Archeologia Żywa 1 2007.pdf

(14542 KB) Pobierz

TAJEM N I CE

MI N I O NE GO

CZ AS U

TAJEMN

Mit

IONEGO

CZASU

ARCHEOLOGł.A

ODKRYCIA

Rewelacje

Śląska

Nowy

obraz

kultyry wczesnej epoki

żelaza

Sląsku

ANDRZEJ M

.WYRWA

Łekno

BOGUSŁAW

GEDIGA

jego

dziedzictwo

kulturowe

czyli

miejsce

Łekna

w polskiej

historii

historiografii

MARCIN DANIELEWSKI

Wczesnośredniowieczne

grodziska kujawskie

część

KATARZYNA SAREK

Skarby Sanxingdui

ARCHEOWIADOMOŚCI

VADEMECUM

MONIKA M

ICHNIK

Pomiędzy Północą

Południem

TOMASZ

JANIAK

Archeologia podwodna

ROZMOWY

ELISABETH

FONTAN

DARIUSZ

Śródziemnomorze

Fenicjan

ŁUGOSZ

RECENZJE

Literatura popularna

i popularno-naukowa

KATARZYNA HR

YNIEWIECKA

Motyw jelenia

sztuce

starożytnej

Anatolii

JAN CHOCHOR

OWSKI

Odkrywcy i

grabieżcy

Spitzbergenu

(39)

2007

Wydawc.s EM-Press

Sp.

www.in:heol<>gJa.com.pl

e-ma

1ed.iką~archeolog1a.com

Red

n.acz:dny -

Jan Michalslu

Drodzy

Czytelnicy

bieżącym

numerze .,Archeologii

Żywej"

znajdziecie

Państwo

różnorodne

materiaJy z

rozmaitych

regionów

świata.

Przewod-

nimi

są

jednak te. które

znajdują się

artykułach dotyczących

rewelacyjnych

odkryć

terenie

Polski i to

wJaśnie

nasz kwar-

talnik

pisze o

nich

jako

pierwszy. Mam tu na

myśli

odkrycia

Domasławie

niedaleko

Wrocławia

oraz

Łeknie

kolo

Wągrowca.

pierwsze,

głównie

wynik

wielkoprzestrzennych

badań

te·

renowych, drugie. oparte

także

wykopaliskach, jest

już

raczej

efektem analiz specjalistyC'ZDych

dociekań

gabinetowych.

Dolnośląski

Domasław

jest kolejnym stanowiskiem, które ka-

że

nam

zrewidować dotychczasową wiedzę

temat

okresu

hal-

sztackiego

tej

części

Polski.

Musimy

jeszcze raz

przeanali-

zować zasięg

silę oddziaływań

kultury

halsztackiej na obszary

zachodniej

części

kuJtury

łużyckiej.

O wszystkich najnowszych

odkryciach

związanych

tą tematyką, pisaliśmy, pi~emy

prawdopodobnie wkrótce

będziemy

pisali w

,,Archeologii Zywej".

numerze

3(33)2005

naszego

czasopisma

publikowaliśmy

obszerny

materiał

o wykopaliskach w

Łeknie.

Obecnie

prof.

An·

drzeJ

Wyrwa

przedstawia nam

zaskakujące

konkluzje

syn-

tetycznych

rozważań

nad

rozwojem

ośrodka

tekneńskiego.

Nie-

dawno

przetoczyła

się

przez

media sprawa bardzo

wczesnego da-

towania

grodu w Gieczu, obecnie

musimy

zwrócić uwagę

na po-

dobny

problem

odniesieniu

Łekna.

Wart

podkreślenia

jest

też

fakt,

że

kontynuujemy

Lematykę

Wspólpfacu1~

Mariusz

Burdaie..vtcZ (Warszawa)

prof Jan

Chochoromki

(Kraków)

Danusz

Długosz (Paryż),

dr Krzysz.tol Garbacz (Zielona

GOła),

prol

Bogusław

Gediga

{Wrodaw)

p1ol

Adam

Łukam~wicz

(Warszawa),

hab

Jolanta M

lynarczyk

(Wama.wa),

prof

Jerzy

Piekalski

(Wrocław)

Ktzymof

Pluskota

(Lund,

Szweąa)

Kata.rzyna Sarek

(Szanghaj, Chiny)

Franciszek M

Stępniowski

(WarSU1wa)

prol

Przemysław

U1banczylc

(Warszawa)

prof Andrzej M Wyrwa

(Poznań)

Jarosław

Żralka

(Ph1lacklphia, USA)

Op1acowan1e

graficzne,

skład, łamanie.

