKS 2 ...................................................................................................................... 211
BIBLIOGRAFIA ............................................................................................................ 223
WSTĘP
Zjawiska demograficzne i sytuacje, w jakich one występują, składają się na procesy
demograficzne i warunki ich realizacji. Do opisu procesów i ich determinant nie wystarczają
tradycyjne metody analizy demograficznej. Coraz częściej dla prawidłowego opisu, oceny
pojedynczego procesu demograficznego, lub kilku jednocześnie badanych procesów (pro-
cesami demograficznymi są: urodzenia, zgony, migracje, proces formowania rodzin (gospo-
darstw domowych), proces rozpadu rodzin itd.) wykorzystuje się szeroko rozumiane mode-
lowanie zjawisk i procesów. W przedstawionej pracy zawarto przykłady modelowania zja-
wisk i procesów demograficznych opartych na cyklu
Ŝycia
rodziny i jednostki.
Jako główną koncepcję analizy przyjęto,
Ŝe
badanie cyklu
Ŝycia
rodziny odbywa się
poprzez ocenę zmian w karierze rodzinnej jednostki. Jednostką odniesienia, czyli jed-
nostką identyfikującą rodzinę, jest kobieta. Logika modelowania i weryfikacja teorii od-
niesiona do badanych procesów wychodzi od tradycyjnego opisu empiryczno-
statystycznego cyklu
Ŝycia
rodziny, koncentruje się kolejno na modelowaniu wybranych
fragmentów z cyklu
Ŝycia
rodziny, a następnie przechodzi do badania wzajemnych po-
wiązań pomiędzy karierą rodzinną i innymi karierami, jak: migracyjną i zawodową, głów-
nie w skali mikro. Z poziomu mikro następuje przejście na poziom makro oceniający
zmiany w skali kraju, wykorzystując do tego celu modelu rodziny nuklearnej. Podejście
mikro i makro w badaniach nad cyklem
Ŝycia
jednostki i rodziny dopełniają się wzajemnie
tworząc logiczną całość. Do weryfikacji teorii i modelowania słuŜą dane pochodzące z
dwóch polskich badań retrospektywnych z lat 1988 i 1991 oraz dane bieŜącej sprawoz-
dawczości statystycznej w zakresie zjawisk i procesów demograficznych Głównego
Urzędu Statystycznego.
Na całość pracy składają się: wstęp, pięć rozdziałów, zakończenie, bibliografia i
dwa aneksy.
W rozdziale pierwszym pracy omówiono główne problemy badawcze z zakresu
studiów i analiz demograficznych zorientowanych na cykl
Ŝycia
rodziny i jednostki. Są to
zagadnienia, które merytorycznie przynaleŜą do subdyscypliny naukowej określanej
mianem demografii rodziny. Z szerokiego pola zagadnień badawczych wybrano te, które
stanowią główny cel pracy. Za niezwykle waŜną uznano i przedstawiono w pracy klasyfi-
kację badań statystycznych i ich uŜyteczność w analizach cyklu
Ŝycia
jednostki i rodziny
(badania jednorazowe, panelowe i retrospektywne). Więcej uwagi poświęcono wybranym
zagadnieniom metodologicznym w odniesieniu do badań retrospektywnych, jako tych,
których uŜyteczność w analizach cyklu
Ŝycia
jednostki i rodziny jest najwyŜsza. Do za-
gadnień tych zaliczono: problematykę obciętej (uciętej) informacji, próby losowej, błędów
związanych z tym typem badań. Dość szczegółowo przedstawiono badanie retrospek-
Zgłoś jeśli naruszono regulamin