dr Wojciech T. Modzelewski
Międzynarodowe Stosunki Polityczne
wykład, rok akademicki 2014/2015
• Cechy współczesnych stosunków międzynarodowych
• istota, treść i formy stosunków międzynarodowych
• Termin "międzynarodowy"- jako dziedzina zwana prawem narodów, czyli prawem regulującym stosunki między suwerennymi jednostkami- suwerenami, narodami zorganizowanymi w państwa (1789 r. Jeremy Bentham "Wprowadzenie do zasad moralności i prawodawstwa")
• J. Bentham uzasadniał, że "międzynarodowymi należy nazywać sprawy istniejące między władcami, rządami i obywatelami różnych państw".
• Narodziny stosunków międzynarodowych w ich współczesnym, państwowo- centrycznym ( i politycznym) znaczeniu wiążą się z pokojem westfalskim (1648r.)
• Symbolizował on powstanie systemów państw narodowych, współtworzących reguły, instytucje i mechanizmy funkcjonowania tych stosunków.
• Scentralizowane i rządzone przez monarchę państwo skupiło rozproszone wcześniej funkcje związane z polityką, w tym bezpieczeństwem i realizacjami z innymi państwami.
• Przez kilka stuleci "stosunki międzynarodowe" rozumiane były jako stosunki międzypaństwowe.
• Szczególnie w wieku XX uległy one dynamicznym przemianom, wzbogaceniu i skomplikowaniu.
• W czasach współczesnych SM traktowane szerzej, bo dostrzega sie także innych, pozapaństwowych uczestników stosunków międzynarodowych.
• Pyt: od jakiego momentu mamy do czynienia ze zjawiskiem "stosunki międzynarodowe"?
• Intensywny rozwój stosunków międzyludzkich w obrębie utworzonych struktur (grupowych, rodowych, plemiennych, narodowych) spowodowało, iż w pewnym momencie przestały one zaspokajać potrzeby ludzi.
• Jednostki ludzkie, grupy, państwa nie mogły trwale pozostawiać w izolacji, aby móc zaspokajać swoje rosnące potrzeby, musiały nawiązywać i rozwijać stosunki z innymi.
• pojęcie międzynarodowych stosunków politycznych
• Stosunki międzynarodowe to system wzajemnych relacji, powiązań, instytucji, reguł, warunków, bohaterów ( aktorów).
• Międzynarodowe Stosunki Polityczne- dziedzina stosunków międzynarodowych związania z polityką, polityczna sfera SM, wyraz prymatu państwa i polityki SM.
• rodzaje stosunków międzynarodowych
• W polu stosunków międzynarodowych zachodzą 4 rodzaje interakcji (współzawodnictwo, konflikt, współdziałanie, przystosowanie), w ramach 4 komponentów (aktorów, zasobów, zadań i warunków) w środowisku międzynarodowym.
• Sama interakcja ma swoją specyfikę: wykracza poza granice.
• MSP- pierwotne i nadrzędne, bowiem państwo jest jedynym suwerennym i cało władnym podmiotem SM, posiadającym odpowiedni potencjał ( przede wszystkim siły zbrojne)
-Nadrzędność MSP przejawia się w nadrzędności polityki wobec innych dziedzin aktywności społecznej
• rozszerzanie: przestrzenne, podmiotowe i przedmiotowe
Rozszerzanie stosunków międzynarodowych:
• rozszerzanie przestrzenne (obejmując coraz większe terytoria, aż do obecnej globalizacji).
• rozszerzenie podmiotowe (zwiększanie ilości i różnorodności uczestników stosunków międzynarodowych).
• rozszerzanie przedmiotowe (znajduje wyraz w rozwoju różnych dziedzin życia międzynarodowego, w tym stosunków ekonomicznych, społecznych, transgranicznych etc.)
• instytucjonalizacja
• internacjonalizacja - Umiędzynarodowienie
• globalizacja i regionalizacja
• glokalizacja (współwystępowanie)
Przykładowe cechy współczesnych stosunków międzynarodowych:
• internacjonalizacja
• globalizacja
• regionalizacja
• glokalizacja (współwystępowanie): integracji i rozproszenia, unifikacji i zróżnicowania, globalizacji i regionalizacji (lokalizmu).
Dane za "Human Development Report":
• na 85% ludności świata przypada zaledwie 15% światowego dochodu
• 20% najbiedniejszych krajów wytwarza 1,5% światowego bogactwa
• "Bogata Północ- Biedne Południe"
• zysk 358 multimiliarderów równają się dochodowi 2.3 miliardów najuboższych mieszkańców globu czyli ok. 45% ludności świata
• Środowisko międzynarodowe i czynniki jego ewolucji
• warunkujące (geograficzne, demograficzne, narodowo-państwowe, ideologiczno-religijne)
Geograficzne – wielkość terytorium państwa, położenie geograficzne i geopolityczne, klimat, zasoby naturalne, gleby, charakter granic, dostęp do morza itp. ( Wyspiarski charakter Wielkiej Brytanii, Położenie USA – rozwój handlu dalekomorskiego i panowanie nad wodami dwóch oceanów stanowi klucz do sukcesu USA)
Demograficzne – zaludnienie, przekrój wiekowy, migracje, wykształcenie, stan zdrowotny, dynamika demograficzna, przyrost naturalny. Wpływ tego czynnika np. na gospodarkę, możliwości obronne.