EM-P1ess

Dtrał Sprzed.łzy

o.o.

Prenumeraty

e-ma1

m mdtalJ.a@ arckologid.coro pl

teVlax 0-22 332 27

Kołport<lr"

Pol-Press (Ruch;

Kolporter, Fran-Press,

HDS, Garmond

Press),

Poczta Polska

Redakcf<l

nre zwraca

materiałów

nie

zamówionych

uislrzega sobie

prawo

redagowania

nadesłanych

tekstów.

Wydawca

nie

ponosi

odpowiedzialności

treść

reklam

ogłoszeń

Kop1owan1e

rozpowszechnianie publilrowanych

materiałów

wymaga pisemnej zgody Wydawcy.

Wszelkie prawa zastnezone

Copyn9ht

„Archeologia

Żywa"

NASZA

OKŁAKA

„zimnej" archeologij. Tym

razem przeniesiemy

się

Spitsbergen.

Kto w numerze

„górnośląskim" miał okazję

zapoznać się

wart-

kim

językiem

prof.

Jana

Chochorowskiego,

ten

przyjemnością

przeczyta

nowy

artykuł'.

Tych,

którzy po

raz

pierwszy to

zrobili

chcemy poinf

onnować, że

ciąg

dalszy

nastąpi

już

niedługo.

Na koniec

należałoby

jeszcze

wspomnieć

planach na przy-

szłość.

ostatnim

numerze

zamieściłem artykuł

~boist.a

droga

polskiej archeologii.

Wbrew

mojemu pesymizmowi

znalazł

oddźwięk

różnych środowiskach

tematykę tę

będziemy

koncy-

nuować

piorami

innych autorów.

Wracamy

też

do „archeoturys-

tyki".

Być może j~

następnym

numerze

ukaże

się

odcinek do-

tyczący

Dolnego

Sląska,

później

kolejne.

Pragniemy

podziękować

Instytutowi Archeologii i

Etnologii

PAN,

szczególnie

prof.

Bogusławowi

Gedidze,

wsparcie

fi.

nansowe

publikacji

artykułu

Rewelacje

Śląska.

Porozumie-

liśmy się również

Instytutem w sprawie

promocji

jego wydaw-

nictw

łamach

"Archeologii

Żywej"

będzie

jedna wyku-

piona

ten cel strona.

Prowadzimy

także

rozmowy, bliskie finalizacji,

1VP

Histońa

o wzajemnej

współpracy.

Pie1wszą korzyścią

dla naszych

Czytelników

byłaby

możliwość

zapoznawania

się

z wybranymi

pozycjami

programu

tego

kanału

tematycznego.

Zyczę

miłej

lektury

ARCHEOLOC"A

(

l/ltl~

Jan

Michalski

;,t

'?J.

llu.trocja

okUcla

ró

ct1om1any

•

91obu

Redaktor naczelny

"'-

~- ~- ==:.~~~

~- ~ ~-~-~-:F

~ Do l·

.!!!"~

-~~~,,.........,..~JJ

oclkiyt<!IO

Oo<M<łł'v1u

kultury wczesnej epoki

żelaza

Sląsku

Bogusław

Gediga

Nowe

wyniki

badań

terenowych,

zwłaszcza

szeroko

płaszczyznowych

prowadzo-

nych

przez

Zespół Badań

Ratowniczych Instytutu Archeologii

i Etnologii

PAN/O

Wrocławiu

związku

budową

autostrady A-4,

sygnalizowane

już

łamach

„Ar-

cheologii

Żywej"

Nr 1-2(27-28)

2004

i obwodnicy

Wrocławia

upoważniają

do wielu

refleksji

na temat obrazu

wczesnej epoki

żelaza

Śląsku.

