n o w o c z e s n y t e c h n i k d e n t y s t y c z n y              1/2015              p r a c a i z d r o w i e

Zagrożenia biologiczne w pracy technika dentystycznego

– badanie ankietowe

mgr farm. Magdalena Szalewska1, dr n. med. Leszek Szalewski2, lek. dent. Dorota Wójcik2, mgr Aneta Kamińska2,

P

raca technika dentystycznego wiąże się z wieloma zagrożeniami, w tym zagrożeniami biologicznymi, których głównym źródłem są chorobotwórcze drobnoustroje pochodzące od pacjenta. Przeniesienie drobnoustrojów może nastąpić w wyniku kontaktu z pobranymi wyciskami, w trakcie próby prac podczas etapów pośrednich oraz w trakcie obróbki mechanicznej protez wcześniej używanych przez pacjenta (bioaerozole). Istnieje możliwość zakażeń grzybiczych (świąd, grzybica paznokci), bakteryjnych (gruźlica, kiła), wirusowych (grypa, wirus HIV, wirusy WZW typu B i C oraz HPV), prionowych (choroba kuru, Creutzfelda-Jacoba –

CJD, fatalna bezsenność rodzinna, zespół Gerstmanna-Strausslera-Scheinkera – GSS) (1, 2). Chorobotwórcze drobnoustroje mogą być przenoszone drogą inhalacji (droga oddechowa), drogą pokarmową (przez spożycie), drogą inokulacji (przez skórę lub błony śluzowe). Skóra jest skuteczną barierą przeciw zakażeniom wirusowym – zapewnia to obecność nieżywych komórek w warstwie rogowej naskórka, które nie mogą zapewnić replikacji wirusów. Wprowadzenie wirusów może nastąpić przez naruszenie ciągłości skóry – w trakcie przypadkowego otarcia, skaleczenia (3, 4). By zapobiegać zagrożeniom biologicznym, należy stosować środki ochrony osobistej – rękawiczki, przyłbice, okulary ochronne, odzież ochronną – oraz stosować podstawowe zasady higieny – częste mycie i dezynfekcja rąk oraz prac protetycznych, sterylizacja narzędzi.

Najczęstszymi przyczynami chorób wątroby są przewlekłe zakażenia wirusowe wywołane HBV – wirusem zapalenia wątroby typu B – oraz HCV – wirusem zapalenia wątroby typu C. Zapalenie wątroby może zostać wywołane przez wirusy wtórnie hepatotropowe, m.in.: wirus opryszczki pospolitej, wirus cytomegalii i wirus Epsteina-Barr, jednak najczęściej jest spowodowane zakażeniem wirusami pierwotnie hepatotropowymi, do których zaliczamy wirus zapalenia wątroby typu: A, B, C, D, E, G.

Wirus zapalenia wątroby typu B to wirus DNA należący do rodziny Hepadnaviridae. Po wniknięciu do organizmu ludzkiego zakaża komórki wątroby (hepatocyty),

mgr Milena Marczak3, dr hab. n. med. Janusz Borowicz2

namnaża się w nich, przez co wywołuje uszkodzenie komórek oraz stan zapalny miąższu wątroby. Wirus HBV jest przenoszony przez płyny ustrojowe, szerzy się głównie przez kontakt z krwią. Wirus HBV jest obecny w ślinie. Przeciwko wirusowi HBV można się zaszczepić, w Polsce zarejestrowane są rekombinowane szczepionki II generacji, najczęściej stosowane w trzech dawkach: 10 mcg dla dzieci, 20 mcg dla dorosłych.

Wirus zapalenia wątroby typu C to wirus RNA (Flaviviridae). Może występować w ślinie pacjentów chorych na przewlekłe lub ostre zapalenie wątroby; wirus może zostać przeniesiony w wyniku bezpośredniego kontaktu z krwią, podawania preparatów krwiopochodnych, przyjmowania dożylnego immunoglobulin, z przeszczepionymi narządami. Niestety w przeciwieństwie do WZW typu B w przypadku WZW typu C nie istnieje szczepionka.