Narodowo- Państwowe – morale społeczne, stosunek do władzy i państwa, kwestia jednorodności narodowościowej, jako czynnik zwiększający siłę państwa, rola mniejszości narodowych. Czynnik narodowy jako powód wszczynania konfliktów i wojen ( doktryny nacjonalistyczne)
Ideologiczno-religijne- różne postrzeganie procesów i zjawisk wynikające z tradycji, religii, kultury ( w tym politycznej), doktryny nacjonalistycznej, ideologia itp.
• realizujące (ekonomiczno-techniczne, militarne, organizacyjno-społeczne, osobowościowe)
Ekonomiczno- techniczne – Potencjał gospodarczy, stopień jego rozwoju naukowo-technicznego, udział w światowym handlu, dostęp do surowców energetycznych, stan komputeryzacji i dostępu do Internetu, infrastruktura, sieć transportowa Grupa G-7 ( USA, Francja, Japonia, Kanada, Niemcy, Wielka Brytania, Włochy)
Budżety obronne- świat 1.7 bln (2011 r.):
• USA 711 mld
• Chiny 143 mld
• Rosja 71 mld
• Wielka Brytania 62,7 mld
• Francja 62,5 mld
• Japonia 59 mld
• Polska 32 mld zł (2014 r.) ok 9 mld USD
militarne: potencjał wojskowy państwa, wielkość i mobilność armii, stopień jej wykształcenia i uzbrojenia, przynależność do paktów polityczno-wojskowych, posiadanie BMR i nowoczesnych środków jej przenoszenia, wpływ wojskowych generacji na politykę państwa itp.
Największe armie świata (wg liczby żołnierzy):
• Chiny 22, mln
• USA 1.4 mln
• Indie 1.2 mln
• KRL-D 1.1 mln
• Rosja 1 mln
• Turcja 0.8 mln
• Pakistan 0,6 mln
• Korea 0,6 mln
Potencjał militarny ( wg globalfirepowe.com):
• USA (populacja 314 mln, zdolni do służby wojskowej 120 mln, żołnierze w służbie czynnej 1.4 mln, czołgi 8,3 tys., samoloty 13,6 tys., 10 lotniskowców)
• Rosja populacja 142 mln, zdolni do służby wojskowej 46 mln, żołnierze w służbie czynnej 1 mln, czołgi 15.5 tys., samoloty 3 tys., 1 lotniskowiec)
• Chiny, Indie, Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Turcja, Korea, Japonia
• (Polska na 18 miejscu)
organizacyjno- społeczne:
• stopień "zorganizowania" państwa (system społeczno- polityczny), podział terytorialny i administracyjny, struktura organów państwowych,
• ilość i jakość organów polityki zagranicznej, sprawność organizacyjna państwa itp.
osobowościowe:
• wpływ jednostek rządzących ( przywódców), ich cechy psychofizyczne, stan zdrowia, odporność na stres, zdolności negocjacyjne, ale także ich pozycja w strukturach władzy.
• Mocarstwowość we współczesnym świecie
• Mocarstwowość- możliwość posiadania i realizacji przez państwo własnych interesów w skali globalne.
• Mocarstwo- państwo posiadające odpowiedni potencjał polityczny predestynujący je do wywierania największego wpływu na środowisko międzynarodowe.
• Mocarstwowość jest wielością zmienną. Mocarstwowość przejawia się w działaniach państwa, w jego polityce zagranicznej.
• Polityka zagraniczna państwa- to proces formułowania i realizacji celów zewnątrzpaństwowych, odzwierciedlających interesy narodu, realizowania za pomocą osób pełniących funkcje organów państwa.
• Państwa spełniają dwie funkcje: wewnętrzną i zewnętrzną ( obie strefy są ze sobą ściśle sprzężone, polityka zagraniczna to uzupełnienie i przedłużenie polityki wewnętrznej).
Środki (instrumenty) realizacji polityki zagranicznej:
• Dyplomatyczne (dyplomatyczno- prawne) np. noty dyplomatyczne, bezpośrednie rokowania, konsultacje.
• Psychospołeczne (ideologiczne), np. informacja zmierzająca do kształtowania pozytywnego klimatu, walki z negatywnymi stereotypami, ale też: dezinformacji, propaganda.
• Militarne (wyraźne lub dorozumiane zagrożenie użycia siły lub faktyczne jej użycie, posiadanie arsenału militarnego jako ważny element presji, sabotaż i terroryzm państwowy).
• Gospodarcze (pozytywne: pomoc ekonomiczna, preferencyjne kredyty, umorzenie lub przesunięcie spłaty kredytów, doradztwo, ale również negatywne: sankcje ekonomiczne, embargo na eksport lub import towarów, blokady, wycofanie pomocy).
Racja stanu
• wyraz priorytetów polityki zagranicznej państwa, rezultat "żywotnych interesów" narodowych;
• decyduje o kierunkach dzia...
kamildlu1