W tym

w sposób szczegól-

ny, nad

naszymi

dotychczasowymi

wyobrażeniami

o kulturze

tego

czasu,

zwłasz-

cza

zaś

o strukturze

społecznej

ludności

tego okresu dziejów. Zanim jednak tej

kwestii

poświęcimy

trochę

uwagi warto

zasygnalizować

inne zagadnienia, które w

świetle

pozyskanych nowych, w

części

rewelacyjnych

źródeł,

nabierają

innego

sensu i

może

nawet

rodzą potrzebę

ponownej weryfikacji wielu naszych dotych-

czasowych

poglądów

i hipotez

odnoszących się

do obrazu kultury,

zwłaszcza

re-

gionów

południowo-zachodnich,

naszych ziem we wczesnej

epoce

żelaza.

Ryc. I

Domasła

pow

Wrocław,

teren badan

archeologteznych.

widok z low p111ka.

Fai J

z"'w

UCHEOLOGU

Z\\\

W periodyzacji pradziejów ziem

polskich

wczesny okres

epoki

żela

został

nazwany, podobnie,

jak

wielu

innych krajach

Europy

Środ

kowej

okresem halsztackim.

nazwa-

ny od

miejscowości

Hallstatt

Aus-

trii.

gdzie odkryto

funkcjonującą

również

pradziejach

kopalnię

so-

oraz

duże

cmentarzysko

wczes-

nej epoki

żelaza.

bogato wyposa-

żonymi

grobami

głównie

górni-

ków

tej kopalni.

jakiejś

mierze

nazwanie tego okresu

halsztackim

sygnalizuje

rolę

kultury halsztac-

kiej.

która we wczesnej

epoce

że

laza (750-400

p.n.e.)

uformowała

się

północnym

przedpolu

alpejskim

od wschodniej Francji

wybrze-

że

Adriatyku. w

kształtowaniu

ob-

licza

kulturowego

początków

tej no-

wej epoki

odniesieniu do

społe

czeństw zamieszkujących

wówczas

ziemie

polskie

rola

była

bardzo

zróżnicowana. Stąd

może

stosowa-

nie nadal dotychczasowej termino-

logii

dla

całego

obszaru ziem

pol-

skich

można

traktować, wył ącznie

w znaczeniu umownym,

usankcjo-

nowanym

tradycją,

jednak nie wy-

raża

ona

określonej

sytuacji kultu-

rowej na

całym

tym terenie ani

też

nie

określa

relacji

kultury

hal-

sztackiej

stosunku

całości

ziem

polskich. Bardziej

tym

świe

tle

wydaje

się być właściwe

stoso-

wanie

określenia,

całego

obsza-

ru ziem

polskich, wczesna

epoka

że

laza. W

przypadku

Śląska uważane

go od dawna za

peryferię

pozosta-

jącą

wczesnej

epoce

żelaza

pod

oddziaływaniami

kultury halsztackiej

można rozważać

czy

rzeczywiście

jest to

jedynie peryferia

kultury

hal-

sztackiej,

czy

też

może

raczej

północ

no-wschodnia prowincja w

zasię

tejże

kultury,

pewnym

specy-

ficznym

regionalnym

charakterze.

Wiadomo

przecież.

że

kultura

hal-

sztacka

nie

była

kulturowym

mono-

litem i w

jej

obrębie

już

dawna

wyróżnia się

regionalne

prowincje.

jak

zachodnio-halsztacka, wschod-

nio-halsztacka,

czy

też

poludniowo-

wschodnio halsztacka.

Za takim

proponowanym

obrazem

kulturo-

wym

regionu

Śląska

przemawiać

mo-

gą

obserwowane

nowo

pozyski-

wanych

ródłach

przemiany w

strukturze

społecznej,

jak

również

coraz bogatszy

zróżnicowany

ob-

raz

kultury

materialnej

lego czasu.

Zanim

jednak im

poświęcimy

tro-

chę

uwagi

chci ałbym

jeszcze za-

trzymać

się

przy

rodzących się

kon-

sekwencjach

a~u

gdybyśmy

uznali,

że właśn

Sląsk

wczes-

nej

epoce

żelaza

regionalna pro-

wincja kultury halsztackiej.