Wirus HIV (ludzki wirus upośledzenia odporności) to wirus RNA należący do rodziny Retroviridae. Cząstki

TITLE: Biological risks in the dental technician workplace – a survey STRESZCZENIE: Praca technika dentystycznego wiąże się z wieloma zagrożeniami, w tym zagrożeniami biologicznymi, których głównym źródłem są chorobotwórcze drobnoustroje pochodzące od pacjenta. Istnieje możliwość zakażeń grzybiczych, bakteryjnych, wirusowych i prionowych. Celem badania było określenie poziomu wiedzy dotyczącej zagrożeń biologicznych związanych z charakterem pracy dla zawodu technika dentystycznego. W badaniu udział wzięło 161 studentów kierunku techniki dentystyczne z kilku jednostek naukowych województw lubelskiego oraz mazowieckiego. Badanie przeprowadzono przy użyciu kwestionariusza ankiety zawierającego pytania dotyczące wiedzy badanych na temat zagrożeń biologicznych w pracy. Wyniki poddano analizie statystycznej za pomocą testu U Manna-Whitneya. Wśród badanych można zaobserwować tendencje wzrostową dotyczącą wiedzy na temat zagrożeń biologicznych wraz z kolejnym rokiem studiów.

SŁOWA KLUCZOWE: technika dentystyczna, badanie ankietowe, zagrożenia biologiczne SUMMARY: Dental technician job involves a number of risks, including biological risks, which are the main source of pathogenic microorganisms from a patient. There is a possibility of fungal infections, bacterial, viruses, prion. The aim of the study was to determine the level of knowledge of dental technology students about biological risks connected with their future job. The authors conducted a survey among 161 students of the dental technology from several medical schools in Lubelskie and Mazowieckie voivodeships. Survey contained questions about the potential biological risks. The results were subjected to statistical analysis that was performed using a U test Mann – Whitney test. Our study clearly demonstrates an increase in knowledge of biological risks in students with each year of studies.

KEY WORDS: technology, dental, self report, biohazard release

89

p r a c a i z d r o w i e

wirusa są inaktywowane przez wysoką temperaturę (ginie powyżej 60 stopni); środki dezynfekcyjne, które mogą być zastosowane w celu inaktywacji wirusa, to: 2-proc. roztwór aldehydu glutarowego i podchloryn sodu. Najczęstszymi sposobami transmisji wirusa są kontakty seksualne, kontakt z krwią i innymi płynami ustrojowymi. Ryzyko przeniesienia wirusa wraz ze śliną jest niewielkie. Wirus HIV jest czynnikiem etiologicznym AIDS (zespołu nabytego upośledzenia odporności).

Kolejnym drobnoustrojem, na zakażenie którym szczególnie narażeni są technicy dentystyczni, są drożdżaki Candida albicans. Bytują one powszechnie w jamie ustnej. Mogą wywoływać grzybice powierzchowne – kandydozę śluzówkową, skórną, śluzówkowo-skórną – lub zakażenia uogólnione. Kandydoza jamy ustnej należy do grzybic powierzchniowych, wyróżniamy pierwotne kandydozy jamy ustnej – rzekomobłoniastą, zanikowo-rumieniową, hiperplastyczną – oraz wtórne. Wszystkie postacie choroby należą do zakażeń oportunistycznych.

Studenci, którzy w przyszłej pracy mogą mieć kontakt z obcym materiałem biologicznym, w toku studiów zobligowani są do zaliczenia przedmiotów, które szeroko omawiają tę tematyką. Wiedza taka jest istotnym narzędziem w prewencji czy profilaktyce chorób zakaźnych. Liczba godzin, które studenci odbywają podczas studiów, jest ściśle określona i jednakowa dla danego rocznika.

Materiały i metody

Badanie przeprowadzono przy użyciu kwestionariusza ankiety wśród studentów kierunku techniki dentystyczne z kilku jednostek naukowych z województwa lubelskiego oraz mazowieckiego. Badanie było anonimowe, a respondenci zostali poinformowani o celowości badania. W badaniu uczestniczyło 161 osób, w tym 83,2% (n = 134) kobiet oraz 16,8% (n = 27) mężczyzn. Przeciętny wiek uczestników badania wyniósł 23,2 ± 4,7 lat. Studenci I roku stanowili 47,8% (n = 77), II roku – 34,8% (n = 56), oraz III roku – 17,4% (n = 28). Badanie przeprowadzono w czerwcu 2014 r. po uzyskaniu zaliczenia danego