032.rtf

Mieczysław B.B. Biskupski

Warner Brothers nabyło także prawa do Joe Volcanic autor­stwa sędziego Michaela A. Musmanno i natychmiast zmieniło tytuł na Black Hell. W opowiadaniu tym, nieco poważniej­szym od dzieła Irvinga, narodowość postaci jest dużo mniej do­kładnie określona. Ogólnie rzecz biorąc, są Europejczykami ze Wschodu. Tekst zaczyna się długim wstępem o wystąpieniach robotniczych oraz zagrożeniach i nędzy, jakie znoszą górnicy. Główny bohater, pan Volkanik, „dobrze zbudowany, sztywny", jest pogodnym prymitywem, który z powodu swojej „głupoty" niechcący rani kolegów górników.

Warner Brothers wyznaczyło Abema Finkla do połączenia tych dość różnych źródeł w scenariusz pierwotnie zatytuło­wany Black Hell, którego pierwszy szkic był gotowy w kwietniu 1934 roku47. Głównym miejscem akcji stał się dom górnika Shemanskiego, zapewne Polaka, lecz nie określono tego wprost. Mieszka u niego Joe Radek, którego węgierska narodowość z tekstu Iryinga nie przetrwała. W filmie nie ma żadnej kon­kretnej narodowości. Po kilku szkicach Radek staje się czło­wiekiem głupim i niewykształconym, ale sympatycznym. Fa­buła opiera się na jego tępocie, która jest przyczyną dużego strajku. Dochodzi podczas niego do przemocy, czego Radek ża­łuje i co ostatecznie cudem naprawia. Na jego sposób mówienia w znacznej części składają się kaleczone slogany. O jego kulturze świadczy wyrażana z tęsknotą nadzieja, że „teraz może Annah i ja iść chować świnie i dzieci".

Nim nastała jesień 1934 roku, do Finkla dołączył scena­rzysta Carl Erickson i scenariusz nabrał ostrzejszych rysów. Za­sadnicza część akcji osadzona została w Moravia Hall. Rodzina Novaków, której przypada rola pierwszoplanowa (Joe jest za­kochany w Annie Novak), określana jest jako słowacka. Żadne

47

W tekście wyszczególniono rękopisy Irvinga i Musmanno jako jego źródła.

Polska obecność w amerykańskim kinie przed rokiem 1939

inne postacie nie mają sprecyzowanej narodowości. Autorzy przedstawili jednak analizę etnograficzną populacji, którą starali się pokazać: „W twarzach górników widzimy zróżnicowaną mieszankę rasy i narodowości, charakterystyczną dla zagłębia węglo­wego Pensylwanii. Dominują powściągliwi Polacy z wyraźnymi kośćmi policzkowymi, potulni Litwini i twardzi, uśmiechnięci Słowacy. Zdarzają się pomiędzy nimi śniadzi, pobudliwi Włosi i pokorni Murzyni o szerokich oczach. Tu i ówdzie widać trochę twarzy nordyckich, głównie Walijczyków i Irlandczyków, po­tomków ludzi, którzy jako pierwsi pracowali w tym zagłębiu".

Film wyszedł w 1935 roku jako Black Fury z Paulem Munim jako wschodnim Europejczykiem Joe'em Radkiem. Muni ode­grał centralną rolę przy narodzinach filmu: odkupił prawa do sztuki Irvinga i przekazał je Warner Brothers. Muni, polski Żyd ze Lwowa, był weteranem sceny jidysz i pochodził z rodziny związanej z teatrem48. Niewątpliwie uważał postać Radka, którą grał, za Polaka. Przygotowując się do roli, przefarbował swoje ciemne włosy na blond i zażądał od charakteryzatorów, by zro­bili mu „typową fryzurę za piętnaście centów z górniczego mia­steczka w Pensylwanii", obcinając go pod „miskę od płatków". Muni był zadowolony z rezultatu i ogłosił „Gwarantuję wam, że oto narodził się Polaczek49". Możemy założyć, że scenarzysta hinkel podzielał wizję postaci Muniego. Był jego szwagrem i za­wdzięczał swoją posadę w Warner Brothers interwencji ak­tora. Finkel był znany w wytwórni jako „scenarzysta Muniego",

48 Muni uważał się za austriackiego Żyda. Opuścił Polskę w bardzo mło­dym wieku i nie nauczył się polskiego; jego językiem ojczystym był jidysz. W 1934 roku odwiedził Polskę i bardzo pochlebnie wypowiadał się o pol­skim teatrze, ale nie mówił, że ma polskie pochodzenie, a prasa warszaw­ska nie twierdziła, że jest Polakiem. Muni był żarliwym żydem i przed woj­ną podróżował do Palestyny, gdzie zyskał wielką popularność, recytując w jidysz dzieła Szaloma Alejchema. Gorąco popierał państwo Izrael i inne sprawy żydowskie.

49 Polock (przyp. red.).

68

69