Prowa-

dzi to do innego

spojrzenia

na kultu-

rę

halsztacką,

czyni

pojęcie

szer-

szym

bardziej

otwartym

na obraz

wczesnego

okresu epoki

żelaza,

ry-

sujący się

nowo pozyskiwanych

źródłach

szerszych obszarach

Europy.

Jed

nocześnie

jednak aktu-

alny

staje

się

problem

zakresu

poję

cia kultura

łużycka.

Sprowadza

się

on do

zasadniczej

kwestii

czy

rze-

czywiście

nadal jest

uzasadnione

utrzymywanie w

stosunku

całości

ziem polskich,

iż

na przestrzeni cza-

schylku starszej epoki

brązu

(od.

około

1600 p.n.Chr.)

aż

prawie

okresu

lateńskjego

(do

ostatnich

wieków p.n.Chr.)

słusznie wyróż

niamy

archeologiczną kulturę

lu-

życką

jako jednolity

zespół

kultu-

rowy.

Trudno

utrzymywać, że

wy-

różniana

kultura

łużycka

środ

kowej epoki

brązu

zachowuje

np.

Śląsku

analogiczne,

istotne

cechy

również

we wczesnej epoce

żelaza.

Zasygnalizowane

powyżej

uwa-

sposób

dosyć

istotny

skłaniają

do innego

zarysowania obrazu

kul-

turowego

niż

dotychczas

funkcjo-

nujący

naszych syntezach pra-

dziejów

ziem

Polski,

zwłaszcza

ich

wycinka, jakim jest wczesna

epo-

żelaza.

Wysuwając koncepcję

traktowania

obszaru

Śląska

wczesnej epoce

żelaza,

pewno

też

części

Wielkopolski i

może

Kujaw,

jako

regionalną północno-wschod

nią prowincję

kultury halsztackiej,

dla jej

uzasadnienia

posłużę

się

nowszymi

wynikami

badań

pozys-

kanymi

ostalnim okresie. od

po-

towy

2006

2007

włącznie.

stanowisku

niedaleko

Wrocławia

Domasławie

(Ryc.

1).

Przynoszą

one w

szczególności

rewelacyjne

przesłanki

do poznania

struktury

społecznej

ludności, zamjeszkują-

cej

tym okresie teren

Śląska.

Po-

nadto

także

dostarczają

znakomi-

tych

:lródeł

poznania kultury

ma-

terialnej tego

społeczeństwa

uka-

zują

bliskie w tym zakresie analo-

gie do kultury

mateńalnej

z terenów

wyróżnianego kręgu

kultury halsz-

tackiej.

Są

dla

uzasadnienia za-

sygnalizowanej

powyżej

koncepcji

źródła

pierwszorzędnym

znacze-

niu.

jako

że

przypadku kultury

halsztackiej,

powszechnie mówimy,

że

jej

obrębie

po raz

pierwszy

pradziejach manifestuje

się

źród

łach

archeologicznych

tak

czytelny

obraz

zróżn

icowanej

struktury spo-

łecznej,

zostaje w

świetle

ba-

dan na

stanowisku

Domasławie

również wyjątkowo

sugetywnie

potwierdzone

odniesieniu do

ludności

wczesnej epoki

żelaza

za-

mieszkującej

teren

Śląska.

Choć

w paru

słowach

wypada

przypomnieć,

że

kultura

halsztacka

była

najbardziej

rozwiniętym

zespo-

łem

pradzjejowej Europy we wczes-

nej epoce

żelaza.

Ludność

upow-

szechni ła metalurgię żelaza

eks-

ploatację zJóż

mineralnych,

tym

soli.

utrzymywała

bliskie

kontakty

kręgiem

cywilizacji

śródziemno

morskiej, koloniami greckimj,

tym

zachodzie

głównie

Massalią

ścia

Rodanu. ale

też później

koloniami nad Adriatykiem

Adrią

U(lł[OLO

H\H

Plik z chomika:

Klaryssas

Archeologia Żywa 1 2007.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: